Cel: verschil tussen versies

Het DNA kun je beeldsprakig noemen 'het kookboek voor de vorming van een mens'. In het 'kookboek' staan de recepten voor eiwitten. Deze recepten worden 'genen' genoemd; een enkel 'recept' heet een 'gen'. Elk gen 'codeert' voor een of meer eiwitten. Al de genen van iemand samen heten zijn of haar ''genoom''. Elke cel heeft een genoom. In het genoom zitten ongeveer 20.000 eiwitgenen en ongeveer 40.000 RNA-genen. Een eiwitgen bepaalt een erfelijke eigenschap, bijvoorbeeld iemands oogkleur. De RNA-genen zijn niet-eiwitgenen, ze reguleren de andere genen. De 'expressie' van een gen is de uiting van het gen in een eigenschap.

Hoe weet een eiwitfabriek (ribosoom), dat buiten de celkern is, welk eiwit gemaakt moet worden? Het DNA ('kookboek') komt niet uit de celkern. WieWelke of watboodschapper brengt het eiwitrecept over naar de fabriek? Dat doet deeen boodschapperstofje genaamd 'messenger RNA' (mRNA), boodschapper-RNA. mRNA is een kopietje van ons DNA. Het is een enkele streng, niet een dubbele streng als het DNA. mRNA kan de celkern verlaten en het recept overbrengen. Er wordt een kopietje gemaakt van de enkele streng van het DNA. Hiervoor splijt het DNA een stukje open: de strengen gaan op een zeker stuk uit elkaar, waarna het mRNA een kopietje maaktwordt gemaakt. Dit kopïeren heet ''transcriptie''. Het kopïerenkopiëren gaat door tot een stopteken, de zogenaamde stop-codon. Bijvoorbeeld het stukje ACATCAGC wordt gekopieerd naar UGUAGUCG; dus niet naar TGTAGTCG, want U vervangt T. Het kopietje (mRNA) verlaat de celkern, terwijl het DNA zich weer sluit. Het kopietje gaat naar een eiwitfabriek (ribosoom) in het cytoplasma. Het kopietje is als een post-it briefje met een instructie. Het wordt even gebruikt en dan vernietigd.

Het ribosoom in het cytoplasma leest het RNA. Van het RNA worden codes voor aminozuren afgelezen. Er zijn 20 aminozuren, doch slechts 4 basen. De basen kunnen afzonderlijk alle aminozuren aanduiden. Combinaties van drie basen kunnen dat wel. Drie basen die samen een aminozuur aanduiden heten een ''codon''. Er bestaan 64 verschillende codons. Sommige codons staan voor hetzelfde aminozuur. Er zijn codons die aan het ribosoom een startsignaal geven (''startcodon'') of een stopsignaal (''stopcodon''). Het ribosoom begint te lezen bij het startcodon en gaat door met het lezen van de drieletterwoorden tot het stopcodon. Het ribosoom leest 'woorden' (codons) van drie letters, UGU, AGU, enz. De combinatie UGU codeert voor het aminozuur Cysteïne; AGU voor Serine. De aminozuren worden als kralen in een ketting geregen tot een eiwit. Het maken van het eiwit heet ''translatie''. De aanmaak van het eiwit stopt als het stopcodon is tegengekomen. Het eiwit is klaar. Na afloop wordt het mRNA vernietigd.