k
→Jaren '40
k (→Jaren '40) |
k (→Jaren '40) |
||
Regel 807:
1938: 40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Geboorte van Beatrix, dochter van kroonsprinses Juliana. In dit jaar doet hare majesteit een oproep tot 'morele en geestelijke herbewapening', naar het voorbeeld van de Oxford-beweging, als een tegenwicht tegen de militaire herbewapening in deze jaren.
1939: De kinderbijslagwet voor loontrekkenden wordt van kracht: een extra uitkering in geld als men kinderen te zijnen laste heeft. — In juni '39 doet de NSB mee aan de Gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam, de enige plaats waar de NSB meedoet.
Op 1 september valt Duitsland buurland Polen binnen. Daarop verklaren Engeland en Frankrijk op 3 september de oorlog aan Duitsland. Nederland hoopt neutraal te blijven, net als in de Eerste Wereldoorlog.
Regel 819:
In 1939/40 leven in Nederland 160.000 Joden, van wie 140.000 de Nederlandse nationaliteit hebben<ref name=":1">[https://nos.nl/artikel/2320304-excuses-rutte-overheid-schoot-tekort-tijdens-de-holocaust.html Excuses Rutte: overheid schoot tekort tijdens de Holocaust], NOS.nl, nieuwsbericht van 26 jan. 2020.</ref>. De overigen zijn meest Joden die zijn gevlucht uit Duitsland. Stap voor stap voert de Duitse bezetter in de bezettingsjaren anti-Joodse maatregelen in. In twee jaar tijd voltrektt zich een ontwikkeling, die in nazi-Duitsland zelf acht jaar heeft geduurd. Er worden 107.000 Joden weggevoerd naar de vernietigingskampen, van wie er 102.000 het niet overleven<ref name=":1" />. Dat is naar verhouding het hoogste aantal Joodse slachtoffers in de door Hitler-Duitsland bezette landen in West-Europa. Uit Den Haag zijn in de oorlog 10.000 Joden naar de concentratiekampen gebracht. Uit Deventer, waar in 1942 590 personen als Joodse ingezetenen geregistreerd stonden, zijn 401 in de holocaust omgekomen<ref>[http://www.timesofisrael.com/restaurant-owner-evicts-dutch-jewish-community-from-synagogue/ Restaurant owner evicts Dutch Jewish community from synagogue], nieuwsbericht op TimesofIsrael.com, 31 juli 2018.</ref>. [[Bestand:Razzia Meijerplein februari 1941.jpg|miniatuur|564x564px|Razzia op Joden, Jonas Daniël Meijerplein te Amsterdam. De eerste razzia op Joden. Op zaterdagmiddag 22 februari 1941 verscheen een colonne Duitse vrachtwagens in de buurt van het Waterlooplein. De omgeving werd geheel afgezet. Op meedogenloze wijze werden jonge joodse mannen op het Jonas Daniël Meijerplein bijeen gedreven. Ook op de dag daarop werden vele joodse mannen opgepakt. In totaal 427 joden tussen de twintig en vijfendertig jaar werden afgevoerd naar het kamp Schoorl.]]
'''1940.''' Op 9 april valt het Duitse leger Denemarken en Noorwegen binnen. — Op 19 april wordt in Nederland, waar de oorlogsdreiging gevoeld wordt, de Staat van Beleg afgekondigd. Met de Staat van Beleg kan de overheid bijvoorbeeld burgers evacueren en spullen vorderen.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1384074310705242113, 19 april 2021.</ref>
'''1940.''' Op 10 mei 1940 valt het Duitse leger Nederland binnen. — Op 28 juli begint Radio Oranje, met uitzendingen om het bezette Nederland moed in te spreken. Koningin Wilhelmina in de oorlogsjaren 31 toespraken houden. In drie ervan zal zij het lot van de ‘Joodse landgenoten’ noemen. — Op 26 september 1940 verbieden de Duitse bezetters alle Joodse bladen. Alleen de Joodsche Raad mag een blad uitgeven: Het Joodsche Weekblad. ▼
Op 10 mei 1940 valt het Duitse leger Nederland binnen. — Op 11 mei start de Slag om de Grebbeberg. Bij de hevige gevechten vallen ruim 400 Nederlandse en 275 Duitse doden. Na drie dagen stand te hebben gehouden trekt het Nederlandse leger zich terug. — Op 12 mei begint de Slag om de Afsluitdijk: het enige Nederlandse succes in deze meidagen. De Duitsers worden tegengehouden bij de stelling Kornwerderzand en de Afsluitdijk wordt behouden. — Op 14 mei wordt Rotterdam gebombardeerd. — Op 15 mei capituleert Nederland. Zeeland is uitgezonderd, daar wordt doorgevochten. De Koninklijke familie en het kabinet is dan al gevlucht. — Op 17 mei wordt het Zeeuwse Middelburg gebombardeerd. Er vallen 22 doden en een groot deel van de binnenstad wordt verwoest. Op 27 mei eindigt ook de strijd in Zeeland.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1394206067031216135, 17 mei 2021.</ref>
Op 30 mei besluit Hitler om de Nederlandse krijgsgevangenen vrij te laten. Ze komen vanaf 9 juni vanuit Duitsland aan bij de Nederlandse grens.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1398890680215298051, 30 mei 2021.</ref>
Op 1 juli wordt de eerste anti-Joodse maatregel ingevoerd: Joden mogen niet meer bij de Luchtbeschermingsdienst werken. Later volgen nog vele maatregelen.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1410504730783240196, 1 juli 2021.</ref>
▲
Op 11 sept. wordt de Nederlandsche SS opgericht. Dit onderdeel van de NSB zal aansluiting zoeken bij de Duitse SS.
Op 26 sept. verbieden de Duitse bezetters alle Joodse bladen. Alleen de Joodsche Raad mag een blad uitgeven: Het Joodsche Weekblad.
'''1941.''' Op 17 jan. komt de eerste politieke gevangene uit Nederland in concentratiekamp Dachau in Duitsland. Tussen 1941 en 1945 zitten ruim tweeduizend Nederlanders, voornamelijk politieke gevangenen, in dat kamp.
Regel 828 ⟶ 840:
Vanaf april moet iedereen vanaf 14 jaar een persoonsbewijs (een identiteitsbewijs) bij zich hebben, zodat de Duitse bezetter de bevolking beter kan controleren. In het persoonsbewijs van een jood werd een grote letter J gestempeld. Alle joden moeten ster op hun kleding dragen.
Op 22 juni valt Duitsland de Sovjet-Unie binnen: 'operatie Barbarossa'.
Op 10 juli 1941 wordt, vlak na de Duitse aanval op de Sovjet-Unie, het Vrijwilligerslegioen Nederland opgericht. De vrijwilligers zullen met de Duitsers meevechten.
Op 15 september wordt de Joden de toegang tot parken, dierentuinen, restaurants, cafés, schouwburgen, bioscopen, bibliotheken, musea en andere openbare gelegenheden verboden.
Regel 837 ⟶ 853:
'''1942.''' Op 8 maart geven de Nederlandse strijdkrachten in Nederlands-Indië zich over aan Japan, dat de Nederlandse kolonie bezet. Japan is een bondgenoot van Duitsland.
Vanaf 3 mei wordt de Joden het dragen van een Jodenster verplicht gesteld. De ster dient zichtbaar op de borst gedragen te worden. De ster wordt gedistribueerd door de Joodsche Raad en kost 4 cent per stuk.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1389132637508358144, 3 mei 2021.</ref>
[[Bestand:Westerbork, Netherlands, Jews boarding a deportation train to Auschwitz.jpg|miniatuur|563x563px|Joden gaan in de trein die in Westerbork vertrekt richting Duitsland.]]
In 1942 worden Joodse mannen opgeroepen om zich te melden bij een van de ruim vijftig Joodse werkkampen in Nederland, zoals De Vanenburg in Putten, waar de gevangenen moesten werken aan de wegen in de omgeving van Putten en aan de droogmaking van de Zuiderzee. Later werden gevangenen weggevoerd naar Duitsland. Een schreef aan zijn vrouw: "Beste vrouw schrik niet en wees sterk. Zo-even is de Grüne Polizei in het kamp gekomen. Wij moeten morgen naar Westerbork en van daaruit naar Duitsland. Niets aan te doen. Hou je goed."<ref name=":0">[http://nos.nl/artikel/2155135-joods-monument-in-putten-onthuld-voor-vergeten-werkkamp.html Joods monument in Putten onthuld voor vergeten werkkkamp], nieuwsbericht op NOS.nl, 27 jan. 2017. </ref> In het najaar worden alle Joodse burgers van Harlingen in de provincie Friesland weggevoerd; ze zijn nooit meer teruggekeerd<ref>Bron: https://twitter.com/Eliezeryair/status/1043862828484968449</ref>.
Op 15 juli vertrekt uit het doorgangskamp Westerbork in Drenthe het eerste transport richting Polen. Van 1942 tot 1944 worden vanuit Kamp Westerbork 107.000 Joden, 245 Sinti en Roma en enkele tientallen verzetsstrijders naar concentratie- en vernietigingskampen in het oosten gedeporteerd; slechts 5000 zielen keerden terug. Op de genoemde julidag vertrekt vanuit Westerbork de eerste trein naar Auschwitz, met 1132 Joden die de nacht ervoor vanuit Amsterdam in Westerbork waren aangekomen en 51 kinderen uit het weeshuis van het kamp. Slechts 8 mannen van dit eerste transport overleefden de oorlog. Het laatste transport was op 13 september 1944.
Op 26 juli gaat in de rooms-katholieke kerk een herderlijk schrijven uit, waarmee wordt geprotesteerd tegen jodendeportaties en de arbeidsdienst.
Op 2 aug. vindt als reactie op het herderlijke schrijven van 26 juli een razzia op zo'n 400 katholieke Joden plaats. Via Westerbork worden zij naar Auschwitz gedeporteerd.
Op 3 sept. komen Joodse mannen uit Amsterdam in werkkamp Joods Palästina. Hier worden Nederlandsche SS'ers opgeleid op landgoed Avegoor bij het Gelderse Ellecom. De Joodse mannen dienen als proefkonijnen voor de opleiding van de SS'ers. Drie van hen overleven het niet.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1433817095817531436, 3 sept. 2021.</ref>[[Bestand:Een joodse ziekenverzorgster heeft zich vrijwillig aangemeld op het sportcomplex op het Amsterdamse Olympiaplein.jpg|miniatuur|563x563px|Amsterdam, Olympiaplein, 20 juni 1943. Een joodse ziekenverzorgster heeft zich vrijwillig aangemeld op het sportcomplex op het Olympiaplein. Haar bejaarde patiënten waren eerder die dag opgegepakt. Zij verkoos bij hen te blijven en liet zich samen met haar patiënten naar Westerbork afvoeren. De vrouw overleefde de oorlog niet. ]]
'''1943.''' In de nacht van 21 op 22 januari wordt “Het Apeldoornsche Bosch” geruimd, een instelling voor Joodse psychiatrische patiënten en verstandelijk gehandicapte kinderen, de enige Joodse instelling in Nederland waar Joden met een psychische aandoening zijn ondergebracht<ref name=":2">[https://nos.nl/artikel/2320418-herinneringscentrum-voor-1300-gedeporteerde-joden-uit-psychiatrisch-centrum.html Herinneringscentrum voor 1300 gedeporteerde Joden uit psychiatrisch centrum], NOS.nl, nieuwsbericht van 26 jan. 2020</ref>. Claartje van Aals, een jonge verpleegkundige, schrijft een laatste briefje aan haar hartsvriendin Aagje<ref>Aangehaald in [https://www.rijksoverheid.nl/regering/bewindspersonen/paul-blokhuis/documenten/toespraken/2020/01/20/toespraak-paul-blokhuis-herdenking-ontruiming-het-apeldoornsche-bosch Toespraak van staatssecretaris Paul Blokhuis bij de herdenking van de ontruiming van Het Apeldoornsche Bosch], 20 jan. 2020.</ref>:
Regel 851 ⟶ 875:
Alle voormalige Nederlandse militairen moeten zich melden om opnieuw in krijgsgevangenschap te worden gevoerd.
Vanaf mei '43 worden alle mannen van 18 tot 35 jaar verplicht zich aan te melden voor arbeidsdienst in Duitsland. Wie zich niet aanmeldt wordt gestraft.
Op 20 juni 1943 vindt in Amsterdam een grote razzia plaats.▼
Op 26 mei '43 moeten 7.000 Joden zich melden op de Amsterdamse Polderweg in Oost. Vijfhonderd van hen geven gehoor aan de oproep. Ze weggevoerd naar Kamp Westerbork.
'''1944.''' Op 13 september is het laatste transport van Joden vanuit Westerbork. ▼
Op 17 juli laten Amerikaanse bommenwerpers hun lading vallen boven Amsterdam-Noord. Het doelwit is de Fokkerfabriek, maar de bommen komen op omliggende woonwijken terecht. Hierbij komen ruim 200 burgers om het leven.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1416302926444830723, 17 juli 2021.</ref>
'''1944.''' Op 16 mei worden 576 ‘zigeunerachtige personen’ door heel Nederland opgepakt. Van hen worden er 245 op transport gesteld van Kamp Westerbork naar Auschwitz. 32 keren na de oorlog terug.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1393874782601555969, 16 mei 2021.</ref>
Op 4 aug. wordt Anne Frank gearresteerd in Het Achterhuis, waar ze is vanaf 6 juli 1942 is ondergedoken
Op 14 sept. wordt de eerste Nederlandse stad bevrijd: Maastricht, de hoofdstad van de Nederlandse provincie Limburg. Het zal nog negen maanden duren voordat op 11 juni 1945 de bevrijding van Nederland is voltooid.
<u>Operatie Market Garden.</u> In dezelfde maand proberen de geallieerden via Nijmegen Arnhem te bereiken, de Duitse troepen te verdrijven en vandaar door te trekken naar Berlijn. Deze operatie, genaamd 'Market Garden', mislukt grotendeels. De geallieerden worden tegengehouden bij de Rijn. Het lukt hen niet de brug in Arnhem te veroveren, de vermaarde 'Brug te ver'. Het is voor de Duitsers de laatste overwinning in de Tweede Wereldoorlog. Er komen meer geallieerden om dan bij de geallieerde invasie op de kust van Normandië. Voor meer informatie, zie voetnoot<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=gllSvpLxGmc Duitse soldaten over de Slag bij Arnhem]. Youtube.com: Thirstypioneer, 12 okt. 2016. Speelduur: 29 minuten. Beelden afgewisseld met gesprekken met twee Duitse soldaten die bij Arnhem hebben gevochten en een Duitse historicus.</ref>.
Regel 859 ⟶ 895:
[[Bestand:Vrouw van Putten onderschrift.jpg|Woorden onder op het standbeeld 'Vrouw van Putten'. "En God zal alle tranen van hunne oogen afwisschen," aangehaald uit Opb. 21:4a.|alt=|geen|omkaderd]]<u>Hongerwinter.</u> Terwijl het deel van Nederland beneden de rivieren is bevrijd, moet Noord-Nederland nog een half jaar wachten. In de hongerwinter van 1944-45 sterven in het onbevrijde deel van Nederland ruwweg 20.000 Nederlanders door honger, uitputting en kou, waarvan 9000 geregistreerde gevallen. Met 'operatie manna' werpen Britse bommenwerpers voedselpakketten af ten behoeve van de hongerende bevolking in het westen en midden van Nederland.
'''1945.''' In maart raakt Rauter bij een aanslag bij Woeste Hoeve (tussen Arnem en Apeldoorn) zwaar gewond. — Op 31 maart komt Anne Frank om in het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen.
17 april. Het dorp Ede wordt bevrijd door de Canadezen met Sherman tanks (foto van zo'n tank hieronder).
Regel 867 ⟶ 903:
In mei wordt Nederland bevrijd van de Duitsers. In West-Nederland organiseren, onder toelating door de Canadezen, 120.000 Duitsers hun eigen aftocht.
Op 7 mei openen Duitse militairen het vuur op de feestende menigte op de Dam. Hierbij komen 32 burgers komen om het leven. De Canadese bevrijders zijn dan nog niet aangekomen.
9 mei. In de Portugese synagoge in Amsterdam wordt de eerste dienst na de holocaust gehouden, waarin gedankt wordt voor de bevrijding. Het is de eerste grote uiting van het joodse openbare leven in Nederland na de oorlog. Honderden mensen zijn aanwezig, maar nog veel meer worden gemist. Ook opperrabbijn Justus Tal, die de bijeenkomst leidt, weet niet of zijn enige zoon, die 1943 naar Sobibór is afgevoerd, nog in leven is. Tal zegt onder meer: ""Het is in verschillende vormen altijd weer hetzelfde: de vijanden van Israël komen, in waan en waanzin, in woede en verdorvenheid en slaan en moorden, vernietigen en verpletteren, de ene al wreder dan de ander. Ze willen Israël vernietigen en uitroeien en eindelijk liggen ze zelf op den grond, vernietigd en verslagen, en Israël, het onsterfelijke, richt zich weer op."<ref>Bron: https://nos.nl/75jaarbevrijding/bericht/2333294-emotionele-dankdienst-in-amsterdamse-synagoge.html</ref> ▼
▲9 mei. In de Portugese synagoge in Amsterdam wordt de eerste dienst na de holocaust gehouden, waarin gedankt wordt voor de bevrijding. Het is de eerste grote uiting van het joodse openbare leven in Nederland na de oorlog. Honderden mensen zijn aanwezig, maar nog veel meer worden gemist. Ook opperrabbijn Justus Tal, die de bijeenkomst leidt, weet niet of zijn enige zoon, die 1943 naar Sobibór is afgevoerd, nog in leven is. Tal zegt onder meer: ""Het is in verschillende vormen altijd weer hetzelfde: de vijanden van Israël komen, in waan en waanzin, in woede en verdorvenheid en slaan en moorden, vernietigen en verpletteren, de ene al wreder dan de ander. Ze willen Israël vernietigen en uitroeien en eindelijk liggen ze zelf op den grond, vernietigd en verslagen, en Israël, het onsterfelijke, richt zich weer op."<ref>Bron: https://nos.nl/75jaarbevrijding/bericht/2333294-emotionele-dankdienst-in-amsterdamse-synagoge.html</ref>
Op 11 juni wordt als laatste Schiermonnikoog bevrijd. Nederland is nu volledig bevrijd.
Op 7 juli '45 wordt de Duitse SD'er en folteraar Ernst Knorr dood aangetroffen in zijn cel in het Oranjehotel. Hij heeft een stuk touw om z'n hals: zelfmoord.<ref>Bron: https://twitter.com/Oorlogsbronnen/status/1412679056034762756, 7 juli 2021.</ref>
Op 15 aug. capituleert Japan. Daarmee komt een einde aan een periode van bezetting van Nederlands-Indië waarin zo'n 140.000 Nederlandse burgers en militairen vastzaten in Japanse kampen. Zeker 25.000 van hen kwamen om. - In New York de oprichting van de United Nations Organization (UNO), met als doel de handhaving van vrede en veiligheid.
| |||