Geschiedenis van Nederland: verschil tussen versies

De twisten tussen Gomarus en Arminius over het leerstuk van de praedestinatiepredestinatie of voorbeschikking begonnen reeds in 1603. De aanhangers van Arminius kregen de naam van Remonstranten, doordat zij in 1610 een remonstrantie of vertoog over 5 punten, waarop de leer der voorbeschikking hoofdzakelijk neerkwam, indienden bij de Staten van Holland. De aanhangers van Gomarus (eerst hoogleeraar te Leiden, later te Groningen) leverden op de Haagse conferentie (1611) — een bijeenkomst van enige predikanten der beide partijen in de vergadering der Staten van Holland — een contra-remonstrantie in, vervat in zeven artikelen. Deze bijeenkomst trof geen doel. De spanning tussen Remonstranten en Contra-Remonstranten werd groter, toen Maurits zich openlijk aan de zijde van de laatsten schaarde (1617). Op een zondag begaf hij zich met een groot gevolg naar de Kloosterkerk, die door de magistraat van Den Haag aan de Contra-Remonstranten was afgestaan. Het gevolg hiervan was de Scherpe Resolutie. Dit was een besluit, door de Staten van Holland op aansporing van Oldenbarnevelt genomen, waarbij 1°. de steden werden gemachtigd om op eigen gezag waardgelders (mannen, die voor geld de waarde of wacht hielden) aan te stellen; 2°. aan de officieren en verdere krijgslieden werd gelast, de Staten en overheidspersonen van de steden, waar zij in garnizoen lagen, trouw en gehoorzaam te zijn; 3°. bepaald werd dat er geen nationale synode zou worden gehouden, en 4°. dat niet de hoven van justitie, maar de Staten zelf rechters zouden zijn in alle zaken, uit de toenmalige geschillen voortspruitend. Groot was de verbittering over dit besluit. De Scherpe Resolutie schiep een krijgsmacht naast de bestaande onder de kapitein-generaal; zij bedreigde de soldaten van de Unie met afdanking, als zij hun diensten weigerden; zij verbood aan hoven en rechtbanken voor de verdrukten op te treden. Om zich verder te versterken, bracht Oldenbarnevelt tussen acht Hollandse steden en de provincies Utrecht en Overijssel een geheim bondgenootschap tot stand, teneinde de provinciale souvereiniteit te verdedigen en het houden van een nationale synode tegen te gaan. De tegenstanders van Oldenbarnevelt wisten de Staten-Generaal over te halen een zending uit hun midden naar Utrecht te doen gaan, om daar de waardgelders af te danken en een nationale synode te doen houden. Maurits, die aan 't hoofd van de deputatie stond, slaagde daarin werkelijk. De 21e augustus bevalen de Staten-Generaal, dat ook in Holland de waardgelders de wapens moesten nederleggen. Een achttal leden van de Staten-Generaal namen den 28e en 29e augustus in 't geheim twee besluiten: 1°. Maurits en enige leden van de St.-Gen. werden gemachtigd maatregelen te nemen tot heil van het land; 2°. Oldenbarnevelt, Hugo de Groot en Rombout Hogerbeets moesten gevangengenomen worden. De St.-Gen. keurden deze besluiten later goed. Maurits liet bovengenoemde heren, benevens Gilles van Ledenberg, secretaris van Utrecht, gevangennemen en verzette overal in Holland de wet. Vierentwintig buitengewone rechters, 12 uit Holland en 12 uit de andere gewesten, werden aangesteld om de beschuldigden te vonnissen.