Sjibboleth

Sjibboleth (= 'korenaar' of 'stroom'), ook geschreven sjibbolet, is een Hebreeuws woord dat de Efraïmieten niet goed konden uitspreken, zodat ze daaraan te herkennen waren.

Het woord 'Sjibboleth' komt af van 'sjabal' = 'gaan', 'opstijgen', 'groeien', 'stromen', en kan nu betekenen 1. iets dat opgegroeid is, bijv. een "aar" (Gen. 41:5vv.); 2. een stroom, watervloed (Ps.69: 3,15; Jes. 27:12). Het woord komt 19x voor in de Bijbel (Oude Testament). Het Strongnummer is 07641. We vinden het meestal vertaald door 'aren' (13x in de Statenvertaling, 14x in de vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap uit 1951).

De mannen van Efraïm hadden de strijd aangebonden met Jefta en de Gileadieten, Richt. 12. De aanspraak van de stam van Efraïm op de voorrang boven alle andere stammen steunde daarop, dat Jozua een Efraïmiet geweest was, en ook in de eerste periode van de tijd van de Richteren het Efraïmitische stamgebied het uitgangspunt van belangrijke ondernemingen geworden was (Richt.3:27; 4:5; 5:14). De Gileadieten grepen vluchtelingen uit Efraím op grond van hun foutieve uitspraak van het woord 'Sjibboleth'.

Ri 12:5 Gilead ontnam de Efraïmieten namelijk de doorwaadbare plaatsen van de Jordaan. En het gebeurde, wanneer vluchtelingen van Efraïm zeiden: Laat mij oversteken, dat de mannen van Gilead tegen hem zeiden: Bent u een Efraïmiet? [En wanneer] hij zei: Nee, Ri 12:6 zeiden zij tegen hem: Zeg eens: Sjibboleth. Wanneer hij dan zei: Sibboleth, en [het woord dus] niet goed uit kon spreken, grepen zij hem en doodden hem bij de doorwaadbare plaatsen van de Jordaan. In die tijd vielen er van Efraïm tweeënveertigduizend [man]. (HSV)

De Gileadieten zeiden tot een vluchteling die ontkende een Efraïmiet te zijn: zeg nu "Sjibboleth", omdat de Efraïmieten de "Sj" niet konden uitspreken en daarvoor altijd "s" zeiden. De man mocht geen Rubeniet, Gadiet of Manassiet wezen, die ook aan de Jordaan mochten komen om over te gaan. Wegens hun eigenaardige uitspraak konden de Efraïmieten worden ontmaskerd en vervolgens gedood. In die tijd vielen in de slag en van de vluchtelingen tweeënveertigduizend. Daardoor werd Efraïms overmoed gebroken.

Zonder twijfel werd 'sjibboleth' in de toetsvraag in de betekenis van 'stroom' genomen, omdat het hier te doen was de rivier over te gaan, waardoor de keus van juist dit woord verklaard is. Toch is het uitsluitend genomen om de eerste letter, die de Efraïmieten even zo min goed konden uitspreken, als bijvoorbeeld de Latijnse en Griekse talen die niet kennen. Om deze geschiedenis heeft het woord de betekenis verkregen van een herkennings- of onderscheidingsteken.

Naar verluidt werd de naam 'Scheveningen' tijdens de Duitse aanval op Nederland in de meidagen van 1940 gebruikt om Duitse infiltranten, spionnen en verklede militairen te ontmaskeren, omdat Duitstaligen, anders dan Nederlandstaligen, in het algemeen de 'sch' niet goed kunnen uitspreken. Zeggen de Nederlanders 'sgeveningen', de Duitsers spreken 'sjeveningen'.

Meer informatie

Art. Sjibbolet, Wikipedia.nl, voor andere betekenissen in het Nederlands van 'sjibboleth'.

Bronnen

Karl August Dächsel; F P L C van Lingen; H van Griethuijsen, Antz. et al, Bijbel, of De geheele Heilige Schrift, bevattende al de kanonieke boeken van het Oude en Nieuwe Testament (volgens de Staten-overzetting) (Kampen: Bos, 1893-1901), commentaar op Richt. 12:6. Tekst hiervan is verwerkt op 9 juli 2016.

Art. Sjibbolet, Wikipedia.nl, geraadpleegd op 9 juli 2016. Enige tekst hiervan is overgenomen.