Racisme

Racisme betekent 1. theorie die de superioriteit van een bepaald ras verkondigt, of 2. discriminatie op grond van iemands ras.

Amnesty International bepaalt het begrip aldus: "racisme is een groep om raciale redenen minderwaardig behandelen of daarover vernederende uitspraken doen".

De cultuur (niet het ras) van een andere groep minder waard oordelen dan die van de eigen groep is geen racisme.

Het is niet altijd duidelijk of iets racistisch is of niet. Wat voor de een racistisch is, is dat voor een ander niet. Zo vinden sommigen het Sinterklaasfeest racistisch en anderen niet.

Surinaams parlement wil af van Sinterklaas 

Het Surinaamse parlement wil dat het sinterklaasfeest in het land afgeschaft wordt. Parlementariërs noemen het feest racistisch en vinden de verhouding tussen de blanke Sinterklaas en Zwarte Piet geen goed voorbeeld voor kinderen. Oud-president Venetiaan kwam met het plan tijdens de behandeling van de cultuurbegroting in het parlement. Hij beschouwt het als een provocatie dat het onafhankelijkheidsplein wordt gebruikt voor de sinterklaasviering. Het parlement wil de sinterklaasviering op onder meer scholen verbieden. De regering reageert volgende week op het het voorstel.

Bron: Radio Nederland Wereldomroep, nieuwsbericht van 23 december 2011. 

Of iets als racistisch wordt gezien, hangt samen met de verbinding die het (in het hoofd van een beoordelaar) met andere zaken of denkbeelden (herinneringen) heeft. In de loop van de tijd kan iets door sommigen als 'racistisch' worden bestempeld, terwijl dat voorheen algemeen niet zo werd gezien. Een geval is een beeld in de Keukenhof van een zwarte, naakte vrouw. Het beeld stond er al jaren, maar werd in 2016 bestempeld als seksistisch en racistisch en ontstond er discussie over. In datzelfde jaar ontstond er discussie over een kerklied van dichter Willem Barnard. Het lied 'Jeruzalem, mijn vaderstad', opgenomen in het in 2013 verschenen Liedboek, bevat een strofe over 'de negers met hun loftrompet'. De een vond dat het lied moet worden geschrapt, de ander vond het onzin, want er is niks racistisch aan.

Deze afbeelding wekt de indruk - misschien onbedoeld - dat negers lager staan op de evolutionaire ladder.

Anders zien die anders zijn. We kijken anders naar mensen die er anders uitzien. In een wetenschappelijke proef werd aan blanken een filmpje getoond van chinezen in wier wang een medische spuit werd geboord. En omgekeerd werd aan Chinezen een filmpje getoond van blanken die dezelfde behandeling ondergingen. De blanken oordeelden dat de Chinezen evenveel pijn leden als hun eigen groep, en omgekeerd oordeelden de Chinezen hetzelfde aangaande de blanken. Maar de hersendelen die bij pijn betrokken zijn waren bij de blanken minder actief als zij de Chinezen zagen lijden dan wanneer zij blanken pijn zagen lijden, en het omgekeerde was het geval bij de Chinezen. Dit mag als een natuurlijke reactie worden beschouwd. Het zou racisme zijn als de blanken zich op raciale gronden zouden verheffen boven de Chinezen, of omgekeerd, of als het ene ras het andere onterecht zou discrimineren.

Evolutietheorie en racisme

De evolutietheorie leert dat de mens zich ontwikkeld heeft uit aapachtigen. Deze theorie heeft ertoe geleid om sommige groepen mensen als achtergebleven in hun ontwikkeling, tussen apen en blanke mens in, te zien. Zo'n zienswijze kan leiden tot discriminatie.

Racisme in nazi-Duitsland

Discriminatie van Joden in de Nederlandse gemeente Renkum.

Het bekendste voorbeeld van racisme is de rassenpolitiek in nazi-Duitsland, vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Adolf Hitler voerde zijn politiek uit tot in de uiterste consequenties: beginnend met de Neurenberger wetten, door de nazi's aangenomen in 1935, werd bijvoorbeeld elk seksueel contact tussen mensen van het "Arisch ras" (ariërs: Duitsers, Oostenrijkers, maar tot op zekere hoogte bijvoorbeeld ook Nederlanders) en Joden verboden. Uiteindelijk liep Hitlers antisemitische visie en streven naar Arische, raciale puurheid uit op de systematische moord op onder andere zés miljoen Joden. Hitler bepleitte en beval als "eindoplossing van het Jodenvraagstuk" de vernietiging van álle Joden – op zijn minst in Europa.

Het anti-joodse racisme kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog ook in het bezette Nederland.

Bronnen

Racisme, nl.wikipedia.org. Enige tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 30 aug. 2019.

Peter Henk Steenhuis, Onbewust racisme kun je stoppen. Trouw.nl, 27 okt. 2016.