k
→Zedewet
k (→Zedewet) |
|||
| (3 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
Regel 1:
'''Wet''' verwijst in de Bijbel onder meer naar 1. de wet van God door bemiddeling van [[Mozes]] aan Israël gegeven en opgeschreven in de vijf boeken van Mozes (ook de ''Tora'' genoemd; zie [[Wet van Mozes]]), en soms naar 2. het hele [[Oude Testament]].
== Zedewet ==
De term zedewet wil zeggen dat de zedelijke regels objectief, normatief of volstrekt geldig zijn. De mens is eraan onderworpen, niet zo, dat hij er niet tegen kan handelen, maar dat hij ernaar behoort te handelen.<ref>Zie https://www.ensie.nl/oosthoek/zedenwet</ref>
Over de zedewet kan men verschillende vragen stellen:
# Is er een algemene zedewet in de zin van een zedewet die bij de meeste of alle volken wordt gevonden?
# Is er één zedewet die wij kunnen rechtvaardigen?
# Kunnen wij de vele zedewetten afleiden uit één zedelijke grondwet? Zo'n grondwet heeft de Duitse filosoof Immanuel Kant geformuleerd.
# Hoe is de zedewet ontstaan?
# Is God noodzakelijk voor het bestaan van de zedewet, van de moraal?
# Is God nodig om kennis van goed en kwaad (morele kennis) te verkrijgen? Is onze ervaring, intuïtie genoeg?
# Kunnen we een goed zedelijk leven leiden zonder God?
# Kunnen we de begrippen 'goed' en 'kwaad' bepalen zonder naar God te verwijzen?
'''Mens vs. dier.''' Dieren kennen geen zedewet. Een dier kan wel doden, maar niet 'vermoorden'; het kan wel iets afpakken van een ander dier, maar niet 'stelen'. Moreel geladen woorden zijn alleen van toepassing op mensen. We laten ons niet in zedelijke termen uit over dierlijk gedrag.
=== Kennis van de wet ===
God heeft ons een geweten gegeven, een vermogen om zedelijk goed en kwaad te onderscheiden. Daardoor kunnen we 'bij onszelf' een zedelijk oordeel vellen en hoeft men niet steeds God te vragen of dit of dat goed of kwaad is. <blockquote>''1Co 11:13 Oordeelt bij uzelf: is het gepast dat een vrouw ongedekt tot God bidt?'' (Telos)</blockquote>Alle volken en culturen en tijden kennen de (innerlijke) zedelijke ervaring. Van deze ervaring mogen we redelijkerwijs uitgaan, zolang ze niet weerlegd zijn. En weerleggen houdt meer in dan het noemen van een of meer mogelijkheid (bijv. inbeelding, sociaal bedenksel).
=== Objectieve zedelijke waarden ===
Een objectieve zedelijke waarde is een waarde die bestaat, die geldt onafhankelijk van onze menselijke opvattingen, meningen, voorkeuren, afspraken. Zo'n waarde is geen kwestie van smaak; smaken verschillen. Noch van afspraak, zoals de afspraak om in Europa links te rijden in plaats van rechts. Niet alle zedelijke waarden bestaan objectief. Maar onze innerlijke morele ervaring leert ons dat er bepaalde objectieve zedelijke waarden zijn, zoals onze uiterlijke zintuiglijke ervaring ons leert over het bestaan van bepaalde zaken in de wereld. De opvatting dat er zekere objectieve zedelijke waarden bestaan heet ''moreel realisme''.
De beschrijving van een objectieve zedelijke waarde of regel kan de mens noemen. Het noemen van de mens, voor wie de waarde geldt, zegt niet dat de waarde voor haar bestaan van de houding van de mens afhankelijk is en dus niet objectief geldt. Men kan ook 'mens' weglaten en spreken van vrije, redelijke wezens, die kunnen voelen en waarnemen.
Het bestaan van zulke waarden maakt dat er zedelijke waarheden bestaan, zoals er niet-zedelijke waarheden bestaan ("een groot deel van het aardoppervlak is bedekt met water"). Wie gelooft dat het doden van iemand om zijn huidskleur verkeerd is, gelooft dat het wáár is dat is het doden van zo iemand om die reden verkeerd is. Het oordeel "het is verkeerd een onschuldig kind te martelen" is een zedelijke waarheid. "Het is toegestaan een onschuldig kind te martelen" is een zedelijke onwaarheid. De marteling van een onschuldig kind is objectief zedelijk verwerpelijk, zo ook lustmoord, verkrachting, de massamoord op de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het bestaan van objectieve zedelijke waarheden maakt dat er daarmee ook objectieve zedelijke verplichtingen zijn.
In een wereld die enkel uit stof, energie, natuurwetten, ruimte en tijd bestaat, is er niets dat een zedelijk oordeel waar of onwaar maakt; er is niets dat een handeling goed of kwaad maakt, er is geen 'waarheidsmaker'. We zijn dan slechts een diersoort naast andere diersoorten. Dat betekent dat er iets buiten ons heelal moet zijn, iets transcendents, dat zedelijke oordelen waar of onwaar maakt. Het kunnen geen voorwerpen zijn in een onzienlijke wereld (tegen het ideeënrijk van de Griekse filosoof Plato. Het alternatief is dat er een persoonlijke Geest is, God, die de grond en de standaard is van objectieve zedelijke waarden. Zedelijke waarden passen naar hun aard bij een [[persoon]]. Het zijn personen die zedelijke waarden hebben. Redelijkerwijs kunnen we het bij één persoonlijke oorzaak houden; het is niet nodig meer van zulke oorzaken aan te nemen.
Objectieve zedelijke waarden kunnen niet het product zijn van menselijke evolutie. Zijn ze dat wel, dan hadden de waarden bij een ''andere'' evolutie, ook anders kunnen uitpakken en was bijv. lustmoord mogelijk niet zedelijk slecht, maar geoorloofd. Dan zijn zedelijke waarden niet langer objectief geldig. Ons zedelijk gevoel (Eng. moral sense) kan wel een ontwikkeling doormaken, individueel of groepsmatig. De vraag naar de herkomst is een andere dan de vraag naar de waarheidsvraag. Mag ik redelijkerwijs aannemen dat de zin "lustmoord is slecht" waar is, objectief waar is?
Het bestaan van objectieve zedelijke waarden is onverenigbaar met een wereld zonder God; hun bestaan vereist het bestaan van een transcendent persoonlijk Wezen dat de oorsprong van die waarden is.
=== Zedelijke algemeenheden ===
Er blijken zedelijke waarden te zijn die overal worden gehuldigd; ze zijn gemeen aan alle culturen ('morele universalia'), zoals trouw aan de groep waartoe men behoort familie (stam, volk), wederkerigheid (vgl. 'wat u niet wilt, doe dat ook een ander niet'), moed, eerlijkheid, zorg voor kinderen. Gemeenschappelijke onwaarden (zedelijke kwaden) zijn: diefstal, moord, enz.
'''Hun oorsprong.''' Hoe komt het dat er zedelijke algemeenheden zijn? Eén antwoord zegt dat dergelijke waarden de kans op overleving van een groep mensen verhogen. Een dergelijke groep heeft daardoor meer overlevingskans dan een groep die dat niet heeft. Bijvoorbeeld de regel dat we hongerige kinderen behoren te voeden helpt, als ze in acht genomen wordt, de groep te overleven. Een groep die niet voor zijn kinderen zorgt sterft uit.
De Heer Jezus wees op het onontbeerlijke van loyaliteit, ''trouw'' aan het eigen koninkrijk, de eigen stad of familie.<blockquote>''Mt 12:25 Jezus echter kende hun gedachten en zei tot hen: Elk koninkrijk dat tegen zichzelf verdeeld is, wordt verwoest; en elke stad die of elk huis dat tegen zichzelf verdeeld is, zal niet standhouden.'' (Telos)</blockquote>Ook apen hebben groepswaarden (zorg voor groepsgenoten, onderlinge genegenheid) die hen helpen om te overleven. Apen en mensen hanteren voor een deel dezelfde waarden. Evolutionisten geloven dat de aapachtige voorouders van de mens zijn begonnen met het ontwikkelen van zedelijkheid in de vorm van gedrag en vaardigheden. De mens ontwikkelde een taal waarin de waarden en regels van de moraal worden geformuleerd. Atheïstische evolutionisten stellen dat deze natuurlijke, evolutionaire verklaring van de zedelijke algemeenheden volstaat en dat we geen bovennatuurlijke (goddelijke) factor nodig hebben. We kunnen de geldigheid van morele regels verklaren èn rechtvaardigen zonder een beroep te doen op God. Zedelijke waarden en regels zijn een product van de menselijke evolutie.
Critici stellen dat een adequate evolutionaire verklaring van ons zedelijk leven nog niet voorhanden is. Bovendien, als zedelijke waarden slechts producten zijn van de strijd om het bestaan, zijn mijn andere, niet-zedelijke overtuigingen en vermogens, zoals het vermogen om dingen met de zintuigen waar te nemen, dat dan ook?
Volgens een evolutionistische opvatting is de zedewet, die van een of meer zou komen ontstaan, in werkelijkheid ontstaan als voortbrengsel van mensen, te weten als middel om de orde in een stam te beheersen. Het geloof aan een god die straft en beloont, naargelang men zijn wet overtreedt of houdt, bevordert een een ordelijke samenleving.
Daarentegen leert de Bijbel dat de mens naar Gods beeld en gelijkenis is geschapen en dat hij door de zondeval kennis van goed en kwaad heeft gekregen en nog altijd verkrijgt. Hij heeft een geweten dat hem leert wat goed en kwaad is.
== Onder de wet zijn ==
Regel 21 ⟶ 68:
== Toekomst ==
Uit Jeruzalem zal de wet, het woord van God uitgaan, bekend worden gemaakt.<blockquote>''Jes 2:3 En vele volken zullen heengaan en zeggen: Komt, laat ons opgaan tot den berg des HEEREN, tot het huis van den God Jakobs, opdat Hij ons lere van Zijn wegen, en dat wij wandelen in Zijn paden; want uit Sion zal de wet uitgaan, en des HEEREN woord uit Jeruzalem.'' (SV)</blockquote><blockquote>''Jes 51:4 Luistert naar Mij, Mijn volk! en Mijn lieden, neigt naar Mij het oor! want een wet zal van Mij uitgaan, en Ik zal Mijn recht doen rusten tot een licht der volken.'' (SV)</blockquote>
== Bron ==
'Zonder God geen misdaad', debat georganiseerd door het Veritas-forum Enschede, tussen de christenfilosoof Emanuel Rutten en the atheïstische filosoof Herman Philipse. Over de objectiviteit van sommige zedelijke waarden en hun grond in een transcendent persoonlijk Wezen (God).
== Zie ook ==
Regel 26 ⟶ 76:
* [[Wet van Mozes]]
* [[Wetteloosheid]]
== Voetnoot ==
| |||