Hamas

Uit Christipedia

Hamas is een militante radicaal-islamitische soennitische Palestijnse beweging die heerst in de Gazastrook en ook actief is in de Westoever. De beweging streeft de ondergang van de staat Israël na ten gunste van één Islamitische Palestijnse staat. Hiertoe kiest zij de weg van verzet, strijd ('Jihad') en martelaarschap.

Naam. De naam "Hamas" is in het Arabisch een afkorting van Harakat Al-Muqawama Al-Islamia (= Islamitische Verzetsbeweging) en is tevens een Arabisch woord dat "ijver, geestdrift" betekent. Hamas is een terroristische organisatie die sinds 1993 meer dan 500 mensen in 350 terreuraanslagen heeft gedood (anno 2012)[1]. In het Hebreeuws betekent 'Hamas' ('Chamas'): geweldenarij[2], boosdoenerij[3].

Typering van de beweging:

  • streng en radicaal Islamitisch, Sharia (Islamitische wetgeving)
  • soennitische Islam
  • sociale functie onder de Palestijnen
  • rivaal van de andere Palestijnse beweging Al-Fatah
  • Palestijns nationalisme
  • hardlijnse islamistische politiek 
  • anti-Israël, anti-Zionisme
  • anti-semitisch
  • anti-westers
  • jihad (heilige oorlog), martelaarschap
  • terrorisme

Oorsprong. Hamas komt voort uit de Moslim Broederschap en werd eind 1987 opgericht door sjeik Ahmed Yassin, als een alternatief voor de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO). 

Doel. Hamas' doel is de stichting van een fundamentalistisch-Islamitische Palestijnse staat. De banier van Allah moet geheven worden op elk stukje van Palestina. De Joodse staat Israël wordt niet erkend en moet verdwijnen.  

Middel: strijd. In 1988 verscheen het handvest van Hamas, dat een heilige oorlog tegen Israël voorstaat. Hiermee wijkt Hamas af van de regel van geweldloosheid van de Moslim Broederschap. In 2017 verscheen een herziene versie, die minder gewelddadig overkomt (zie hieronder). Hamas telt zo'n 24 duizend strijders (anno 2023)[4].

Regering

Verkiezing in 2006. In januari 2006 won Hamas de Palestijnse verkiezingen en vormde een regering op de Gazastrook. Dat Hamas verkozen werd, komt mede omdat 1e. dankzij Hamas Israël uit de Gazastrook moest vertrekken, 2e. rivaal Fatah de naam had corrupt te zijn en Hamas die naam niet had.

Bestuur. Hamas regeert in de Gazastrook, een smalle kuststrook met zo'n 2,2 miljoen inwoners (stand 2023; 1,8 miljoen in 2017). Hamas beweegt zich op religieuze, militaire, veiligheids-en politieke terreinen. Hamas heeft een belangrijke sociale functie, met eigen ziekenhuizen, scholen, weeshuizen, soepkeukens en moskeeën, waardoor Hamas veel steun krijgt uit de bevolking. Ook staat Hamas bekend als eerlijk, terwijl veel leden van de rivaliserende Fatah-partij zijn beschuldigd van corruptie. Hamas heeft ongeveer 12.500 veiligheidsmensen (2012)[1].

Internationaal niet erkend. De Hamas-regering wordt internationaal niet erkend. Hamas regeert met hard hand en elke vorm van politiek protest wordt in de kiem gesmoord[5].

Buitenlandse steun. Hamas ontvangt veel geld van buitenlandse Palestijnen, private donoren in het Midden-Oosten en islamitische liefdadigheidsinstellingen in het Westen (anno 2012)[1].  Iran steunt Hamas met geld, wapens en training.

Schrikbewind. Hamas regeert met harde hand. De rivaliserende Palestijnse beweging Al-Fatah publiceerde in februari 2009 een lijst met namen van Palestijnen op de Gazastrook van wie er door Hamas 11 zijn doodgeschoten, 58 in de benen geschoten en 112 van wie de benen zijn gebroken[6].

Human Rights Watch heeft Hamas-gezagsdragers in Gaza beschuldigd van oorlogsmisdaden, van het overtreden van het internationaal humanitair recht, en van de wrede en onmenselijke behandeling aan gedetineerden.

"Bijna alle mensen waren super bang voor #hamas en als je een verhaal durfde te vertellen waarvan #hamas niet wilde dat je het zag, zullen diezelfde lokale mensen worden gearresteerd en mogelijk gemarteld, of erger, dus dat is aan jou." — Jan Franke, een Nederlandse journalist die in de Gaza-strook was[7]. 

Populariteit. In de loop der jaren is de populariteit van Hamas afgenomen. Een deel van de Gazanen ziet Hamas liever vertrekken (stand 2023)[8].

Hamas en Israël

Aanvankelijk steunde Israël Hamas in de strijd tegen PLO-leider Arafat, maar later keerde de Joodse staat zich tegen de beweging.

Hamas erkent het bestaansrecht van Israël niet. In haar handvest zegt Hamas de vernietiging van Israël en in plaats daarvan een islamitische staat na te streven. 

Handvest 1988. Het handvest[9], verschenen in 1988, bevat krachtige anti-zionistische en anti-semitische uitdrukkingen:

Israël zal opkomen en zal overeind blijven tot de Islam het vernietigt, net zoals die de voorgangers ervan heeft vernietigd. [...] [Want] onze strijd tegen de Joden is buitengewoon veel omvattend en van groot belang. [...] 
Artikel 6: De Islamitische Verzetsbeweging is een specifiek Palestijnse beweging die Allah trouw is, die haar levenswijze aan de Islam ontleent en die ernaar streeft het vaandel van Allah over iedere centimeter van Palestina te doen wapperen. Uitsluitend in de schaduw van de Islam kunnen de leden van alle godsdiensten in veiligheid samenleven, met bescherming van hun leven, bezittingen en rechten. [...]
Uit artikel 7[10]: ... streeft de Islamitische Verzetsbeweging ernaar de belofte van Allah te realiseren, ongeacht hoeveel tijd dat zal kosten. 
De Profeet [Mohammed], moge Allah hem zegenen en hem vrede geven, zegt: “De tijd van het oordeel  zal niet aanbreken totdat de moslims de Joden zullen bevechten en hen zullen doden; bij gevolg waarvan de Joden zich achter rotsen en bomen zullen verstoppen. En iedere boom en [iedere] steen zal [dan] zeggen: ‘O moslim, o slaaf van Allah , achter mij zit een Jood, kom hier en dood hem!’, behalve de gharkadboom , want dat is een Joodse boom” (overgeleverd door Al-Bukhari en Moslim).  
Artikel 8[10][11]: Allah is haar doel, de Profeet [Mohammed] is haar voorbeeld ter navolging, de Koran haar grondwet, jihad haar pad en sterven voor Allah haar meest verheven wens..
Artikel 13[10]: De initiatieven, de zogenaamde vreedzame oplossingen en de internationale conferenties voor de oplossing van het Palestijnse vraagstuk, zijn tegengesteld aan de uitgangspunten van de Islamitische Verzetsbeweging. Want het veronachtzamen van enig deel van Palestina is het veronachtzamen van het islamitische geloof. Het nationalisme van de Islamitische Verzetsbeweging is onderdeel van haar islamitische geloof. [...] Er is geen oplossing voor het Palestijnse probleem dan door de jihad[12]. Initiatieven, voorstellen en internationale conferenties zijn tijdverspilling en een schijnvertoning. [...]
Artikel 15: Als onze vijanden zich een deel van het islamitische grondgebied toeëigenen, wordt de jihad voor iedere moslim een bindende verplichting. Geconfronteerd met de overweldiging van Palestina door de Joden is het hijsen van de banier van de jihad een verplichting. [...] Ik zweer bij degene die de ziel van Mohammed in Zijn handen heeft! Ik wil inderdaad voor de zaak van Allah ten strijde trekken! Ik zal aanvallen en doden, aanvallen en doden.
Uit artikel 32: Het Wereldzionisme en imperialistische krachten hebben met slimme zetten en gedegen voorbereiding getracht de Arabische landen een voor een uit de conflictcirkel met het zionisme te drukken, teneinde het Palestijnse volk te isoleren. [...] Hamas roept de Arabische en islamitische volkeren op om dat vreselijke complot krachtig en onvermoeibaar ongedaan te maken, en de massa's bewust te maken van de gevaarlijke consequenties van het verlaten van conflictcirkel met het zionisme. Vandaag is het Palestina en morgen kunnen het andere landen zijn. Want het zionistische samenzweren kent geen eind en na Palestina zullen zij streven naar expansie van de Nijl tot de Eufraat. [...] Hun complot is uiteengezet in de Protocollen van de Wijzen van Zion en hun huidige gedrag is het beste bewijs voor wat daarin staat.

Vertrekkend secretaris-generaal Ban Ki-moon van de Verenigde Naties merkte 12 december 2016 in zijn laatste toespraak voor de Veiligheidsraad op, dat Hamas "een antisemitisch handvest heeft dat streeft naar de vernietiging van Israël”[13].

Beginselverklaring 2017. In mei 2017 verscheen een herziene versie van het handvest, een beginselverklaring, die het handvest vervangt. De verklaring komt minder vijandig over[14]:

  • sommige antisemitische teksten zijn gewijzigd;
  • de oproep tot de vernietiging van Israël maakt plaats voor de “bevrijding” van Palestina;
  • een Palestijnse staat volgens de grenzen van 1967 wordt niet meer uitdrukkelijk afgewezen als ‘eerste stap’ naar de “bevrijding” van Palestina, het land tussen de Middellandse Zee en de Jordaan;
  • de band met de Moslimbroederschap wordt niet meer genoemd.

Hamas blijft streven naar de vernietiging van de staat Israël, de 'bevrijding van het land Palestina' van de middellandse zee tot de Jordaan-rivier. Jeruzalem moet de hoofdstad van Palestina worden. "Geen enkele steen van Jeruzalem kan worden overgegeven of opgegeven," aldus de beginselverklaring.

Mahmoud al-Zahar, een mede-oprichter en een lid van het leiderschap van Hamas in de Gazastrook, dreigde de Joden (2010), onder verwijzing naar diverse verdrijvingen van de Joden in de geschiedenis: "Er is geen plaats voor jullie onder ons en jullie hebben geen toekomst onder de naties der wereld. Jullie zijn op weg naar de vernietiging." 


Mahmoud al-Zahar in een toespraak uitgezonden op de Hamaszender Al-Aqsa TV, 5 nov. 2010. Engels ondertiteld. Duur: 5 min. 21 sec. Bron: Memri TV, Youtube. Geupload door Sarah Levy. 

Khaled Meshaa, politieke leider in ballingschap (anno 2012), zei tijdens zijn bezoek aan de Gazastrook in december 2012: "Palestina is ons land en natie van de [Middellandse] zee tot de rivier [Jordaan], van het noorden tot het zuiden, en we kunnen geen duimbreed of enig deel ervan afstaan". "Wij bevechten Zionisten, niet Joden. Wij bevechten wie ook ons land bezette, ongeacht godsdienst ... Een eigen staat zal de vrucht van verzet zijn, niet van onderhandelingen."[15]

Voor fragmenten uit verschillende andere toespraken van leiders, zie video (5 minuten, Engels ondertiteld, Youtube); zie ook video(Engels).

De partij verwerpt een twee-staten-oplossing (Palestijnse staat naast Israëlische staat) en erkent niet de Oslo-akkoorden die de Palestijnse Autoriteit met Israël sloot (1993). Israël beschouwt Hamas als een terreurbeweging vanwege haar talloze aanslagen op Israëlische doelen. 

In okt. 2023 bewees Hamas met een moordzuchtige verrassingsaanval op drie Kibboetsen dat de Jodenhaat niet minder is geworden.

Gewapende tak. De Izz al-Deen al-Qassam Brigades vormen de gewapende tak van Hamas. "Allah is ons doel, de Profeet is onze leider, Jihad is onze weg, en dood voor Allah is onze meest verheven wens."[16] 

Helpers. Iran en Syrië zijn de voornaamste helpers van Hamas. Iran, dat Israël vijandig gezind is, helpt Hamas in de strijd tegen Israel, door middel van wapens, training en geld. 

Opvoeding. Hamas voedt kinderen op tot strijders tegen Israël, zie filmpje; zie ookfragment van een kinderprogramma op Hamas TV, 29 maart 2013. 

Menselijk schild. In de strijd tegen Israël gebruikt Hamas vrouwen en kinderen als 'menselijk schild', wat in strijd is met internationaal recht.

Dit wordt bevestigd door een toespraak van een parlementslid van Hamas, zie filmpje en ook filmpje

Temidden van burgers. Scholen en ziekenhuis worden gebruikt voor militaire faciliteiten. Er bevinden zich opslagplaatsen voor raketten in openbare plaatsen, zoals ziekenhuizen, klinieken en kleuterscholen[17][18]. In 2014 schoot Hamas raketten af met een lanceerinstallatie die naast het hotel stond waar journalisten verbleven; de strijders namen aan dat Israël het hotel zou ontzien[18]. Een journalist viel het op, op een gegeven ogenblik tijdens de Gaza-oorlog van 2014, dat er weinig Hamasstrijders in uniform te zien waren; "zij waren allen gekleed in burgerkleding en/of hielden zich schuil in tunnels"[18].

Ontvoering. Hamas zoekt Israëliërs te ontvoeren, om met dezen vele gevangen Palestijnen in Israël vrij te krijgen, zie filmpje.

Hamas telde van 1987 (oprichtingsjaar) tot 2011 in totaal 1848 "martelaren", 1365 gedode Israëliërs, 6411 gewonde Israëliërs, 1117 terreuraanslagen, 87 zelfmoordmissies bom, 11093 raket- en mortierschoten[19]

Volgens Mosab Hassan Yousef, een christen geworden zoon van sheik Hassan Yousef (een van de oprichters van Hamas) zullen Israël en Hamas nooit kunnen samengaan, zomin als water en vuur kunnen samengaan. Hun ideologische verschillen zijn daarvoor te groot. Zie interview

Hamas en zijn rivalen

Hamas heeft een conflict met de andere Palestijnse partij Al-Fatah. Ze strijden beiden om de macht over de Palestijnen. In tegenstelling tot het seculiere Fatah weigert de Hamasbeweging Israël te erkennen en streeft naar vernietiging van de staat Israël. Fatah, dat de scepter zwaait op de Westoever, vindt dat Hamas z'n machtsbasis in de Gazastrook moet opgeven, maar daar wil Hamas niet aan.  

Fatah was eens gericht op aanvallen tegen Israël. In de jaren '60 werd Fatah een deel van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO). In 1993 zworen Fatah en de PLO geweld af en erkenden het bestaansrecht van Israël. Fatah wordt daarom gezien als gematigd, terwijl Hamas  wordt beschouwd als een terreurorganisatie door de VS, Groot-Brittannië en de EU (stand 2011). Fatah daarentegen heeft de steun van westerse landen, waaronder de VS. 

Fatah en Hamas raakten van elkaar vervreemd nadat Fatah in 2006 zijn meerderheid in het Palestijnse parlement verloor. In mei 2011 kwamen de rivaliserende partijen bij elkaar om een brug te slaan. Beiden streven naar een Palestijnse staat. 

Het soennitische Hamas heeft te maken met nog extremere groepjes jihadisten die door het sjiitische Iran worden gesteund. Hamas wil niet door die kleinere groepen voorbijgestreefd worden. Hamas heeft niet meer het monopolie op het gebruik van geweld vanuit de Gazastrook tegen Israël. De 'Arabische Lente' heeft staatsstructuren ondermijnd, met als gevolg dat terroristen (anno 2012) vrijwel ongestoord opduiken in de grensstreek van Israël en de Gazastrook met de Egyptische Sinaï[20].

Hamas en het Westen

Hamas voert niet alleen een strijd tegen Israel, maar ziet zichzelf als onderdeel van een heilige oorlog voor de wereldwijde heerschappij van de Islam, zie het volgende filmpje met uitspraken van Hamas-figuren.


Video: 'Hamas in their own voices'. Bron: Memri TV. Geplaatst op Youtube.com op 8 jan. 2009. 

Door de VS, Groot-Brittannië en de EU wordt Hamas beschouwd als een terroristische organisatie (stand 2011). 

Terreurorganisatie

Hamas wordt aangemerkt als een terroristische organisatie door de Verenigde Staten, de Europese Unie en Canada (anno 2018). De militaire tak van Hamas, Izz al-Deen al-Qassam Brigades, worden gehouden voor een terroristische organisatie door Australia, Nieuw-Zeeland en het Verenigd Koninkrijk (anno 2018). In Jordanië is Hamas verboden (anno 2018).

Geschiedenis

1960-1990. In deze tijd stichten Ahmed Yassin en andere aan de Moslim Broederschap gelieerde activiten een netwerk van liefdadigheidsinstellingen, scholen en ziekenhuizen in de Westoever en Gaza. 

1987: Op 14 december wordt Hamas opgericht door sjeik Ahmed Yassin.

1988: publicatie van het Israel-vijandige handvest van Hamas.

1989: sjeik Ahmed Yassin, de stichter van Hamas, wordt door een Israëlische rechtbank veroordeeld omdat hij Hamas-leden had opgedragen om twee Israëlische soldaten te ontvoeren en de doden. — Yahya Sinwar, die in 2017 de leider van Hamas zou worden, wordt veroordeeld tot vier maal levenslange gevangenisstraf voor zijn betrokkenheid in de moord op tientallen Palestijnse collaborateurs met Israël.

1993: Hamas verwerpt de Oslo-accoorden, een vredeverdrag tussen Israël en de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO)

In het midden van de jaren '90 begon Hamas zelfmoordaanslagen op burgerlijke en militaire soldaten uit te voeren.

1997: Sjeik Ahmed Yassin wordt uit de Israelische gevangenis vrijgelaten.

2003: De hoogste militaire commandant van Hamas, Mohammed Deif, raakt zwaargewond bij een Israëlische luchtaanval. 

2004: Sjeik Ahmed Yassin wordt gedood door een Israëlische luchtaanval.

2005: Israël trekt zich terug uit de Gazastrook. Helaas werd dit gebied daarna gebruikt om meer aanvallen op Israël uit te voeren.

2006: Na jarenlang verkiezingen te hebben geboycot neemt Hamas voor het eerst daaraan deel. Als "Verandering en Hervorming Partij" wint Hamas de verkiezingen grandioos. Ismail Haniya wordt premier.

2007: President Mahmoud Abbas van de Palestijnse Autoriteit ontbindt het parlement en ontslaat premier Ismail Haniya (Hamas). Deze verwerpt de beslissingen van Abbas en blijft de leider in Gaza. Israël stelt een blokkade in rond de Gazastrook, om de instroom van wapens voor Hamas te voorkomen.

In mei 2017 verschijnt een herziene verzie van het handvest, een beginselverklaring, die jegens Israël minder vijandig overkomt. De vervanging van de staat Israël door een Islamitische staat met Jeruzalem als hoofdstad blijft overeind.

2008-2009 Oorlog met Israël. Zo'n 1400 Palestijnen komen om het leven. 

2011: verzoening(spoging) tussen Fatah en Hamas. — Gevangenenruil tussen Israël en Hamas, waarbij 1027 Palestijnse terroristen en massamoordenaars, die bij elkaar 569 Israëliërs hadden vermoord, vervroegd vrijkomen in ruil voor één enkele Israëlische soldaat, korporaal Gilad Shalit, die in 2006 werd ontvoerd en ruim 5¼ jaar is gegijzeld door Hamas. Bij deze ruil komt in oktober ook Yahiha Sinwar vervroegd vrij, na 22 jaar opsluiting in een Israëlische cel. Hij zou zes jaar later, in 2017, de leider van Hamas worden.

2012: In november zet Israël met precisiebombardementen de aanval op Hamas in, na aanhoudende raketbeschietingen uit de Gazastrook door Hamas en andere militante Islamitische groeperingen. De leider van de militaire vleugel van Hamas wordt door Israël vanuit de lucht gedood. De oorlog duurt 8 dagen en eindigt met een wapenstilstand, waarbij Egypte bemiddelde. Er kwamen 166 Palestijnen en zes Israëliërs om het leven.

2017: In februari neemt Yahiha Sinwar (geboren in 1962) het leiderschap van Hamas over van Ismail Haniyeh en wordt daarmee "eerste minister". In mei wordt Khaled Meshaal, hoofd van Hamas' politburo, opgevolgd door Ismail Haniyeh.

2019: Twitter schakelt Hamas-accounts uit wegens overtreding van de regels.

Meer informatie

Twitter-account van Hamas: https://twitter.com/HamasInfoEn (in 2019 uitgeschakeld door Twitter).

Website van de Izz al-Deen al-Qassam Brigades, de gewapende tak van Hamas: http://www.alqassam.ps/arabic/

De Engelstalige versie van het handvest van Hamas uit 1988: Hamas Covenant 1988, op avalon.law.yale.edu

Handvest van Hamas, op nl.wikipedia.org.

De Engelstalige versie van de beginselverklaring uit 2017: Document of General Principles and Policies, op JewishVirtualLibrary.org. Hetzelfde exemplaar, in pdf-vorm, op Palestina-Komitee.nl.

De beginselverklaring van Hamas - rabiate Jodenhaat verpakt in een zionistisch sausje, op Zoeklicht.nl, 12 okt. 2023. Kritische beoordeling van de beginselverklaring uit 2017.

A Palestinian Explains Hamas. Youtube.com: PragerU, 30 aug. 2021. Duur: 5 min. 54 sec. De Palestijnse politieke analist Bassem Eid bekritiseert Hamas.

De Islamitisch-theologische drijfveren van Hamas - Wat je niet hoort in het nieuws... Youtube.com: Christelijke Apologeet. Duur: 50 min. 41 sec. Gesprek van Chris Verhagen met Rik (achternaam onbekend), die zich in de Islam heeft verdiept, over de religieuze motieven van Hamas.

Zie ook

Gazastrook

Bronnen

Onder meer: 

Bryony Jones, What is Hamas?, op CNN.com, 17 nov. 2012.

Voetnoten

  1. 1,0 1,1 1,2 Bryony Jones, What is Hamas?, op CNN.com, 17 nov. 2012.
  2. Het woord 'chamas' komt reeds voor in het boek Genesis: Ge "De aarde nu was verdorven voor Gods aangezicht, en de aarde was vol geweldenarij." (Gen. 6:11)
  3. Aldus de Hebraïcus Danny Ben Gigi in: God's Secrets Only Hebrew Can Reveal (Part 1). Youtube.com: Jewish Voice, 6 nov. 2015. Vanaf 13 min 45 sec.
  4. Aldus Peter Wijninga, verbonden aan het Haagse Centrum voor Strategische Studies, in een podcast van 22 nov. 2023: https://www.bnr.nl/podcast/boekestijn-en-de-wijk/10532351/oorlog-woensdag-637-de-gijzelaarsdeal
  5. Zelfverbrandingen in Gaza uit protest tegen wanhopige situatie, nieuwsbericht op NOS.nl, 20 mei 2016.
  6. Bericht op Maannews.net, http://www.maannews.net/en/index.php?opr=ShowDetails&ID=35455
  7. Getuigenis van Jan Franke, een journalist die van 2014 tot 2019 dikwijls in Gaza werkte: https://twitter.com/Franke_schrijft/status/1727361773261697129, bericht van 22 nov. 2023.
  8. Midden-Oostendeskundige Jacob Hoekman over de populariteit van Hamas onder Palestijnen. Youtube.com: De Verkenners, 18 nov. 2023. Duur: 2 min. 1 sec.
  9. Bron: http://www.cidi.nl/isnbr/2003/hoofd1-1103.html. Voor het handvest, zie ook  http://www.refdag.nl/artikel/1247170/Handvest+van+Hamas.html
  10. 10,0 10,1 10,2 Bron: Hamas: oprichtingdocument (1988), op CIDI.nl. Geraadpleegd 13 okt. 2023.
  11. Dit artikel formuleer de slagzin, het motto van Hamas.
  12. D.i. heilige oorlog.
  13. Aangehaald in:  Waarom zijn de Verenigde Naties zo geobsedeerd door Israël?, Brabosh.com, 27 dec. 2017.
  14. Bron: Hamas: oprichtingdocument (1988), voetnoot 2; op CIDI.nl. Geraadpleegd 13 okt. 2023.
  15. Bron: http://www.aljazeera.com/news/middle...378161786.html
  16. Aldus een twitterbericht van de brigades in aug. 2014. 
  17. Aldus Calev Myers, een internationaal strafjurist verbonden aan het Jerusalem Institute for Justice, in een vraaggesprek, zie  Israël in focus, aflevering 5. Uitgezonden in dec. 2017 op Family7. Youtube, 20 dec. 2017.
  18. 18,0 18,1 18,2 Getuigenis van Jan Franke, een journalist die van 2014 tot 2019 dikwijls in Gaza werkte: https://twitter.com/Franke_schrijft/status/1725037285249306726, bericht van 16 nov. 2023.
  19. The Elder of Ziyon, Hamas celebrates 24th anniversary, brags it has killed 1365 Israelis, op ElderOfZiyon.blogspot.com, 14 dec. 2011.
  20. 'Hamas kan mogelijk geen bestand regelen', nieuwsbericht op Nu.nl, 20 nov. 2012