Wijsheid
Wijsheid is hogere kennis berustend op inzicht of levenservaring en de wil hebben ernaar te handelen. Wijsheid is
- het weten of het vermogen om te weten (1) wat het beste en hoogste doel is en (2) wat de beste weg tot dat doel is, welke middelen het meest geschikt zijn om dat doel te bereiken, welke middelen effectief zijn, (3) welke tijd geschikt is om die middelen in te zetten ('timing').
- tevens de wil, de geneigdheid om dat doel en die middelen te kiezen.
Wijsheid heeft dus een theoretische kant (kennis, inzicht) en een praktische kant (handelen naar het inzicht; de wil, geneigdheid daartoe). Wijsheid is met inzicht de goede dingen doen en ze op een goede manier doen. Ook in de Bijbel is wijsheid een veelomvattend begrip, dat zowel prijzenswaardige eigenschappen van de wil, als van het verstand in zich bevat.
De Heer Jezus heeft gezegd - wijzend op de praktische kant - dat de wijsheid gerechtvaardigd wordt door haar werken, haar voorbrengsels (kinderen).
Mt 11:19 De Zoon des mensen is gekomen en heeft gegeten en gedronken, en zij zeggen: Zie, een mens die een gulzigaard en wijndrinker is, een vriend van tollenaars en zondaars. En de wijsheid is gerechtvaardigd door haar werken. Lu 7:35 En de wijsheid is gerechtvaardigd door al haar kinderen. (TELOS)
Het praktische element heeft twee subelementen: dispositie (wil, geneigdheid) en morele goedheid. Bij het theoretische element moeten wij ook aan morele kennis denken, kennis van goed en kwaad. Een onzedelijk mens, die Gods geboden weerstreeft, heet in de taal van de Bijbel nooit wijs.
Wijsheid is beter dan sluwheid of slimheid, intelligentie en kennis. Wie bijvoorbeeld slim of sluw is, weet de beste weg tot zijn doel, maar zijn doel kan slecht zijn, bijv. (onwettige) belastingontduiking.
| Aangaande | Inzicht of vermogen om in te zien | Geneigdheid (‘willen’) |
| hoogste en beste doel | wijsheid, kennis | wijsheid |
| beste weg, middelen tot doel | wijsheid, slim, kennis, intelligent, sluw | wijsheid, slim, sluw |
| verkeerd doel | Sluw | Sluw |
De zetel der wijsheid, gelijk die der dwaasheid is in het hart. Daarom is vaak van het wijze hart, de wijsheid van het hart sprake (Spreuk. 16: 23; 10: 8 ; 11 : 29).
Het beginsel der wijsheid
Het beginsel of begin van de wijsheid is de vreze van God: de ware wijsheid begint met ontzag voor en gehoorzaamheid aan God.
Ps 111:10 Resch. De vreze des HEEREN is het beginsel der wijsheid; Schin. allen, die ze doen, hebben goed verstand; (...) (SV)
Spr 9:10 De vreze des HEEREN is het beginsel der wijsheid, en de wetenschap der heiligen is verstand. (SV)
Spr 15:33 De vreze des HEEREN is de tucht der wijsheid; en de nederigheid gaat voor de eer. (SV)
Gods wijsheid en onze wijsheid
Gods wijsheid hoger. Gods wijsheid gaat die van de mensen verre te boven.
| Aspecten | Onze wijsheid | Gods wijsheid |
| Kunnen zien van hoogste doel | ten dele | ja |
| Kunnen zien van beste weg | ten dele | ja |
| Neiging tot hoogste doel | geest/vlees | ja |
| Neiging tot beste weg | geest/vlees | ja |
| macht om doel te bereiken | ten dele, beperkt
voorbeeld Achitofel |
ja |
Wijsheid van de wereld ondermaats. Het is niet alleen dat Gods wijsheid die van ons overstijgt. Het is ook gebleken dat onze wijsheid hopeloos tekortschiet en wel in het kennen van het belangrijkste goed: God. De wereld is door haar wijsheid niet tot kennis van God gekomen. Haar wijsheid heeft geen Godskennis opgeleverd.
1Co 1:21 Want daar in de wijsheid van God de wereld niet door de wijsheid tot kennis van God is gekomen, heeft het God behaagd door de dwaasheid van de prediking te behouden hen die geloven. (TELOS)
Gods wijsheid voor dwaasheid gehouden. Het is niet alleen dat de wereld in haar wijsheid hopeloos tekortschiet als het om de kennis van God gaat, er komt bij dat de wereld de ware Godskennis, door God geopenbaard en ons meegedeeld in de leer van de apostelen en de profeten, voor dwaasheid houdt (vgl. 1 Cor 1:21).
1Co 1:18 Want het woord van het kruis is voor hen die verloren gaan, dwaasheid; maar voor ons die behouden worden, is het kracht van God. (TELOS)
1Co 1:23 maar wij prediken Christus, de Gekruisigde, voor Joden een aanleiding tot vallen en voor volken een dwaasheid, 1Co 1:24 maar voor de geroepenen zelf, zowel Joden als Grieken, Christus, de kracht van God en de wijsheid van God; (TELOS)
1Co 1:21 Want daar in de wijsheid van God de wereld niet door de wijsheid tot kennis van God is gekomen, heeft het God behaagd door de dwaasheid van de prediking te behouden hen die geloven. (TELOS)
De wijsheid van de wereld dwaas geworden. Door de ware kennis van God voor dwaasheid te houden, is de wijsheid van de wereld zelf tot dwaasheid geworden. Gods wijs beleid. De nutteloosheid van onze (wereldse) wijsheid ten aanzien van God is geen toevallig resultaat. De uitkomst ligt besloten in Gods wijze raad, "in de wijsheid van God" (1 Cor. 1:21). God heeft de wijsheid van de wijzen te niet gedaan. Hij heeft de wijsheid van de wereld tot dwaasheid gemaakt. In het algemeen geldt dat God teniet doet wat "iets" is (wijs, sterk, aanzienlijk) in deze wereld. De apostel Paulus schrijft hierover aan de christenen in Korinthe, Griekenland, waar wijsheid een groot goed was ("Grieken zoeken wijsheid", 1 Cor. 1:22).
1Co 1:19 Want er staat geschreven: ‘Ik zal de wijsheid van de wijzen doen vergaan, en het inzicht van de verstandigen te niet doen’. 1Co 1:20 Waar is de wijze? Waar de schriftgeleerde? Waar de redetwister van deze eeuw? Heeft God niet de wijsheid van de wereld tot dwaasheid gemaakt? (TELOS)
De wijsheid van God, geopenbaard in het evangelie en door de wereld voor dwaasheid gehouden, is wijzer dan dan de mensen.
1Co 1:25 want het dwaze van God is wijzer dan de mensen en het zwakke van God is sterker dan de mensen. (TELOS)
En God kiest het dwaze van de wereld, d.w.z. de mensen die de wereld voor 'dwaas' houdt, uit om de wijzen te beschamen.
1Co 1:26 Want kijkt naar uw roeping, broeders, dat er niet vele wijzen zijn naar het vlees, niet vele machtigen, niet vele aanzienlijken; 1Co 1:27 maar het dwaze van de wereld heeft God uitverkoren om de wijzen te beschamen, 1Co 1:28 en het zwakke van de wereld heeft God uitverkoren om het sterke te beschamen, en het onaanzienlijke van de wereld en het verachte heeft God uitverkoren, en wat niets is, om wat iets is te niet te doen, 1Co 1:29 opdat geen vlees roemt voor God. (TELOS)
Roemen. De wijsheid vinden wij niet in de wereld, maar in Christus Jezus. Hij is ons geworden wijsheid. God heeft een en ander aldus beschikt, opdat wij mensen zouden roemen, niet in onszelf, in onze wijsheid of sterkte of heerlijkheid, maar in de Heer.
1Co 1:30 Uit Hem toch bent u in Christus Jezus, die ons geworden is: wijsheid van Godswege, gerechtigheid, heiliging en verlossing; 1Co 1:31 opdat, zoals geschreven staat: ‘Wie roemt, laat hij roemen in de Heer’. (TELOS)
Evangelieprediking. Daar Paulus Gods beleid ten aanzien van de wereld kende, kwam hij "niet met uitnemendheid van woorden of wijsheid" het evangelie brengen. Zijn verschijning was niet die van een wijze, een welsprekende debatvoerder, een krachtpatser. Wel kwam zijn woord "in betoon van Geest en van kracht", niet uit zichzelf, maar door de Heer bewerkt.
1Co 2:1 En toen ik bij u kwam, broeders, kwam ik niet met uitnemendheid van woorden of wijsheid u het getuigenis van God verkondigen. 1Co 2:2 Want ik had mij voorgenomen niets onder u te weten dan Jezus Christus, en Die gekruisigd. 1Co 2:3 En ik was bij u in zwakheid, in vrees en in veel beven; 1Co 2:4 en mijn woord en mijn prediking bestond niet in overredende woorden van wijsheid, maar in betoon van de Geest en van kracht, 1Co 2:5 opdat uw geloof niet zou zijn in wijsheid van mensen, maar in de kracht van God. (TELOS)
Christus de wijsheid van God
De ware wijsheid is Gods wijsheid, in Christus Jezus, en daarvan spreken wij.
1Co 1:30 Uit Hem toch bent u in Christus Jezus, die ons geworden is: wijsheid van Godswege, gerechtigheid, heiliging en verlossing; (TELOS)
1Co 1:23 maar wij prediken Christus, de Gekruisigde, voor Joden een aanleiding tot vallen en voor volken een dwaasheid, 1Co 1:24 maar voor de geroepenen zelf, zowel Joden als Grieken, Christus, de kracht van God en de wijsheid van God; (TELOS)
1Co 2:6 Maar wij spreken wijsheid onder de volmaakten; maar een wijsheid niet van deze wereld, ook niet van de oversten van deze wereld, die te niet gedaan worden; 1Co 2:7 maar wij spreken Gods wijsheid in verborgenheid, de bedekte wijsheid, die God voor alle eeuwen heeft voorbestemd tot onze heerlijkheid, (TELOS)
Wijsheid als gave
De Heer Jezus zal zijn volgelingen wijsheid geven tegenover hun tegenstanders.
Lu 21:15 Want Ik zal u mond en wijsheid geven, die al uw tegenstanders niet zullen kunnen weerspreken of weerstaan. (TELOS)
Wijze mensen
Beroemd was de wijsheid van koning Salomo.
Mt 12:42 De koningin van het Zuiden zal worden opgewekt in het oordeel met dit geslacht en het veroordelen, want zij kwam van de einden der aarde om de wijsheid van Salomo te horen; en zie, meer dan Salomo is hier! (TELOS)
Buitengewoon groot was (en is) de wijsheid van de Heer Jezus. Hij heeft inzicht, houdt het beste doel voor ogen en kiest de beste middelen. Zijn wijsheid blijkt uit zijn woorden en daden. Reeds als kind werd Hij 'vervuld met wijsheid' (Luc. 2:40).
Lu 2:40 Het kind nu groeide op en werd gesterkt, vervuld met wijsheid; en de genade van God was op Hem. (TELOS)
Lu 2:52 En Jezus nam toe in de wijsheid en grootte en gunst bij God en mensen. (TELOS)
Toen Hij zijn openbare dienst had aangevangen, predikte en wonderen verrichtte, stonden zijn vroegere dorpsgenoten versteld over zijn wijsheid.
Mt 13:54 En Hij kwam in zijn vaderstad en leerde hen in hun synagoge, zodat zij versteld stonden en zeiden: Waar heeft Deze die wijsheid en die krachten vandaan? (TELOS)
Mr 6:2 En toen het sabbat was geworden, begon Hij te leren in de synagoge; en velen die Hem hoorden, stonden versteld en zeiden: Waar heeft Deze die dingen vandaan en wat is dat voor wijsheid die Hem gegeven is, en zulke krachten, die door zijn handen gebeuren? (TELOS)
Ons lijden en Gods wijsheid
Als we geen goed begrip van Gods wijsheid hebben, kan ons lijden zwaarder worden. Een ander gevolg kan zijn dat we een verkeerde voorstelling van God krijgen.
Wij kunnen het heel moeilijk in ons leven krijgen. We weten dat God ons liefheeft en alles kan. Hij kan elke ziekte en elke kwaal genezen, hij kan mij een baan geven, hij kan ervoor zorgen dat ik een huis krijg, of een vrouw vind, of kinderen krijg. God is goed en kan alles. En toch gebeuren er nare dingen in mijn leven. Hoe kan dat? Waarom gebeuren deze dingen? Wat is Gods bedoeling? Waarin is hier Gods wijsheid te zien?
Als we in deze omstandigheden geen goed begrip van Gods wijsheid hebben, kan ons lijden onnodig verzwaard worden en kunnen we een verkeerd beeld van God krijgen.
We kunnen Gods wijsheid een beetje gaan verstaan als we niet alleen zijn neiging tot het goede zien, maar ook zijn gekozen doelen en middelen.
Lu 11:49 Daarom ook heeft de wijsheid van God gezegd: Ik zal tot hen profeten en apostelen zenden, en van hen zullen zij er doden en vervolgen; (TELOS)
Is het wijs van God om profeten en apostelen te zenden, terwijl Hij wist dat de mensen sommigen van die gezanten zou doden? Ja, het was wijs, omdat God een hoger, beter doel voor ogen had dan het sparen van al zijn gezanten.
Bron
H. Zeller, Bijbelsch Woordenboek voor het Christelijke volk. Tweede deel K - Z. ('s Gravenhage: M.J. Visser, 1872) s.v. Wijs, wijsheid. Hieruit is op 14 mei 2015 enige tekst genomen en verwerkt.