Spreuken

Het boek Spreuken (Eng. Proverbs, Du. Sprüche, Lat. Liber Proverbiorum) is het 20ste boek in de Bijbel, het is het tweede boek van de Ketoebim (de Geschriften). Het is onderdeel van de Wijsheidsliteratuur, en beschrijft vele aforismen als overdenking van de Thora tot onderwijs van het dagelijks leven.

Naam, auteurs en datering

De naam "Spreuken" is vertaald van het Hebreeuwse woord Misjle wat: "Vergeleiking" of "Spreuk" betekent. De Griekse naam is Paroimiai.

Als auteur wordt diverse malen koning Salomo genoemd: 1:1; 10:1; 25:1. Daarnaast bevat het ook spreuken van Agur, (30:1) Lemuël (en diens moeder), (31:1) en enkele niet bij naam genoemde wijzen (22:17; 24:33).

Salomo leefde rond 950 voor Christus. Zijn wijsheid was spreekwoordelijk (1 Koningen 4:29-34). Hier wordt zelfs een aantal van 3000 spreuken genoemd, heel wat meer dan het boek Spreuken bevat. Overigens blijkt uit spreuken 25:1, dat bij de tot standkoming van de huidige Spreukenbundel, de mannen van Hizkia een belangrijke rol speelden. Zij leefden ongeveer 250 jaar later, dus ca. 700 voor Christus. 

Veel bijbelcritici verwerpen de opvatting dat Salomo de schrijver van Spreuken zou zijn geweest. Zij stellen dat wijsheidslectuur uit later eeuwen uit respect voor de wijsheid van Salomo op zijn naam werd gezet. Daar tegenover stellen bijbelgetrouwe onderzoekers dat Salomo wel degelijk de schrijver moet zijn geweest, al zijn ze het er niet over eens hoeveel tekst echt van Salomo afkomstig zou zijn. Sommigen beweren dat de gehele spreukenbundel een verzameling is van spreuken van Salomo en dat hij ook spreuken van Agur, Lemuël en anderen aan deze verzameling toevoegde. 

De Wijsheid als vrouw voorgesteld (naar Spreuken 8) met in haar hand een boek opengeslagen bij Spreuken 8:15."per me reges regnant et legum conditores iusta decernunt" (Latijnse Vulgaatvertaling). "Door Mij regeren de koningen, en de vorsten stellen gerechtigheid." (Statenvertaling).

Spreuken

Onderwijs geven via spreuken is één van de oudste manieren van onderwijs geven. Uit de oudste geschiedenis verslagen weten we dat elke cultuur en elk land zijn eigen spreuken-schat bezat. Daar boeken ontbraken, schaars waren of te kostbaar waren, konden oude wijsheden via deze methode worden ingeprent bij leerlingen.

Vooral het Oosten was een rijke bron voor wijsheid. Bijna alle Europese spreuken zijn goeddeels terug te voeren op oudere oosterse wijsheid. De meest verheven wijsheidsliteratuur is wel te vinden in de Bijbel. De Bijbel is dan ook een oosters boek. Het grote verschil is echter dat het niet slechts een collectie menselijke wijsheid bevat, maar goddelijke wijsheden als regel voor het leven van alledag. Juist het boek Spreuken laat  ons zien hoe goddelijke wijsheid omgezet wordt in een praktische levenswandel. 

Indeling

Op basis van uitspraken over auteurs of samenstellers, kan een logische indeling worden gedaan:

Deel 1. Spr. 1-9 Inleiding op de Wijsheid

1:1-7 Algemene inleiding.

1:8-9:18 Spreuken van Salomo. (vaderlijke raadgevingen en woorden van wijsheid.)

Deel 2. Spr. 10-31 Losse Spreuken

10:1-22:16 Algemene spreuken van Salomo.

22:17-24:34 Spreuken van de wijzen.

25-29 Spreuken van Salomo, verzameld door de mannen van Hizkia.

30 Spreuken van Agur.

31 Spreuken van Lemuël en zijn moeder. Loflied op de deugdelijke vrouw.

Praktische betekenis

Dit boek bevat veel praktische lessen voor het dagelijks leven over luiheid, vriendschap, huwelijkstrouw, de macht van woorden, het nemen van een beslissing, omgaan met drank, rijkdom, macht, enz.

Het boek leent zich ook uitstekend voor systematische studie rondom een bepaald thema of een bepaald begrip. Hieronder een voorbeeld.

De dwaas

• De definitie van een dwaas - 28:26. 
• De overtuigingen van een dwaas - 12:15; 13:19.
• De werken van een dwaas - 1:7; 12:16; 12:23; 14:9. 15:20; 17:24; 18:2.
• Hoe een dwaas te behandelen - 13:20; 23:9; 26:4-5.
• Het eind van de dwaas - 3:35; 11:29.
• Redding voor de dwaas - 3:5-8; 9:10. 

Nieuwe Testament

Spreuken wordt in het Nieuwe Testament regelmatig geciteerd. Gelijkenissen van Jezus zijn qua vorm vaak terug te voeren op Sreuken. De Wijsheid wordt in Spreuken 8 en 9 als persoon voorgesteld en Jezus wordt in het nieuwe testament "de wijsheid van God " genoemd (1 Kor. 1:24.). Evenwel is er verschil, de wijsheid in 8:22-24 is geschapen, terwijl Jezus van eeuwigheid is (Joh.1:1-3.)

Bijzonderheden

In Spreuken spelen vrouwen een grote rol. De wijsheid wordt voorgesteld als een vrouw. Er wordt gewaarschuwd tegen de vreemde vrouw en Spreuken sluit af met een lofzang op de vrouw met een goed karakter.

In Spreuken wordt bij de opvoeding de tuchtroede sterk aangeprezen (13:24; 22:15; 23:13+14) dit vormt een fel contrast met de moderne zienswijze op lijfstraffen, waarbij zelfs de corrigerende tik als schadelijk wordt geacht voor het kind.

Toch is Spreuken ook vandaag de dag nog een zeer waardevol boek dat ons vaak tot nadenken stemt en ons dichter bij Gods wijsheid kan brengen. Het laat ons zien dat iemands daden gevolgen hebben ten goede of ten kwade. 

Commentaar

Op de volgende pagina's van Christipedia worden passages of onderwerpen behandeld:

Spreuken/Hoofdstuk 14 Spreuken/Hoofdstuk 17 Spreuken/Hoofdstuk 20 Spreuken/Hoofdstuk 21 Spreuken/Hoofdstuk 31 Spreuken/Hoofdstuk 8

Zie ook

• Wijsheid

	Bijbelboeken
Wet: Genesis · Exodus · Leviticus · Numeri · Deuteronomium Geschiedenis: Jozua · Richteren · Ruth · 1 Samuël · 2 Samuël · 1 Koningen · 2 Koningen · 1 Kronieken · 2 Kronieken · Ezra · Nehemia · Esther Wijsheid: Job · Psalmen · Spreuken · Prediker · Hooglied Grote profeten: Jesaja · Jeremia · Klaagliederen · Ezechiël · Daniël Kleine profeten: Hosea · Joël · Amos · Obadja · Jona · Micha · Nahum · Habakuk · Zefanja · Haggai · Zacharia · Maleachi Evangeliën: Mattheüs · Marcus · Lukas · Johannes Eerste gemeente: Handelingen Brieven van Paulus: Romeinen · 1 Korinthe · 2 Korinthe · Galaten · Efeze · Filippenzen · Kolossenzen · 1 Thessalonicenzen · 2 Thessalonicenzen · 1 Timotheüs · 2 Timotheüs · Titus · Filémon Hebreeën Katholieke brieven: Jakobus · 1 Petrus · 2 Petrus · 1 Johannes · 2 Johannes · 3 Johannes · Judas Profetie: Openbaring