Scheppingsorde

De scheppingsorde (voorheen scheppingsordinantiën) is een theologisch begrip dat de vaste orde in de geschapen wereld omvat, inclusief de natuurlijke verhouding van de mens tot de schepping en tot de medemens. Deze orde is door de zondeval en de zondvloed niet veranderd. Ze geldt alle mensen.

De scheppingsorde houdt in:

• De vaste orde in schepselen: hun bestemming, wetten en leefregels;
• God schiep de mens in twee varianten, niet meer en niet minder. Zij verschillen in allerlei opzichten;
• Het huwelijk als een onverbrekelijke eenheid van een man en een vrouw;
• De mens als hoofd van de (aardse) schepping;
• Het hoofdschap van Christus over de man (1 Cor. 11);
• Het hoofdschap van de man over zijn vrouw (1 Cor. 11);
• Het gezag van ouders over hun kinderen;
• Het gezag van ouderen over jongeren.

Orde. De chaos, de woestheid, de vormeloosheid van Gen. 1:2 maakte plaats voor orde.

Verschillen. Bij het ordenen bracht God scheiding en onderscheid aan; Hij verdeelde: licht (dag) en duisternis (nacht), wateren boven en wateren onder het uitspansel, land en zee, verschillende soorten planten en dieren.

Ge 1:4  En God zag het licht, dat het goed [was]; en God maakte scheiding tussen het licht en tussen de duisternis. (...) Ge 1:7  En God maakte dat uitspansel, en maakte scheiding tussen de wateren, die onder het uitspansel [zijn], en tussen de wateren, die boven het uitspansel [zijn]. En het was alzo. (SV)

God heeft de mens in twee varianten geschapen: man en vrouw. Er zijn slechts twee geslachten. Man en vrouw zijn verschillend geschapen en God heeft hen een verschillende plaats gegeven.

Vastheid. Zon, maan en sterren kregen hun plaats en geregelde taak. "De vaste orde van de hemel en de aarde" (Jer. 33:25).

Jer 33:20  Zo zegt de HEERE: Als u Mijn verbond met de dag en Mijn verbond met de nacht kunt verbreken, zodat dag en nacht er niet [meer] op hun tijd zullen zijn, Jer 33:21  dan zal ook Mijn verbond met Mijn dienaar David verbroken kunnen worden, zodat hij geen zoon zal hebben die koning is op zijn troon, en [ook het verbond] met de Levieten, de priesters, Mijn dienaren. (...) Jer 33:25  Zo zegt de HEERE: Als Mijn verbond met de dag en de nacht er niet is, [als] Ik de vaste orde van de hemel en de aarde niet geregeld heb, Jer 33:26  dan zal Ik ook het nageslacht van Jakob en van Mijn dienaar David verwerpen, zodat Ik uit zijn nageslacht geen heersers over het nageslacht van Abraham, Izak en Jakob zal nemen. Want Ik zal een omkeer brengen in hun gevangenschap en Mij over hen ontfermen. (HSV)

Uitgangspunt. De scheppingsorde is er "van het begin af" (vs. 4). De schepping met haar orde was goed (Gen. 1:31). In het Nieuwe Testament wordt meermaals verwijzen naar de scheppingsorde: Matth. 19:8, Mark. 10:6, 1 Korinthe 11, Rom. 9: 20, 1 Tim. 2: 13. De Heer Jezus doet dat in Matth. 19.

Mt 19:4  Hij antwoordde echter en zei: Hebt u niet gelezen dat Hij die hen heeft geschapen, hen van het begin af als man en vrouw heeft gemaakt Mt 19:5  en gezegd heeft: ‘Daarom zal een man zijn vader en zijn moeder verlaten en zijn vrouw aanhangen en die twee zullen tot een vlees zijn’? Mt 19:6  Dus zijn zij niet meer twee maar een vlees. Wat dan God heeft samengevoegd, laat een mens dat niet scheiden. Mt 19:7  Zij zeiden tot Hem: Waarom heeft Mozes dan geboden een scheidbrief te geven en haar te verstoten? Mt 19:8  Hij zei tot hen: Mozes heeft om de hardheid van uw harten u toegestaan uw vrouwen te verstoten; van het begin af is het echter niet zo geweest. (Telos)

Gezag. Binnen de scheppingsorde zijn er bij levende wezens, waaronder de mens, gezagsverhoudingen. De door God bepaalde rangorde wordt vermeld 1 Cor. 11:3.

1Co 11:3  Maar ik wil dat u weet, dat Christus het hoofd is van iedere man, en de man het hoofd van de vrouw, en God het hoofd van Christus. (Telos)

De rangorde is: God - Christus - man - vrouw. De Heer Jezus Christus onderwierp zich aan Gods gezag:

Joh 5:30  Ik kan van Mijzelf niets doen; zoals Ik hoor, oordeel Ik, en mijn oordeel is rechtvaardig, omdat Ik niet mijn wil zoek, maar de wil van Hem die Mij heeft gezonden. (Telos)

1Co 15:28  Maar wanneer Hem alles onderworpen is, dan zal ook de Zoon Zelf onderworpen zijn aan Hem die Hem alles onderworpen heeft, opdat God alles in allen zal zijn.) (Telos)

Het hoofdschap van de man over zijn vrouw houdt in dat hij zeker gezag over haar voert. Ze verschillen in hiërarchische positie, terwijl hun eventuele onvolwassen kinderen onder beider gezag staan.

Dat de man hoofd van de vrouw is betekent niet dat zij verschillen in waarde (vgl. Gal. 3:28). Ze zijn gelijkwaardig, beiden naar Gods beeld en gelijkenis geschapen, maar binnen de scheppingsorde verschillen zij in plaats en rol en verantwoordelijkheid. De vrouw is als gelijkwaardige helpster aan haar man gegeven.

Engelen. Ook met het oog op de engelen, die getuige van Gods schepping zijn geweest en ons doen en laten kunnen zien, is het van belang de scheppingsorde te handhaven en te tonen.

1Co 11:10  Daarom behoort de vrouw een macht op haar hoofd te hebben terwille van de engelen. (Telos)

Zondeval

Maar een engel wilde als God zijn. Hij nam geen genoegen meer met zijn plaats in de scheppingsorde, waarin God het hoofd, de regeerder en onderhouder van zijn schepselen is. Hij werd een tegenstander van God en Diens orde. Zijn naam Satan betekent 'tegenstander'.

Toen Mannin en Adam gezondigd had, riep God eerst Adam, niet Mannin die het eerste overtrad. Hij sprak eerst Adam op zijn overtreding aan, daarna zijn vrouw. In de scheppingsorde was Adam het hoofd van Mannin en was hij verantwoordelijk voor hun gezamenlijk doen en laten. Adam had helaas meer gehoord naar zijn vrouw dan naar God.

Mannin leidde Adam tot zijn val. De scheppingsorde veranderde ten aanzien van hen niet, Adam bleef haar hoofd, maar het hoofdschap van de man zou als gevolg van de zonde heerschappij worden. De man zou de verkeerde neiging krijgen om over zijn vrouw te héérsen.

Normatieve consequenties van de scheppingsorde

De scheppingsorde dient door ons - vrije, zelfbewuste, redelijke schepselen - in acht genomen te worden. Dat is het beste voor ons. Maar hoe kunnen wij in de praktijk deze orde laten zien? Hoe hebben wij op grond van de scheppingsorde te handelen?

Man en vrouw. Hun verschil in scheppingsorde komt als eerste tot uiting in de hiërarchische relatie: de man als hoofd en de vrouw als zijn hulpe (helpster). Zij behoren die functie te vervullen.

Een andere normatieve consequente van de scheppingsorde is dat echtgenoten hun eenheid moeten bewaren en niet mogen scheiden.

Een andere consequentie is dat een vrouw niet mag leren of over een man heersen (1 Tim. 2:12).

1Ti 2:11  Een vrouw moet zich stil, in alle onderdanigheid laten leren; 1Ti 2:12  maar ik sta aan een vrouw niet toe dat zij leert of over een man heerst, maar zij moet stil zijn. 1Ti 2:13  Want Adam is eerst geformeerd, daarna Eva; 1Ti 2:14  en Adam werd niet verleid, maar de vrouw werd verleid en viel in overtreding. (Telos)

Merk op dat zelfs de tijdsorde in de schepping (vs. 13) van man en vrouw een consequentie heeft.

Sommigen beperken, met beroep op Genesis 2, het hoofd zijn van de man en de onderdanigheid van de vrouw tot de huwelijksrelatie. Anderen zien het hoofdschap van de man breder.

Het verschil tussen mannen en vrouwen komt tot uiting in hun kleding. Dat verschil in de kleding dient gerespecteerd te worden. Travestie is niet toegestaan.

Sommigen zijn van mening dat het sekseverschil ook gevolgen heeft voor de roeping van man en vrouw. De man is geroepen om in het publieke leven (werk, samenleving) te dienen en de vrouw in het private leven (huisgezin, moederschap). Dit was de mening van de bekende geleerde en staatsman Abraham Kuyper. Hiertegen kan men aanvoeren dat een vrouw, getrouwd of ongetrouwd, toch ook kan dienen in het publieke leven, zonder dat dit ten koste gaat van haar roeping in huwelijk en gezin, bijvoorbeeld in de zorg en het onderwijs.

Huwelijk. De man is het hoofd van de vrouw, die hem tot hulp is gegeven. Het geschapen verschil van man en vrouw en hun bestemming om een eenheid te vormen in het huwelijk heeft normatieve gevolgen voor de onderlinge omgang van mensen: "wat dan God heeft samengevoegd, laat een mens dat niet scheiden" (Matth. 19:6)

Bidden en profeteren. Ìn 1 Cor. 11 wordt duidelijk aangegeven hoe we Gods scheppingsorde in ons uiterlijk kunnen laten zien tijdens bidden en profeteren (in tegenwoordigheid van anderen): mannen door kort haar te dragen en ongedekt te bidden en te profeteren; vrouwen door lang haar te dragen en het hun hoofd te dekken tijdens bidden en profeteren. Met zijn fysieke hoofd laat de gelovige zien welke plaats hij in de scheppingsorde inneemt!

Landsbestuur. Op grond van de scheppingsorde is de Nederlandse Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) van mening dat vrouwen geen leidinggevende rol in de partij en in de politiek mogen spelen. De SGP is van mening dat een leidinggevende rol voor vrouwen in de politiek in strijd is met de goddelijke roeping en plaats van de vrouw.

Vrouwenkiesrecht. In 1917-1920 woedde er in de toenmalige christelijke Anti Revolutionaire Partij een heftige discussie over de consequentie van de scheppingsorde. De een stelde dat het passief kiesrecht (het recht om als volksvertegenwoordiger gekozen te worden) voor vrouwen opengesteld zou moeten worden, de ander was hierop tegen. Uitgaan van de scheppingsorde kan, leert deze kwestie, tot twee verschillende standpunten leiden. Namelijk, voor en tegen passief kiesrecht voor de vrouw.

Dat hetzelfde principiële uitgangspunt (scheppingsorde) bij Bijbelgetrouwe christenen soms tot verschillende standpunten kan leiden, moet ons, zonder het uitgangspunt los te laten, bij het doordenken van de consequenties voorzichtig en bescheiden maken.

Schending

Sinds de zondeval is de mens geneigd tegen gezag in te gaan: tegen Gods gezag en tegen door Hem gedelegeerd gezag, gezag dat door Hem over ons gesteld is. Het vlees (= onze zondige natuur) bedenkt de dood en dingen die vijandig zijn tegen God; het kan zich niet aan de wet van God, aan Zijn onderwijs, geboden en verboden onderwerpen.

Ro 8:6  want wat het vlees bedenkt, is de dood, maar wat de Geest bedenkt, is leven en vrede;  Ro 8:7  omdat wat het vlees bedenkt, vijandschap is tegen God, want het onderwerpt zich niet aan de wet van God, want het kan dat ook niet. (Telos)

Echtscheiding. Het huwelijk is bedoeld als een onverbrekelijke verbintenis tussen een man en een vrouw. In de 20e eeuw is het echtscheidingspercentage echter enorm toegenomen.

Homohuwelijk. Het huwelijk is bedoeld als een verbintenis tussen een man en een vrouw, de twee varianten van de mens. In 2001 voerde Nederland als eerste land ter wereld het homohuwelijk in: de wettelijke mogelijkheid voor homo's om in het huwelijk treden. In april van dat jaar werden de eerste  homohuwelijken gesloten. In dezelfde maand 'trouwde' voor het eerst in Nederland een homoseksuele predikant met zijn vriend.

Hoofdschap van de man. In Nederland werden in 1970 uit het burgerlijk wetboek geschrapt de woorden "de man is het hoofd van de echtvereniging".

Het vlees kan gezag misbruiken. De man kan dat doen ten aanzien van zijn vrouw of zijn kinderen. Daarom worden mannen vermaand om hun vrouwen lief te hebben (onder meer in Ef. 5:25).

Transgenderisme. In de 21e eeuw is sterk in opkomst de gedachte dat er meer "genders" zijn dan twee en dat geslacht een keuze is, dat een man een vrouw kan worden en omgekeerd. Het gevolg is dat een man, nadat hij zich voor vrouw heeft uitgegeven, een missverkiezing kan winnen, of een zwemwedstrijd voor vrouwen kan winnen en of als strafrechtelijk veroordeelde in de vrouwengevangenis wordt geplaatst. Ook de taal verandert dienovereenkomstig. Een zwangere is niet langer per definitie een vrouw. Als een man een vrouw kan worden, dan kan ook zo'n 'man' zwanger worden. Daarom, wordt gezegd, moeten we spreken van "mensen met een baarmoeder".

Kleding. Het verschil tussen mannen en vrouwen komt tot uiting in hun kleding. Dat is natuurlijk. Er is echter een trend dat de seksen elkaars kleding gaan dragen, bijvoorbeeld een man in een jurkje.

Ongehoorzaamheid van kinderen. In de scheppingsorde staan kinderen onder gezag van hun ouders. Ongehoorzaamheid aan de ouders is een trek van de mens die het schepsel in de plaats van God stelt (Rom. 1:30), een trek die zich zeker doet gelden "in de laatste dagen" (2 Tim. 3:1).

2Ti 3:2  want de mensen zullen zelfzuchtig zijn, geldzuchtig, grootsprekers, hoogmoedigen, lasteraars, de ouders ongehoorzaam, ondankbaar, onheilig, (Telos)

Zie ook

Gezag

Meer informatie

M. Klaassen, Gods goede orde. Lichaam, gender, huwelijk, seksualiteit en gezin in het licht van de schepping. Uitgeverij De Banier, 2024.