Fundamentalisme

Het fundamentalisme is volgens het online woordenboek van Van Dale een “uiterst orthodoxe theologische richting”^[1]. Het woord wordt vooral gebezigd door tegenstanders van in hun ogen extreem-orthodoxe denkrichtingen. Vandaar dat sprake is van ‘christenfundamentalisme’, ‘moslimfundamentalisme’, ‘hindoefundamentalisme’, ‘joods fundamentalisme’ en zelfs, in een niet-religieuze zin, ‘verlichtingsfundamentalisme’. Iemand die strikt vasthoudt aan bepaalde grondbeginselen en de eventuele tekst van deze beginselen letterlijk neemt, wordt vaak in ongunstige zin bestempeld als fundamentalist.  

Tot het begin van de jaren 80 van de 20^e eeuw was het fundamentalisme echter bijna uitsluitend een theologisch en kerkhistorisch onderwerp binnen de christenheid en had het begrip ‘fundamentalisme’ een veel meer beperkte inhoud. Het fundamentalisme was oorspronkelijk een protestantse reactie op vrijzinnigheid. In de 2^e helft van de 19^e eeuw kwam in de Verenigde Staten een vrijzinnige theologie op, die twijfelde aan de maagdelijke geboorte van de Heer Jezus, aan Zijn opstanding, aan de in de Bijbel vermelde wonderen, aan de betrouwbaarheid van de Bijbel, en dergelijke meer.

Behoudende theologen reageerden met het formuleren van een aantal vaste fundamentele geloofswaarheden. In 1910 werden deze samengevat in vijf punten:

• Onfeilbaarheid van de Bijbel
• De maagdelijke geboorte (of goddelijkheid) van Jezus Christus
• De leer van het plaatsvervangend lijden van Jezus Christus dankzij de genade van God en menselijk geloof
• De lichamelijke opstanding van Jezus uit de dood
• De echtheid van wonderen, of, in plaats hiervan genoemd: de wederkomst van Jezus Christus

In het bijzonder verdedigden de rechtzinnige theologen de geloofwaardigheid en onfeilbaarheid van de Bijbel, ook waar de Bijbel spreekt over natuur en geschiedenis. Als God in de Schrift tot ons spreekt, dan moet de Schrift betrouwbaar en waar zijn, want God verbreidt geen dwalingen. Dit vasthouden aan de Bijbel als het betrouwbare en onfeilbare woord van God kenmerkt de zogenaamde christenfundamentalisten.

Ook in Europa ontwikkelde zich een fundamentalistische beweging, die ongeveer in 1894 begon met de door Lutherse theologen gestichte Bibelbund^[3] .

Van 1910 tot 1913 verscheen in de Verenigde Staten een serie geschriften onder de titel “The Fundamentals”. Miljoenen exemplaren hiervan zijn verspreid. Aan deze boekenserie is waarschijnlijk de term “fundamentalisme” ontleend.

Na de Tweede Wereldoorlog kwamen Europese en Noord-Amerikaanse christelijke fundamentalisten bij elkaar en brachten documenten voort als “de Chicago-verklaring over de Onfeilbaarheid van de Bijbel” (“The Chicago Statement on Biblical Inerrancy”), in 19782. ↑.

In de loop van de tweede helft van de 20^e eeuw onderging het begrip fundamentalisme echter een uitbreiding en verschuiving en kreeg het een negatieve bijklank van “bekrompenheid, fanatisme”.

Een leerling van Christus hoeft zich niet te schamen als hij een fundamentalist wordt genoemd omdat hij de Bijbel naar de letter gelooft en vasthoudt aan fundamentele christelijke waarheden. Hij is gebouwd op het fundament van apostelen en profeten. 

Efe 2:19 Dus bent u geen vreemdelingen en bijwoners meer, maar u bent medeburgers van de heiligen en huisgenoten van God,
Efe 2:20 opgebouwd op het fundament van de apostelen en profeten, terwijl Jezus Christus Zelf hoeksteen is,
(TELOS)

Eén zo'n apostel was Paulus, die onverkort vasthield aan de fundamentele waarheid van de opstanding. 

1Co 3:10 Naar de genade van God die mij gegeven is, heb ik als een wijs bouwmeester het fundament gelegd en een ander bouwt erop. Maar laat ieder uitkijken hoe hij erop bouwt.
1Co 3:11 Want niemand kan een ander fundament leggen dan wat er ligt, dat is Jezus Christus.
(TELOS)

Het is goed en noodzakelijk om vast te houden aan het fundament van ons geloof en van ons levenshuis.