Christipedia

Genesis: verschil tussen versies

Pagina Overleg

Genesis (bekijk bron)

Versie van 26 mei 2022 20:57

3.815 bytes verwijderd ,  1 jaar geleden
k
→‎Engels
VisueelWikitekst
kGeen bewerkingssamenvatting
 
(41 tussenliggende versies door 5 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1:
'''Genesis''' is de naam van het eerste boek van de [[Bijbel]], tevens het eerste boek van de vijf boeken van Mozes ([[Pentateuch]]). ''Genesis ''betekent: "begin", "wording", "oorsprong". In dit boek wordt de schepping beschreven, het begin van de wereld; de schepping van hemel en aarde, van plant, dier en mens (Gen. 1 en 2). Genesis telt vijftig hoofdstukken. 
 
== Naam ==
''Genesis ''betekent: "begin", "wording", "[[oorsprong]]". De Hebreeuwse titel is ‘In het begin’, in het Hebreeuws is dat één woord, ''Beresjiet'', lett. 'in begin', ontleend aan het eerste woord van het boek.
[[Bestand:Genesis bladzijde.jpg|miniatuur|600x600px|''Het boek Genesis begint in de Statenvertaling met de woorden "In den beginne".'']]
Het '''hoofdonderwerp '''is: de schepping, het verval van de mensheid door de zonde, en de mogelijkheid dat de gemeenschap tussen haar en God, haar Schepper, hersteld worde. Hoop en geloof worden levendig gehouden door het voorbeeld van enkele uitverkorenen, die, door hun gehoorzaamheid aan God, erf­genamen worden van beloofde zegeningen, welke voortdurend worden ondersteld, met betoning van genade aan zondaars en een versterking van het geloof in de rechtvaardigen. De naam 'Wording' ('Genesis') past op het gehele boek. De wording van hemel en aarde, van de mens, van de rustdag (sabbat) en het huwelijk, van de zonde en van de verlossing, van de talen en de volkeren en van het volk Isräel wordt ons in Genesis medegedeeld. De Joden noemen het ''Beresjiet'', d. i. "In den beginne". Deze woorden zijn in het Hebreeuws één woord, 'Beresjiet'.  ▼
 
== Hoofdonderwerp ==
In Genesis kan de mens antwoorden vinden op '''levensvragen '''als: Bestaat er een hogere macht (God)? Waar komt de wereld vandaan? Waar komt de mens vandaan? Wat is de mens? Waar kom ik vandaan? Wat is de oorzaak van het lijden in de wereld? ▼
▲Het '''hoofdonderwerp '''is: de schepping, het verval van de mensheid door de zonde, en de mogelijkheid dat de gemeenschap tussen haar en God, haar Schepper, hersteld worde. Hoop en geloof worden levendig gehouden door het voorbeeld van enkele uitverkorenen, die, door hun gehoorzaamheid aan God, erf­genamen worden van beloofde zegeningen, welke voortdurend worden ondersteld, met betoning van genade aan zondaars en een versterking van het geloof in de rechtvaardigen. De naam 'Wording' ('Genesis') past op het gehele boek. De wording van hemel en aarde, van de mens, van de rustdag (sabbat) en het huwelijk, van de zonde en van de verlossing, van de talen en de volkeren en van het volk IsräelIsraël wordt ons in Genesis medegedeeld. De Joden noemen het ''Beresjiet'', d. i. "In den beginne". Deze woorden zijn in het Hebreeuws één woord, 'Beresjiet'.  
 
== Antwoord op vragen ==
▲'''Levensvragen.''' In Genesis kan de mens antwoorden vinden op levensvragen'''levensvragen '''als: Bestaat er een hogere macht (God)? Waar komt de wereld vandaan? Waar komt de mens vandaan? Wat is de mens? Waar kom ik vandaan? Wat is de oorzaak van het lijden in de wereld? 
 
Al op de eerste bladzijden van de Bijbel lees je wie onze oerouders waren, wie ze op de wereld had gezet, hoe de God met de mensen omging. Hoe het misging in die relatie. Hoe dood en en andere ellende de wereld inkwamen. Maar ook over Gods plan om dat alles weer in orde te maken. Levensvragen vinden hier een antwoord.
 
'''Geschiedkundige vragen.''' Ook op wetenschappelijke vragen geeft God in Genesis antwoorden:  
 
- Hoe de aarde ontstaan is
 
- Hoe de aardlagen met hun massagraven van dieren en planten ontstaan zijn
 
- Wat de oorsprong van rassen, volken en talen is
 
- Hoe het unieke volk Israël ontstaan is
 
== Tijdperk ==
Het gehele boek omvat een '''tijdperk''' van 2369 jaren<ref>Het aantal van 2369 jaren wordt genoemd door ''Bijbelsch Handboek en Concordantie (''Rotterdam: J.M. Bredée, ca. 1892), blz. 10. Ook door H. Moll, ''Wat zegt Gods Woord over...?'' Deel 3, p.8. Oostburg: W.J. Pieters, zonder jaar </ref>. De eerste millennia van de menselijke geschiedenis worden in dit boek vermeld. Ten eerste, bijzonderheden uit de periode vóór de zondvloed, die 1656 jaren<ref name=":0">Deze getallen zijn ontleend aan H. Moll, ''Wat zegt Gods Woord over...?'' Deel 3, p.8. Oostburg: W.J. Pieters, zonder jaar. </ref> beslaat, en vervolgens belangrijke gebeurtenissen uit de 713 jaren<ref name=":0" /> die daarop volgen, tot het sterven van Jozef, de zoon van Jakob. 
 
De eerste elf hoofdstukken van de Bijbel verslaan gebeurtenissen die van fundamentele invloed zijn geweest op de loop van de wereldgeschiedenis. Deze hoofdstukken richten onze blik echter ook op de eindtijd en de voleinding van de wereld<ref>Hugo Bouter, [http://www.oudesporen.nl/Download/HB226.pdf In het begin; een overzicht van Genesis 1-11] Download in pdf-formaat (64 blz) van Oudesporen.nl</ref>. 
Regel 58 ⟶ 77:
Gen. 6-8. De zondvloed enz.
 
Gen. 9. Noach om zijnezijn dronkenschap bespot en Cham vervloekt.
 
Gen. 10. Geslachtsregister.
Regel 64 ⟶ 83:
Gen. 11. Babels torenbouw. Oorsprong der talen.
 
Gen. 12. Abrahams vertrek naar Kanaän en SarageschaaktSara geschaakt.
 
Gen. 13. TwistScheiding tusschenvan Abraham en Lot.
 
Gen. 14. Oorlog. Lot gevangen en weder verlost.
Regel 82 ⟶ 101:
Gen. 20. Sara geschaakt door Abimelech , en verdere gevolgen.
 
Gen. 21. Geboorte van Izaak. Hagar en lsmaël in de woestijn. Abraham en Abimelech sluiten een verbond.
 
Gen. 22. Abrahams offerande.
 
Gen. 23. Dood van Sara's dood en begraafplaats.
 
Gen. 24. IzaäksDe huwelijkwerving metvan een bruid (Rebekka) voor Izaäk.
 
Gen. 25. Abrahams dood, geboorte van Ezau en Jakob, en de verkoop van het eerstgeboorterecht.
 
Gen. 26. IzaäkIzak gezegend,. huwelijkEzau's vanHethitische Ezauvrouwen.
 
Gen. 27. IzaäkIzak misleid zegent Jakob, enz.
 
Gen. 28. Jakobs reissreis en droom.
 
Gen. 29. Jakob misleídmisleid, huwt Lea en Rachel. Lea, gehaat, baart Jakob vier zonen.
 
Gen. 30. De gewenste huwelijkszegen van Jakob.
Regel 116 ⟶ 135:
Gen. 37. Jozef mishandeld door zijn broers en verkocht, en Jakobs droefheíd.
 
Gen. 38. Juda's huwelljkhuwelijk en ThamarsTamars bloedschande.
 
Gen. 39. Jozefs deugd beproefd, en in de gevangenis.
Regel 142 ⟶ 161:
Gen. 50. Jozef begraaft en beweent zijn vader. Hij stelt zijn broers gerust. Einde van Jozefs leven.
 
== Genesis 1-2Ontstaan ==
De schriftelijke overlevering van Genesis begon met Mozes, ja, misschien al met Adam zelf. <blockquote>''Ex 24:4  Vervolgens schreef Mozes al de woorden van de HEERE op. ... (HSV)''</blockquote>P.J. Wiseman<ref>P.J. Wiseman, ''Ontdekkingen over Genesis''.</ref> betoogt dat de eerste geschreven overlevering van Genesis op kleitabletten was. Aan het eerste Bijbelboek liggen volgens hem meerdere kleitabletten ten grondslag. God schreef Gen. 1 - 2:4a op een kleitablet. Dat God Zelf schrijft, is niet vreemd gezien de geschiedenis van de wetgeving op Sinaï, waar het volk van God twee geschreven stenen tafels ontving.
Onder invloed van filosofische en wetenschappelijke ontwikkelingen in de laatste eeuwen (evolutietheorie, hypothesen over de ouderdom van het heelal en de aarde) wordt veel getwijfeld aan het historische karakter van het scheppingsbericht van Gen. 1 en 2. Is het allemaal wel echt gebeurd wat daar beschreven is?
 
Adam schreef Gen. 2:4b-5:1. Noach schreef Gen. 5:2-6:9a. Sem, Cham en Jafeth schreven Gen. 6:9b-10:1a. Sem schreef 10:1b-11:10a. Terach schreef Gen. 11:10b-11:27a. Izak schreef 11:27b-25:19a. Jacob schreef Gen. 25:19b-37:2a. Jozef schreef 37:2b-eind van Genesis. Jozef zou niet op klei, maar op papyrus hebben geschreven.
'''Het was God die alles maakte'''
 
Elke tablet eindigt met "Dit is het boek van de ontstaansgeschiedenis van ... ". Voorbeeld:
De Bijbel zelf laat op andere plaatsen zien dat de gebeurtenissen werkelijk hebben plaatsgevonden: God heeft het heelal, de hemel en de aarde, de mensen, man en vrouw geschapen. <blockquote>''Jesaja 40:26 Heft uw ogen naar omhoog en ziet: wie heeft dit alles geschapen? Hij, die het heer daarvan in groten getale uitleidt en elk daarvan bij name roept door de grootheid zijner sterkte en omdat Hij geweldig van kracht is; er blijft niet één achter.''</blockquote><blockquote>''Jesaja 42:5 Zo zegt God, de HERE, die de hemel schiep en hem uitspande; die de aarde uitbreidde met alles wat daaruit ontsproot; die aan de mensen die daarop wonen, de adem gaf en de geest aan hen die daarop wandelen:''</blockquote><blockquote>''Jesaja 43:7 ieder die naar mijn naam genoemd is, en die Ik geschapen heb tot mijn eer, die Ik geformeerd heb, die Ik ook gemaakt heb.''</blockquote><blockquote>''Maleachi 2:10 Hebben wij niet allen één Vader? Heeft niet één God ons geschapen? ''</blockquote><blockquote>''Markus 10:6 Maar van het begin der schepping heeft Hij hen als man en vrouw gemaakt''</blockquote><blockquote>''1 Kolossenzen 1:16 want in Hem zijn alle dingen geschapen, die in de hemelen en die op de aarde zijn, de zichtbare en de onzichtbare, hetzij tronen, hetzij heerschappijen, hetzij overheden, hetzij machten; alle dingen zijn door Hem en tot Hem geschapen''</blockquote>'''In korte tijd, door Gods woord'''
 
''Ge 5:1  Dit is het boek van Adams ontstaansgeschiedenis. ...''
God kan ''in zeer korte tijd'' grote en vele dingen scheppen. Dat blijkt uit het scheppingsverslag. En dat wordt bevestigd door de woorden van Ps 33:9:<blockquote>''Ps. 33:9  Want Hij spreekt, en het is er; Hij gebiedt, en het staat er. (SV)''</blockquote>Uit Genesis 1 blijkt dat de geschapen dingen door ''Gods woord'' ontstaan zijn. Bijvoorbeeld: "En God zei: Laat er licht zijn! En er was licht" (Gen. 1:3). Dit wordt bevestigd door de woorden van Ps. 33:9 (zie hierboven) en Hebr. 11:3<blockquote>''Ps 33:6 Door het Woord van de HEERE is de hemel gemaakt, door de Geest van Zijn mond heel hun legermacht. (HSV)''</blockquote><blockquote>''Ps 148:5 Laten zij de Naam van de HEERE loven, want toen Híj het gebood, werden zij geschapen. (HSV)''</blockquote><blockquote>''Heb 11:3 Door het geloof begrijpen wij dat de werelden door Gods woord bereid zijn, zodat wat men ziet, niet ontstaan is uit wat zichtbaar is. (''TELOS)</blockquote>'''Zes dagen'''
 
Volgens Wiseman is dit een afsluitende zin. Hij spreekt van een Toledoth-structuur. Toledoth = wordingsgeschiedenis(sen). Bijbelvertalers nemen echter aan dat dergelijke zinnen het begin vormen van een nieuw gedeelte. Statenvertaling: 'Adams geslacht'. Naardense vertaling: 'de geboorten uit Adam'. Nieuwe Bijbelvertaling (2004): 'Adams nakomelingen'.
Velen willen nog wel aannemen dat God de hemel en de aarde en hun volheid geschapen heeft, maar twijfelen aan de volgorde en de tijdsorde die de Schrift meedeelt, geven de tekst slechts een grove symbolische betekenis, "God is de grote Schepper die alles gemaakt heeft", of nemen de Scheppingsdagen als grote tijdvakken in plaats van zes gewone dagen.
 
Jacob zou de kleitabletten hebben meegenomen naar Egypte. Jozef zou ze hebben laten overschrijven op papyrus. Mozes las de geschiedenis van zijn volk in de bibliotheek van Egypte. Later heeft hij de overgeschreven en er één boek van gemaakt en hier en daar verduidelijkingen ingevoegd. Voorbeelden: <blockquote>''Ge 14:2 " ... den koning van Bela, dat is Zoar." (SV)''</blockquote>"Dat [is] Zoar" is de verduidelijking. Wat vroeger Bela heette, droeg later, ten dage van Mozes, de naam Zoar. <blockquote>''Ge 14:3  ... het dal Siddim, dat [is] de Zoutzee. (SV)''</blockquote>"Dat [is] de Zoutzee" is een verduidelijking. Wat vroeger het Siddimdal was, is tegenwoordig (als Mozes dit schrijft) de zoutzee. <blockquote>''Ge 14:7  ... En-mispat, dat is Kades... (SV)''</blockquote><blockquote>''Ge 14:17 ... het dal Sjave, dat is het [tegenwoordige] Koningsdal. (HSV)''</blockquote>Deze verduidelijkingen vormen een bewijs van de verwerking van ''schriftelijke'' overlevering.
In Gen. 1 wordt voor 'dag' het Hebreeuwse woord 'yom' gebruikt. In verbinding met een hoofdtelwoord ('één dag', 'dag één') of rangtelwoord ('eerste dag', 'tweede dag') betekent het in de Schrift altijd een gewone dag.
 
== Commentaar en onderwerpen ==
In Genesis 1 lezen we steeds: "het was avond geweest en het was morgen geweest". Deze herhaalde toevoeging van avond (Hebr ”erev”) en morgen (Hebr. ”boker”) pleit nog eens te meer voor een letterlijke duiding van 'dag'. 
{{Paragraaf Commentaar en onderwerpen}}
 
== Meer informatie ==▼
Dat God in zes gewone dagen de hemel en de aarde gemaakt heeft, wordt elders in de Bijbel bevestigd:  <blockquote>''Ex. 20:9 Zes dagen zult u arbeiden en al uw werk doen.  Ex. 20:10 Gedenk de sabbatdag, dat u die heiligt. Ex. 20:11 Want in zes dagen heeft de HEERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee, en al wat erin is, en Hij rustte op de zevende dag. Daarom zegende de HEERE de sabbatdag, en heiligde die. (HSV)''</blockquote>Zoals God in zes dagen werkte en op de zevende dag rustte, zo moesten de Israelieten Hem daarin navolgen en evenzo doen. Er is geen reden om de ene reeks van dagen letterlijk en de andere reeks symbolisch te verstaan.
Ger de Koning, ''Genesis, Toegelicht & toegepast 01''. Uitgeverij Daniel, 2019, 3e druk. Pagina's: 372. [https://kingcomments.com/nl/bijbel/Gn/Inleiding Nu lezen] op kingcomments.com. [http://www.oudesporen.nl/Download/OS1004.pdf Download pdf] van oudesporen.nl. [https://www.oudesporen.nl/Download/OS1004.epub E-book] ePub-formaat. [https://oudesporen.nl/Download/OS1004.mobi E-book] Mobi-formaat. [https://www.uitgeverijdaniel.nl/product/genesis-toegelicht-toegepast-01-hardcover/ Productinfo] over de papieren versie. 
 
Ger de Koning, ''Overzicht van Genesis''. Geluidsopname van de bijbelstudiedag op 25 februari 2012. [http://jps.doulos.nl/mp3/OS1792.wma Geluidsbestand] (wma-formaat) op oudesporen.nl.
Exodus en Genesis zijn boeken van Mozes. De uitdrukking "zes dagen" komt 12 maal in de boeken van Mozes voor, waarvan 2 keer in Ex. 20:9-11. Er is geen goede bijbelse reden om de woorden "zes dagen" in 11 van de 12 gevallen letterlijk te nemen en alleen in het ene geval van Ex. 20:11, dat over de scheppingsdagen spreekt, syumbolisch te verstaan. Alle 12 keren zijn die "zes dagen" letterlijk te verstaan. 
 
* Hugo Bouter, ''[http://www.oudesporen.nl/Download/HB226.pdf In het begin; een overzicht van Genesis 1-11]'' Download in pdf-formaat (64 blz) van Oudesporen.nl▼
Op grond van de Schrift geloofde iemand als Calvijn aan een schepping in zes dagen. 
 
=== Engels ===
'''Grammaticaal'''-statistisch onderzoek wijst uit dat Gen 1 letterlijke geschiedschrijving is<ref>Zie http://www.refdag.nl/artikel/1400527/</ref>.
Vern S. Poythress, ''[https://www.crossway.org/books/interpreting-eden-tpb/ Interpreting Eden: A Guide to Faithfully Reading and Understanding Genesis 1-3]''. Uitgever: Crossway. Jaar van publicatie: 2019., Pagina's: 400.
 
Ger de Koning, ''Genesis, Explained & Applied 01''. [https://www.kingcomments.com/en/bible-studies/Gen Read now] on kingcomments.com. [https://www.oudesporen.nl/Download/OS2535.pdf Download pdf] from oudesporen.nl. Pages: 332. [https://www.oudesporen.nl/Download/OS2535.epub E-book] ePub Format. [https://oudesporen.nl/Download/OS2535.mobi E-book] Mobi Format.
De eerste verzen van Genesis 1 zijn voorgelezen door de bemanning van de '''Apollo 8''', als kerstboodschap op 24 december 1968: [http://www.youtube.com/v/a0F9mpBx_HE boodschap]. Apollo 8 was de eerste bemande ruimtevaart in een baan om de aarde.
 
Cornelis van Dam, ''In the Beginning. Listening to Genesis 1 and 2''. Pagina's: 380. De auterus is voormalig hoogleraar Oude Testament aan het Canadian Reformed Theological Seminary. Hij verdedigt een letterlijke lezing en de historische betrouwbaarheid van Genesis 1 en 2. Hij staat op het standpunt van de ‘jonge-aarde-creationisten’. [https://logos.nl/recensie-in-the-beginning-van-cornelis-van-dam/ Boekbespreking] door Pieter A. Siebesma op Logos.nl.
Het scheppingsbericht is niet in tegenspraak met de wetenschappelijke aardkunde ('''geologie'''). Wat de vorming van de aardbol betrert, deze wordt in het Mozaïsche verhaal slechts in algemene termen vastgesteld: "In het begin schiep God de hemel en de aarde." In het gehele eerste hoordstuk van Genesis moet men nauwkeurig letten op het onderscheid tusschen de woorden "schiep" en "maakte". De zesdaagse arbeid heeft geheel en al betrekking op de werking Gods op de oppervlakte der aarde, en de voorwerpen, die van daar uit gezien worden, aldus:
# De schepping van het licht en de scheiding tussen licht en duisternis.
# De scheiding der wateren boven de aarde en onder op de aarde door tussenvoeglng van een uitspansel.
# Een verdere verdeling van de wateren beneden, in zee en land, gevolgd door de wasdom van het plantaardige leven.
# Het maken van de zon, de maan en de sterren.
# Voortbrenging van levende schepselen in het water en in de lucht.
# Voortbrenging van dieren en van de mens uit de stoffelijke aarde.
De korte bescbrijving van de schepping in het vierde gebod (Exod. 20) heeft slechts, in algemene bewoordingen, betrekking op het door Goddelijke macht in aanzijn roepen van zlchtbare verschijnselen boven de oppervlakte der aarde; maar nergens wordt enlge toespeling gemaakt op de wijze, waarop hetgeen zlch onder de aardkorst bevindt, werd gevormd. 
 
'''Meer informatie'''
 
Hoe moeten, gezien de strijd der meningen over schepping-of-evolutie, de eerste hoofdstukken van Genesis gelezen worden? Zie Mart-Jan Paul, ''Genesis 1-3: Hoe moeten de eerste hoofdstukken van de Bijbel gelezen worden? ''Toespraak in Drachten, 21 febr. 2009. Internet: http://www.nd.nl/images/library/File/Drachten%20-%2021%20febr%2009.doc
 
== Genesis in het Nieuwe Testament ==
In het Nieuwe Testament worden tal van gebeurtenissen aangehaald, die in de periode vóór de zondvloed hebben plaats gevonden. Bijv.:
* de verhouding tussen Adam en Eva, als type van Christus en de gemeente (Efeze 5: 25-32).  
* Adam als type van Christus (1 Kor. 15: 45 - 47)
* De zondeval met de vreselijke gevolgen (Rom. 5: 12).
* Het bloedige offer van Abel, dat welgevallig was voor God (Hebr. 11: 4).
* De weg van Kaïn, die eindigt in het verderf (Judas: 11).
* De profetie van Henoch over het eindoordeel van de levenden (Judas: 14, 15).
* De opname van Henoch, zonder te sterven (Hebr. 11: 5).
* De toestand van de mensen vóór de vloed; de zondvloed als een oordeel van God ( Matth. 24 : 38, 39). 
In het Nieuwe Testament komen veel teksten voor  die betrekking hebben op '''Abraham'''. Bijvoorbeeld:
* Abraham (Gen. 12) als vader van de Joden (Joh. 8: 33 - 58),
* Abraham (Gen. 15) als vader van de gelovigen uit de Joden en uit de heidenen (Rom. 4: 1-22; Gal. 3:7).
* Abraham als vreemdeling in het beloofde land· (Gen. 20; Hebr. 11: 9).
* Abraham als offeraar van zijn zoon Isaäk in gehoorzaamheid aan God. (Gen. 22; Hebr. 11 : 17 - 19)
* Abrahams geloof werd door zijn werken zichtbaar en dit geloof werd hem tot gerechtigheid gerekend (Gen. 15; Jak. 2: 20 - 23)
Ook '''Isaäk '''wordt in het Nieuwe Testament genoemd (Hebr. 11: 20 Gal. 4: 28) als iemand, die een geloofsdaad verrichtte, door zijn zonen te zegenen (Gen. 27) en wordt gezien als zoon van de belofte; hierin is hij een schaduwbeeld van gelovige christenen.
 
'''Jakobs '''naam wordt in verband met het wezen van de verkiezing (Gen. 25) genoemd en ook omdat hij als grootvader de zonen van Jozef zegende. (Gen. 45; Rom. 9: 10 - 13; Hebr. 11: 21)
 
'''Jozef '''wordt vermeld, omdat hij door het geloof rekening hield met de uittocht uit Egypte (Gen. 50: 24; Hebr. 11: 22).
 
== Andere volken ==
De (verbasterde) herinneringen aan gebeurtenissen beschreven in Genesis vinden we ook terug in documenten van '''oude culturen''', zie de lezing door Paul James Griffiths: [http://vimeo.com/392993 film] (Engels).
 
▲== Meer informatie ==
* Ger de Koning, ''Genesis toegelicht en toegepast''. Uitgeverij Johannes Multimedia, 2011. Pagina's: 364. [http://www.oudesporen.nl/Download/OS1004.pdf Download] (pdf) van OudeSporen.nl. Over de papieren versie: [http://www.johannes-multimedia.nl/product_info.php/products_id/5982/JMMid/e928adbff8f617a384522dc732e4ce05 productinfo]. 
▲* Hugo Bouter, ''[http://www.oudesporen.nl/Download/HB226.pdf In het begin; een overzicht van Genesis 1-11]'' Download in pdf-formaat (64 blz) van Oudesporen.nl
 
=== Duits ===
Ger de Koning, ''Das Erste Buch Mose, Ausgelegt & Angewandt 01''. [https://kingcomments.com/de/Bibel/1Mo/Einleitung Jetzt lesen] auf kingcomments.com. [https://www.oudesporen.nl/Download/OS1941.pdf Download pdf] von oudesporen.nl. Seiten: 490. [https://www.oudesporen.nl/Download/OS1941.epub E-book] ePub-format. [https://oudesporen.nl/Download/OS1941.mobi E-book] Mobi-format.{{Bijbelboeken}}
== Bronnen ==
In dit artikel is, onder toestemming, in aug. 2010 gebruik gemaakt van tekst uit H. Moll, ''Wat zegt Gods Woord over ...?'', deel 3, blz. 8-10. Oostburg: uitgeverij W.J Pieters, z.j. 
Overgenomen van "https://www.christipedia.nl/wiki/Speciaal:MobielVerschillen/11028...33471"