Openbaring van Johannes

De Openbaring, door Jezus Christus aan zijn gezant Johannes, en door deze opgeschreven, is het laatste boek van de Bijbel. Het beschrijft het einde van 'de eerste dingen' (Opb. 21:4), die in Genesis, het eerste bijbelboek, begonnen. Wij zien dat Christus "het oordeel uitvoert tot overwinning" (Matth. 12:20). Hij beoordeelt eerst de gemeente(n) (Opb. 2-3), vervolgens oordeelt Hij de wereld (Opb. 4-18).

Titel en schrijver

Titel. De titel 'Openbaring van Johannes' is de letterlijke vertaling van de Griekse titel 'Αποκάλυψη του Ιωάννη' (Apokalypsi tou Ioánni). Het boek wordt daarom ook wel de Apocalyps (Grieks voor 'openbaring') genoemd. De openbaring van Johannes is eigenlijk een openbaring van Jezus Christus, gelijk het eerste vers duidelijk maakt:

Opb 1:1 Openbaring van Jezus Christus, die God Hem heeft gegeven om zijn slaven te tonen wat spoedig moet gebeuren; en Hij heeft die door zijn engel gezonden en aan zijn slaaf Johannes te kennen gegeven. (TELOS)

Opdracht. De Heer Jezus Zelf heeft uitdrukkelijk aan Johannes de opdracht gegeven om een boek te schrijven van wat hij zag:

Opb 1:11 die zei: Wat u ziet, schrijf dat in een boek en zend het aan de zeven gemeenten: naar Efeze, naar Smyrna, naar Pergamus, naar Thyatira, naar Sardis, naar Filadelfia en naar Laodicea. (TELOS)

Schrijver. De schrijver noemt enkele malen zijn naam: Johannes, in Opb. 1:1, 4, 9 en 22:8.  Omdat de stijl van Openbaring sterk afwijkt van de schrijfstijl van het evangelie en de brieven van Johannes, zijn theologen ertoe gekomen aan te nemen dat Openbaring door iemand anders moet zijn geschreven. Toch heeft een groot deel van de christelijke schrijvers uit de eerste eeuwen na Christus altijd aangenomen dat de apostel Johannes de schrijver was van dit boek. Dat het taalgebruik sterk afwijkt is toe te schrijven aan de inhoud van het boek dat nauw aansluit bij de stijl van de oudtestamentische profeten.

Plaats en tijd

Plaats. Het boek is geschreven "op het eiland dat Patmos heeft, om het woord van God en het getuigenis van Jezus" (1:9)

Tijd. Het boek is duidelijk geschreven in een tijd van vervolgingen (1:9; 2:10, 3.)

Opb 1:9  Ik, Johannes, uw broeder en mededeelgenoot in de verdrukking en het koninkrijk en de volharding in Jezus, kwam op het eiland dat Patmos heet, om het woord van God en het getuigenis van Jezus. (TELOS)

We moeten dan denken aan de periode onder keizer Nero, ca. 65 na Christus, dus vóór de verwoesting van Jeruzalem in 70 n.C., of anders de tijd van keizer Domitianus, ca. 95 na Christus (de datum van Irenaeus). Volgens de oudste overleveringen schreef Johannes op hoge leeftijd, dus tijdens deze laatste periode van vervolging zijn boek. Ook de meeste hedendaagse onderzoekers gaan van die veronderstelling uit. Voor een datum vóór 70 n.C. valt een beroep te doen op 11: 8, waar een letterlijk Jeruzalem wordt bedoeld, als Johannes zijn visioenen ontvangt.

Opb 11:8 En hun lijk zal liggen op de straat van de grote stad, die geestelijk genoemd wordt Sodom en Egypte, waar ook hun Heer gekruisigd is. (TELOS)

Adressering

Het boek is gericht aan zeven gemeenten in Klein-Azië (het huidige Turkije). De Heer Jezus zei tegen Johannes:

Opb 1:11 ... Wat u ziet, schrijf dat in een boek en zend het aan de zeven gemeenten: naar Efeze, naar Smyrna, naar Pergamus, naar Thyatira, naar Sardis, naar Filadelfia en naar Laodicea. (TELOS)

Deze gemeenten hadden het in die periode niet gemakkelijk, omdat ze weigerden deel te nemen aan de cultische verering van de Romeinse Keizer.

Ligging van de zeven gemeenten

De aard van het boek

Openbaring is een profetisch boek. Het wordt wel genoemd het meest moeilijk te interpreteren bijbelboek. Hoewel er een bijzondere zegen wordt beloofd aan de lezers ervan (1:3) is het boek Openbaring toch vaak een minder gelezen en geliefd boek.

Dat het boek moeilijk en vaak mysterieus is, is nog geen reden om er aan voorbij te gaan. Wetenschappelijke onderzoekers laten wetenschappelijke problemen toch ook niet ongemoeid, omdat ze soms moeilijk op te lossen zijn?! Wie de Bijbel meer leert kennen, zal de Openbaring meer verstaan.

De satan, 'de overste van deze wereld', ziet ongetwijfeld graag dat het boek gesloten blijft. Het gaat immers over het einde van de door hem gemanipuleerde wereld, de gevangenneming van hem en zijn engelen, en de vestiging van het Koninkrijk der hemelen.

Sleutels tot begrip

Om dit boek (beter) te begrijpen is het belangrijk de volgende punten in gedachten te houden:

• Jezus het Lam en de Rechter. Openbaring is een gloedvolle schildering van Jezus Christus als Degene die het oordeel uitoefent en de grote Overwinnaar is. Joh 5:22 ... de Vader oordeelt niemand, maar heeft heel het oordeel aan de Zoon gegeven, (...) Joh 5:27 en Hij heeft Hem macht gegeven oordeel uit te oefenen, omdat Hij de Mensenzoon is. (TELOS) Het boek begint met de sleutelwoorden: "Openbaring van Jezus Christus." Hierin wordt de Here Jezus geopenbaard. Bestudeer in dit boek wat gezegd wordt over Jezus Christus, en er gaat een wereld voor je open. Het boek staat vol over Hem. Niet minder dan 26x kom je de titel "het Lam" tegen. Ook wordt Hij als de Rechter voorgesteld. Hij oordeelt levenden en doden: uit zijn mond komt een tweesnijdend scherp zwaard en Johannes viel als dood aan Zijn doden. Hij opent de zegels van het boek. Deze Rechter is dezelfde die als mens onschuldig werd veroordeeld en als Lam werd geslacht voor onze zonden. De Heer beoordeelt als Rechter eerst de zeven gemeenten (Opb. 2-3) en dan oordeelt hij de wereld (Opb. 4-18).
• Indeling van het boek. De indeling van het boek in drie delen wordt aangegeven in 1:19 en 4:1v. Zie verderop.
• Oudtestamentische gegevens. Het boek bevat veel symbolische taal en het is gevaarlijk om hieraan eigen uitleg (lees "inleg") te geven. Alles moet bestudeerd worden binnen het kader van vele Oudtestamentische profetieën. Hoewel Openbaring weinig citaten bevat uit het Oude testament, komen er wel veel toespelingen in voor op Oudtestamentische teksten.

• Gemeente en Israël. Opvallend is dat na hoofdstuk 3 de gemeente van Christus niet meer in haar aardse bestaan wordt genoemd. Dit feit heeft veel Bijbelleraars ertoe gebracht aan te nemen dat de gemeente wordt opgenomen tussen hoofdstuk 3 en 4. Over de vraag wanneer de gemeente wordt opgenomen, bestaan verschillende opvattingen. De nadruk komt te liggen op Israël en heiligen die vervolgd worden. Genoemd worden 144.000 uit elke stam van Israël en de aardse stad Jeruzalem. Vergeestelijk Israël niet, want de Schrift voorzegt het nationale en geestelijke herstel van Israël (Rom. 11:12, 25-26; Hos. 5:15-6:3; Opb. 1:7 weeklacht van de stammen; Opb. 21:12 de vermelding van de 12 stammen op de poorten van het hemelse Jeruzalem).
• Tijdsorde van de oordelen. De zegels worden na elkaar geopend, vervolgens worden in de tijd na elkaar de bazuinen geblazen en tenslotte worden in de tijd na elkaar de schalen, "de zeven laatste plagen" (15:1), uitgegoten.
• Tijden. Hoewel het boek symbolen bevat, bijv. een draak als symbool voor de satan en een beest als symbool voor de valse profeet, neme men de genoemde tijden letterlijk. Het eerste wee bijvoorbeeld duurt 5 maanden, het tweede wee 1260 dagen ofwel 42 maanden. Het duizendjarig rijk duurt 1000 jaren.

Getallen spelen een belangrijke rol in dit boek. Het duidelijkste voorbeeld is zeven: 7 brieven, 7 gemeenten, 3 reeksen van 7 oordelen, 7 donderslagen, 7 koppen, 7 bergen, 7 koningen, enz. Zeven is het getal van de volheid. Andere belangrijke getallen zijn 12, 144.000 en 666.

God is Heer van de gehele geschiedenis, Hij heeft de toekomst vast in handen. Jezus zal als overwinnaar op aarde terug keren en alle kwaad overwinnen. Ieder die Hem toebehoort zal met Hem in heerlijkheid mogen leven.

Sommigen benadrukken dat de betekenis van dit boek specifiek bedoeld was voor de gemeente in de tijd van Johannes. Anderen betrekken de inhoud van het boek op de gemeente doorheen haar gehele geschiedenis. Weer anderen leggen er sterke nadruk dat de inhoud van Openbaring volledig slaat op de vervulling van de profetieën voorafgaand aan de wederkomst van Christus.

Stad en vrouw. Tegenover de valse kerk, voorgesteld door de stad en hoer Babylon, staat de gemeente van God en Christus, voorgesteld door als de bruid van het Lam en de hemelse stad Jeruzalem. Voor de valse bruid (hoer) is veel aandacht, in de twee hoofdstukken (hoofdstukken 17-18); voor de ware bruid, die na haar naar voren treedt, eveneens (hoofdstukken 19, 21).

Ondanks de verschillen van interpretatie is iedereen het eens over het doel van Openbaring. Het is ons gegeven ter bemoediging en om de discipelen van Jezus Christus te wijzen op de zekere eindoverwinning.

Indeling en overzicht

Indeling

Het boek zelf geeft een indeling aan in 1:19 en 4:1. Op grond hiervan kunnen wij de volgende driedeling toepassen:

1. De dingen die Johannes gezien heeft ('wat u gezien hebt', 1:19). Hoofdstuk 1: inleiding en visioen. In een visioen ziet Johannes de verheerlijkte Christus als Rechter te midden van zeven kandelaren (de gemeenten). 
2. De dingen die zijn (1:19). Hfst. 2 -3: de woorden van het hoofd van de gemeente, Jezus Christus, gericht aan zeven gemeenten. Hij beoordeelt hen.
3. De dingen die na dezen geschieden zullen (1:19). Hfst. 4 - 22: de oordelen en de eindoverwinning van Jezus Christus.

Vergelijk de 'tweedeling' in Hand. 26:16, waar de Heer tot Saul, die op weg was naar Damascus, zegt:

Hnd 26:16 Maar sta op en ga op je voeten staan; want daartoe ben Ik je verschenen, om je voor te bestemmen tot een dienaar en getuige zowel van wat je van Mij hebt gezien als van dat waarin Ik je zal verschijnen, (TELOS)

Overzicht

Overzicht van de Openbaring van Johannes

Overzicht met veel bijzonderheden. Ontwerp en tekening door Clarence Larkin, 1919.

Samenvatting

Voor een uitgebreide samenvatting, zie Openbaring van Johannes/Samenvatting.

Genesis en Openbaring

Openbaring vormt een markant slotakkoord aan de goddelijke bibliotheek. Het laatste boek is de tegenhanger van het eerste boek. Allerlei elementen uit Genesis komen in Openbaring terug. Zij verschijnen als opvallende parallellen òf tegenstellingen. Dat Genesis en Openbaring met elkaar in verband staan, is buiten kijf. 

Genesis	Openbaring
wording van de eerste dingen	verdwijnen van de eerste dingen
schepping van de eerste hemel en de eerste aarde (vgl. Opb. 21:1)	verdwijnen van de oude schepping, schepping van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde
ontstaan van de zee	op de nieuwe aarde geen zee meer (Opb. 21:1)
licht vóór zon en maan	licht van zon en maan niet nodig (Opb. 21:23)
Eden met de boom des levens en rivier	nieuwe Jeruzalem en rivier met geboomte des levens (Opb. 22:2)
bruiloft van de eerste Adam	bruiloft van de Tweede Adam, Jezus het Lam.
eerste misleiding van de mens door Satan	laatste misleiding van de mens door Satan
eerste ongehoorzaamheid, na misleiding	laatste ongehoorzaamheid, na misleiding (Opb. 20:7v)
ontstaan van verdriet, pijn en dood	einde van verdriet, pijn en dood
ontstaan van de (eerste) dood	de tweede dood (Opb. 21:8)
God wandelde met de mens, maar de mens werd na de zondeval verdreven uit de hof	God woont bij de mensen (Opb. 21:3)
vervloeking na de zondeval	geen enkele vervloeking meer (Opb. 22:3)

Vier verklaringstypen

Er zijn vier typen van verklaring van het boek Openbaring:

• Futuristische verklaring
• Preteristische verklaring
• Historische verklaring
• Idealistische verklaring

Futuristisch verklaring. Volgens deze verklaring, die van alle verklaringstypen de meest letterlijke uitleg van het boek geeft, hebben veel voorzegde gebeurtenissen nog niet plaatsgevonden. Ze vinden plaats in de eindtijd.

Preteristische verklaring. Volgens de preteristische verklaring zijn de meeste of alle voorzeggingen van het boek Openbaring vervuld tijdens het leven van Jezus en in de eerste generatie christenen. De val van Jeruzalem vervulde vele voorzeggingen, zoals die aangaande de grote verdrukking.

Zie Preteristische verklaring van Openbaring voor het hoofdartikel over dit onderwerp

Historische verklaring. De voorzeggingen beginnen bij Johannes die ze uitsprak en lopen alle tijden door. Ze worden gekoppeld aan grote gebeurtenissen in de geschiedenis.

Idealistische verklaring. De voorzeggingen gaan niet over gebeurtenissen in de tijd, maar vertegenwoordigen grotere idealen en beginselen. Ze spreken van krachten van licht en duisternis die onderling strijden.

Commentaar en onderwerpen

Op de volgende pagina's van Christipedia worden passages uit het boek Openbaring van Johannes becommentarieerd en onderwerpen behandeld:

• Onderwerpen
• Samenvatting

Volledige commentaren zijn hieronder vermeld in de paragraaf Meer weten.

Illustraties

BibleFrames.com bevat Nederlandstalige illustraties van verzen uit de hoofdstukken van Opb. 4 - 11. De auteur heeft geprobeerd een beschreven gebeurtenis letterlijk weer te geven, zonder eigen interpretatie. De bijbeltekst in de illustraties is uit de Statenvertaling.

Meer weten

T.H. Baines, De openbaring van Jezus Christus, Oude Sporen, 2012, gedeeltelijke herzien in 2013. Pagina's: 313. Te downloaden als pdf-document van Oude Sporen.nl

J. Ph. Buddingh, De Openbaring. Amersfoort: Brood des Levens, z.j. . Omvang: 227 blz.

J.W. Embregts, Geen uitstel meer. Uitgeverij Het Zoeklicht. Pagina's: 332. De auteur was docent eschatologie aan de Centrale Pinkster Bijbelschool en voorganger van een pinkstergemeente. Over de auteur: Wim Embregts. Twee besprekingen van het boek: recencies.

J.G. Fijnvandraat, Vragen over het boek Openbaring. De auteur beantwoordt vragen over het boek Openbaring.

Arie Kleijne, Jezus komt; een overzichtelijke verklaring van het boek Openbaring. Tiende, herziene druk 2014. Omvang: 120 blz. Online te lezen op Jezuskomt.nl.

Ger de Koning, De openbaring; een verklaring van dit boek speciaal voor jou. Nummer 12 uit de reeks Rotsvast. Zwolle: uitgeverij Daniël, 2011, 2016. Gratis download (pdf-formaat) van OudeSporen.nl. Pagina's: 321.

Theo J.W. Kunst, Ontdekking van de toekomst: naar aanleiding van de profetieën van de Here Jezus Christus in het Boek Openbaring. Het Zoeklicht, 1996. Pagina's: 304. Digitale versie op DeBoodschapVanDeBijbel.nl

Jeep van der Schoot, De koning komt! Doorn: Uitgeverij Het Zoeklicht, 2011. Omvang: 86 blz.

H.C. Voorhoeve, Beschouwing over de Openbaring. s-Gravenhage: J.N. Voorhoeve, 3e druk 1920. Pagina's: 377.

H.C. Voorhoeve, De Openbaring. Apeldoorn: uitgeverij Medema. Bladzijden: 348.

Andere talen

Johan S. Malan, 'Die uur van duisternis: 'n studie van die boek Openbaring', op www.bibleguidance.co.za. In het Zuidafrikaans geschreven.