Rik Valkenburg

Rik Valkenburg (1923 - 1994) was een Nederlands schrijver van protestants-christelijke signatuur. Hij is vooral bekend geworden door zijn 'discussie-interviews' met allerhande persoonlijkheden op een breed kerkelijk en politiek terrein. Ook nam hij vraaggesprekken in Israël op, waarin hij van zijn geloof in de messias Jezus getuigde.

Leven en werken

Hij werd op 20 november 1923 geboren in een volksbuurt in Veenendaal (Achterkerkstraat), een stad in de Nederlandse provincie Utrecht. Zijn ouders behoorden tot de Gereformeerde Gemeenten, maar gingen later met hun predikant R. Kok over naar de Christelijke Gereformeerde Kerken. Rik wilde vanaf zijn jeugd al schrijver worden. Hij volgde echter eerst een middenstandscursus en werkte enige jaren in een sigarenfabriek. Daarna werkte hij in de kapperszaak van zijn broer, waar hij het kappersvak leerde. Hij vestigde zich daarna als herenkapper met een eigen kapperszaak aan de Zandstraat.

Hij begon met verhalen schrijven op de rand van „de Banier", omdat er voor papier geen geld was. De schrijfsels groeiden uit tot enkele jeugdboekjes. In 1950 verscheen zijn eerste kinderboek, De autorit van Jan en Willy. Het manuscript was onmiddellijk geaccepteerd door uitgever Den Hertog.

Na een bromfietsongeluk in 1964 werkte hij nog maar halve dagen in zijn kapperszaak en vulde de rest van zijn tijd met schrijven. In dat jaar verscheen zijn kinderboek Frontale botsing over de belevenissen van een Veenendaalse jongen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.

In 1971 verruilde hij zijn zaak voor een bestaan als publicist. Zijn broer nam in dat jaar de kapperszaak over. Sindsdien kon Valkenburg volledig leven van zijn werk als schrijver. Hij had zijn kantoor aan de Zandstraat 125 in Veenendaal. Hij schreef alles met de hand en zijn secretaresse Connie de Kleuver-Van Manen typte alles voor hem uit.

Het vraaggesprek werd al spoedig zijn specialiteit. "Het interview is een middel geweest dat Rik Valkenburg op eigen wijze heeft vorm gegeven" (uitgeverij Den Hertog). De eerste vraaggesprekken verschenen in het plaatselijke nieuwsblad De Vallei, met predikanten als Kok en Mallan. Aangevuld met wat landelijk bekende personen - Buskes, Okke Jager, Overduin, J. Kamphuis - ontstond daaruit zijn eerste bundel interviews in boekvorm. In 1967 verscheen Wat wij geloven: pastorale discussie-interviews en een jaar later Haring of kuit. Discussie-interviews met theologen. Valkenburg wilde geen theologische boeken schrijven, maar als schakel functioneren tussen de theologen en het kerkvolk. De mensen hebben er volgens hem recht op te weten wat een bepaalde theoloog nu precies bedoelt.

Later bevraagde hij ook politieke figuren en zelfs prinses Irene. Hij verzorgde bundels met vraaggesprekken rond het Oranjehuis, de Watersnoodramp en de Tweede Wereldoorlog.

Valkenburg beschreef in het interviewboek Jongeling ten voeten uit (1971) het leven van Pieter Jongeling (1909-1985), politicus en hoofdredacteur van het vrijgemaakt-gereformeerde Nederlands Dagblad. Toen hij zelf in het Nederlands Dagblad werd geïnterviewd, noemde hij drie voorwaarden die hij zelf aan zijn werk stelde: 1. het Koninkrijk niet beschadigen, 2. een tegenstander niet in een verkeerd daglicht stellen en 3. respect opbrengen voor de mens die je interviewt.

Valkenburgs laatste vraaggesprek in Israël in 1974 was met generaal David Elazar, Israëls opperbevelhebber in de Jom-Kippoer-oorlog. "De generaal deed enkele verrassende uitspraken. Zo vertelde hij me, dat hij een aantal uren vóór de Arabische inval, daarvan op de hoogte was. Zijn voorstel was om via een niets ontziende en zeer krachtige tegenaktie, de Arabische legers te verpletteren of althans een dodelijke wond toe te brengen, vóór ze zelf begonnen waren. Achter deze strategie staat hij nog steeds. Het kon echter niet doorgaan, want Golda Meïr en Moshe Dayan waren er op tegen, omdat dan volgens gen, de hele wereld weer zou zegen: Zie je wel, Israël is de agressor! ..."

In 1974 was hij een maand in Israël. Daar voerde hij gesprekken met Joden en beschreef ze onder meer in Gesprekken in Jeruzalem: de betekenis van de bijbel in het huidige Israël (1975) en Impressies uit het land van de Sjalom (1975). In zijn gesprekken met Joden houdt hij zijn geloof in de Heer Jezus niet voor zichzelf. Bijvoorbeeld in een gesprek met de Jodin Mirjam, een veiligheidsagente die theologie gaat studeren, noemde hij:

"... de grote naam van Jezus Christus, de Heiland der wereld, de Heerlijkheid van het volk Israël, zoals de oude Simeon dat profeteerde. Ze luistert geïnteresseerd als we Zijn grootheid en onmisbaarheid aanstippen. Het past niet in haar theologische denkschema, maar ze blijft luisteren... Nee, een Jood of een Jodin kunnen wij niet bekeren. (...) Daar zorgt hun eigen God wel voor. Maar hoe zal men geloven als de Naam niet uitgesproken wordt?"

En - een tweede voorbeeld - met rabbi Ansbacher

"... hebben wij het aan het eind over de Messias naar aanleiding van Jesaja 53. Hij is verwonderd over ons citeren uit de Tenach...".

Vanaf 1978 werkte hij als redactiesecretaris van het reformatorisch opinieblad Koers (later geheten De Nieuwe Koers).  Verder was hij voorzitter van het comité dat ontmoetingsdagen voor reformatorische schrijvers organiseerde. Ook werkte hij regelmatig mee aan regionale radioprogramma's van Stilok en van Kruispunt Omroep.

Zijn woonplaats Veenendaal vormde het decor van de jeugdboeken "Frontale Botsing" (1964) en "Suzanne spoorloos verdwenen" (1990), maar vormde ook de inspiratie voor negen boeken, waarin het lokale verleden werd vastgelegd. Veel Veenendalers kenden hem als leraar aan de zondagschool (eerst bij de Gereformeerde Gemeente, later bij de Christelijke Gereformeerde Pniëlkerk) en noemden hem 'ome Rik'. Hij organiseerde voor de kerkelijke jeugd ook diverse reizen naar het buitenland.

Valkenburg gold als een begenadigd verteller en spreker. Hij werd landelijk gevraagd voor lezingen en voordrachten. Zijn grote liefde gold vooral kinderen met wie hij de Bijbelse boodschap deelde. Ter gelegenheid van zijn veertigjarig jubileum als zondagsschoolmeester ontving hij een koninklijke onderscheiding in de vorm van een eremedaille in goud in de Orde van Oranje-Nassau.

Rik Valkenburg was een veelzijdig man: "regisseur en filmer, zondagsschoolleider, reisleider, dirigent, conferencier op bruiloften en partijen, organisator en niet het minst bekend door zijn vele interviews en boeken. Iemand die hem goed kende zei eens: 'Rik Valkenburg is een voorbeeld van iemand die vanuit een zuiver autodidactische werkwijze een zekere bekendheid en respect verwierf.'"

Rik Valkenburg bleef ongetrouwd. Op 21 april 1994 kreeg hij een hartinfarct en werd met vocht achter de longen opgenomen in het Ziekenhuis Gelderse Vallei in Bennekom, een dorp in de buurt van zijn woonplaats Veenendaal. Daar overleed hij twee dagen later op 23 april 1994. Hij was 70 jaar. Zijn graf is op de begraafplaats de Munnikenhof (vak Q) in Veenendaal. Op de grafsteen staat de tekst En ik zag in het midden van de troon een Lam staande als geslacht (Openb. 5:6). Deze woorden verwijzen naar de Heer Jezus als het Lam van God, dat geslacht en geofferd is op Golgotha's kruis.

Na zijn ontslapen maakte zijn zus, N. Koudijs-Valkenburg, zijn laatste boek 'Hun ster als teken' af, dat in 1996 verscheen. Het is het verhaal van het vijfjarige joodse meisje Mirjam de Groot dat tijdens de tweede wereldoorlog werd ondergebracht in Veenendaal.

Zijn publicaties

Van zijn hand verschenen meer dan 100 publicaties. De boeken variëren van jeugdboeken tot bundels met interviews en populaire geschiedschrijving via persoonlijke herinneringen. Valkenburg beschouwt zich niet als schrijver van literatuur maar van lectuur. „Ieder moet bezig zijn op het niveau dat hij heeft", aldus de schrijver. „God houdt wel van bekwaamheid, maar Hij ziet in de eerste plaats het hart aan".

Van zijn schriftelijke werken zijn te noemen:

• De autorit van Jan en Willy (1950). Eerste kinderboek.
• Frontale botsing (1981). Kinderboek.
• Wat wij geloven: pastorale discussie-interviews (1967)
• Haring of kuit. Discussie-interviews met theologen (1968)
• Jongeling ten voeten uit (1971). Biografie van Pieter Jongeling.
• Gesprekken in Jeruzalem: de betekenis van de bijbel in het huidige Israël (1975).
• Impressies uit het land van de Sjalom (1975). Interviews-tournee in Israël.
• Het begon onder synagogetijd (1977). Interviews, beschouwingen, ervaringen aangaande Israël.
• Hun ster als teken (1996; voltooid door N. Koudijs-Valkenburg).

Meer informatie

Bi(bli)ografie Rik Valkenburg op SchrijversInfo.nl

Boeken van Valkenburg waarin Veenendaal een rol speelt, opgesomd met een korte inhoudsbeschrijving op PaulHageman.nl

Bronnen

Rik Valkenburg, artikel op Wikipedia. Tekst hiervan is verwerkt op 3 feb. 2017.

Rik Valkenburg na hartaanval overleden, biografisch nieuwsbericht in het Nederlands Dagblad, 26 april 1994.

Schrijverspaspoort: Rik Valkburg. Biografische informatie van uitgeverij Den Hertog.

Rik Valkenburg, SchrijversInfo.nl. Geraadpleegd 3 feb. 2017.