Medelijden

Medelijden of compassie is met een ongelukkige voelen, lijden of smart ondervinden.

Synoniemen. Synoniemen van medelijden zijn deernis, erbarming, mededogen, ontferming. Gemeenschappelijk is het denkbeeld: het gevoel, dat door het lijden van een ander bij ons wordt opgewekt. Medelijden, mededogen en deernis geven te kennen, dat het lijden van anderen ons gevoelig aandoet of treft, terwijl men bij erbarming en ontferming denkt aan een meerdere, die in staat is om degene, met wie hij deernis of medelijden gevoelt, te helpen. In medelijden en mededogen geeft het eerste lid, mede, te kennen dat men met de ongelukkige gevoelt, lijdt of smart ondervindt.

Deernis geeft eigenlijk alleen het leedgevoel, het leedwezen over iemand anders ongeluk te kennen, doch is thans ongeveer hetzelfde als medelijden; het wordt echter bijna alleen gebezigd in de hogere stijl. Wie deernis gevoelt kan geheel lijdelijk blijven, ontferming en erbarming daarentegen onderstellen het aanwenden van een poging tot leniging van de smart. Een kind, dat door zijn vertoornde vader gekastijd wordt, roept diens ontferming in, d. i. smeekt hem, zich door zijn lijden te laten vertederen, en er de oorzaak van te doen ophouden. Gelijk uit dit voorbeeld blijkt, wordt ontferming bij voorkeur gebezigd van een medegevoel, dat niet bij de eerste aanblik ontstaat, maar eerst langzamerhand wordt opgewekt.

Psalm 69, van David, geeft iets weer van het lijden van de Messias. Hij verwachtte vergeefs op een teken van medelijden.

Ps 69:19  Gij, Gij kent mijn smaad, mijn schaamte en mijn schande; allen die mij benauwen, staan voor U. Ps 69:20  De smaad heeft mij het hart gebroken, en ik ben verzwakt. Ik wachtte op een teken van medelijden, maar tevergeefs, op troosters, maar ik vond hen niet. Ps 69:21  Ja, zij gaven mij gif tot spijze, en lieten mij in mijn dorst azijn drinken. (NBG51)

Judas, de lijfelijke halfbroer van Jezus, vermaand ons om medelijden te hebben met twijfelaars.

Jds 1:22  En hebt medelijden met sommigen die twijfelen, Jds 1:23  redt anderen door hen uit het vuur te rukken, hebt medelijden met anderen in vrees, en haat zelfs het kleed dat door het vlees bevlekt is. (Telos)

Medelijden van een beroemde chirurg 

Sommige mensen denken, dat geneeskundigen ongevoelig worden voor de ellende van anderen, omdat zij in hun praktijk aan het gezicht ervan gewoon raken. Is dat zo? De beroemdste chirurg van New-York, enige tientallen van jaren geleden, zou in het hospitaal aan een kind een zeer pijnlijke operatie doen. De studenten stonden in een kring er om heen, om van het interessante geval te profiteren. "Mijne heren!" sprak de oude man, "vergeef mij dat ik u ga teleurstellen; deze andere chirurgen kunnen het evengoed als ik; naarmate ik ouder word doet het mij te meer pijn, de pijn van anderen te zien."

Bron

Handwoordenboek van Nederlandsche Synoniemen (1908), s.v. Deernis, erbarming, mededogen, medelijden, ontferming. Tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 18 apr. 2021.