Bijbel in Gewone Taal (BGT)

Uit Christipedia

De Bijbel in Gewone Taal (BGT) is een vertaling van de Bijbel in ‘gewone’ taal, een uitgave van het Nederlands Bijbelgenootschap in 2014. De vertaling is vooral gericht op het voortbrengen van een leesbare en geheel begrijpelijke tekst. Dit leidt tot een vertaling die veel meer doet dan vertalen: de BGT verkláárt, verheldert en voegt daartoe woorden bij die er in de grondtekst niet staan, of vervangt woorden door omschrijvingen.

“Moeilijke en ongewone woorden” zijn “zoveel mogelijk vermeden”. In Exodus 1:11 staat in veel vertalingen, ook in vertalingen als Het Boek en Groot Nieuws Bijbel dat de Israëlieten ‘voorraadsteden’ moeten bouwen.  Dat woord staat niet in het woordenboek van Van Dale en het is geen gewoon woord. Hoewel het woord begrijpelijk is, vertaalt de BGT de ongewone term met een omschrijving: ‘steden waar de farao zijn voorraden wilde bewaren’.

‘Voedster’ hebben de meeste vertalingen in Exodus 2:7. De BGT vertaalt weer omschrijvend door ‘een vrouw die het kind de borst kan geven’.

De BGT vertaalt, verklaart én vertelt; het is een vertaling, verklaring en vertelling in één. Dat blijkt bijvoorbeeld uit Ps. 19:2.

BGT Ps. 19:2 De hemel vertelt aan alle mensen hoe machtig God is. De hoge hemel laat aan iedereen zien wat God gemaakt heeft: de zon, de maan en de sterren.

SV Ps 19:2 De hemelen vertellen Gods eer, en het uitspansel verkondigt Zijner handen werk.

NBG51 Ps 19:2 De hemelen vertellen Gods eer, en het uitspansel verkondigt het werk zijner handen;

HSV Ps 19:2 De hemel vertelt Gods eer, het gewelf verkondigt het werk van Zijn handen.

De BTG is hier verklarend: Gods eer is gelegen in zijn mácht. Het werk van Zijn handen… dat zijn “de zon, de maan en de sterren”. Deze hemellichamen worden in de oorspronkelijke tekst van de Bijbel niet genoemd. Wie verklarend vertaalt, dus vertaalt èn verklaart, raakt al gauw aan het vertellen, bijvertellen. “De zon, de maan en de sterren” wordt erbij verteld. Een ander vertaalvoorbeeld:

BGT Mt 5:15  Niemand zet een brandende lamp onder een emmer. Je zet een lamp juist hoog. Dan schijnt het licht voor alle mensen in huis.

SV Mt 5:15 Noch steekt men een kaars aan, en zet die onder een koornmaat, maar op een kandelaar, en zij schijnt allen, die in het huis [zijn];

HSV Mt 5:15 Noch steekt men een kaars aan, en zet die onder een koornmaat, maar op een kandelaar, en zij schijnt allen, die in het huis [zijn];

NBG51 Mt 5:15 Ook steekt men geen lamp aan en zet haar onder de korenmaat, maar op de standaard, en zij schijnt voor allen, die in het huis zijn.

TELOS Mt 5:15 Ook steekt men geen lamp aan en zet die onder de korenmaat, maar op de kandelaar, en zij schijnt voor allen die in het huis zijn.

De BGT laat één handeling, het aansteken, in de vertaling weg. Het woord ‘Korenmaat’ is vervangen door ‘emmer’. Waarom ‘een lamp hoog zetten’ begrijpelijker is dan ‘een lamp op een standaard (of kandelaar) zetten’ is … niet begrijpelijk. In de vertaling van dit vers laat de BGT bijzonderheden (aansteken, kandelaar) weg, zonder dat het nodig is om de tekst begrijpelijk te maken. Weer een ander vertaalvoorbeeld:

BGT Rom 8:33-34 Wij zijn door God uitgekozen. Moeten we dan bang zijn als mensen ons beschuldigen of ons veroordelen? Nee! Want God ziet ons als goede mensen. Jezus Christus is gestorven, maar nog belangrijker: hij is opgestaan uit de dood. Hij is in de hemel en zit naast God, aan zijn rechterkant. Hij laat ons nooit in de steek.

SV Ro 8:33-34 Wie zal beschuldiging inbrengen tegen de uitverkorenen Gods? God is het, Die rechtvaardig maakt. Wie is het, die verdoemt? Christus is het, Die gestorven is; ja, wat meer is, Die ook opgewekt is, Die ook ter rechter [hand] Gods is, Die ook voor ons bidt.

NBG51 Ro 8:33-34 Wie zal uitverkorenen Gods beschuldigen? God is het, die rechtvaardigt; wie zal veroordelen? Christus Jezus is de gestorvene, wat meer is, de opgewekte, die ter rechterhand Gods is, die ook voor ons pleit.

HSV Ro 8:33-34 Wie zal beschuldigingen inbrengen tegen de uitverkorenen van God? God [is het] Die rechtvaardigt. Wie [is het] die verdoemt? Christus [is het] Die gestorven is, ja wat meer is, Die ook opgewekt is, Die ook aan de rechter[ hand] van God is, Die ook voor ons pleit.

TELOS Ro 8:33-34 Wie zal beschuldiging inbrengen tegen uitverkorenen van God? God is het die rechtvaardigt; wie is het die veroordeelt? Christus Jezus is het die gestorven is, ja nog meer, die opgewekt is, die ook aan Gods rechterhand is, die ook voor ons bidt.

‘Gods uitverkorenen’- een ‘lastige term’ volgens het Nederlands Bijbelgenootschap – is vervangen door ‘wij zijn door God uitgekozen’. Is ‘uitverkoren’ is zo veel moeilijker dan ‘uitgekozen’, dat het als ‘lastige term’ wordt aangemerkt? Wie op 18 november via Google zocht op “uitgekozen” vond 488.000 treffers; “uitverkoren” leverde toen 338.000 treffers op. Beide woorden worden dus veel gebruikt, althans komen veel voor op het web.

De BTG brengt in Rom. 8:33 de emotie bangheid in. “Moeten we dan bang zijn?” Het gaat echter niet om emotie, maar om récht en réchtspraak.

“God is het die rechtvaardigt (rechtvaardig maakt)” is vervangen door “God ziet ons als goede mensen”. Dit maakt het begrip ‘rechtvaardigen’ echter niet begrijpelijker. Er zijn een heleboel ‘goede mensen’ (in de zin van aardige, vriendelijke, of vrijgevige enz. mensen) die wegens een ernstige overtreding van verkeers- of belastingwet voor de rechter moeten verschijnen. De rechter kan iemand persoonlijk kennen als een goed mens, maar dat maakt de overtreder niet rechtvaardig.

“Die opgewekt is” is vervangen door “die opgestaan is”. Opwekken is echter een handeling van God, terwijl opstaan een handeling van Christus is. Maar ‘opwekken’ is blijkbaar een lastiger term dan ‘opstaan’.

“Hij is in de hemel en zit naast God, aan zijn rechterkant”, vertaalt de BGT. De BGT vertelt er iets bij, “Hij is in de hemel”. Deze toevoeging is overbodig: God is immers in de hemel en Jezus zit aan Zijn rechterhand.

“Die ook voor ons bidt (of pleit)” vervangt de BGT door “Hij laat ons nooit in de steek”. Is ‘bidden’ of ‘pleiten’ moeilijk te begrijpen? Dat de Heer ons niet in de steek laat, weten we uit andere verzen, bijv. Matth. 28:20 (“Zie, Ik ben met u alle dagen”). In Rom. 8:34 gaat het echter om bidden of pleiten voor ons. Het vers openbaart iets van Jezus’ hemelse communicatie met God de Vader, aan wiens rechterhand hij gezeten is. Onbegrijpelijk dat Jezus’ werk van voorbede wordt wegvertaald.

Beoordeling

De Bijbel in Gewone Taal munt uit in begrijpelijkheid en leesbaarheid. Voorzover dat het doel was, is de vertaling geslaagd.

In een nieuwsbrief verhaalt een Nederlandse evangelist van het gebleken nut van de Bijbel in Gewone Taal.

Aan het einde van de dinsdagmiddagmarkt kwam ik de cafetaria binnen en zag dat één van de meisjes in de Bijbel las. Natuurlijk vroeg ik haar of ze begreep wat er staat. (Hd. 8:30,31) Ze keek me aan en zei vertwijfeld: “Nee! Ik moet de eerste vijftien hoofdstukken lezen van de kerk deze zomer.” Met tegenzin las zij het Lucasevangelie. En als ze dat gelezen had, moest ook haar zus nog eens in de Bijbel lezen.

Op dat moment kwam  de moeder erbij. Terughoudend reageerde ze op mijn contact leggen met haar dochters. Ik legde uit dat de taal van de Bijbel (NBV) voor de kinderen te moeilijk is. Ze begrijpen niet wat ze lezen en daarop bereikt het zijn doel niet.

Gelukkig ging ze op mijn voorstel in om haar kinderen uit de vertaling  ‘Gewone taal’ te laten lezen. Verbaasd keek ze me aan, toen ik zei dat deze bijbel geleend mag worden om eruit te lezen, maar dat ik hem eind augustus wel weer terug wilde hebben. (… )

Na de vakantie kwam ik weer in de cafetaria. De reactie van de kinderen en hun ouders was verblijdend. Vol enthousiasme werd mij verteld dat er iedere dag uit de bijbel gelezen wordt. Nadat ik hen had aangeboden om de bijbel zonder te betalen te houden, werd dat graag aangenomen.”[1]

Maar een vertáling kun je het door het veelvuldig weglaten of wegvertalen en toevoegen van niet meer noemen. De BGT is een halve vertaling en een halve verklaring, een verklarende vertaling, en hierin gaat de BGT ver, zó ver, dat de vertaling op een vertelling gaat lijken. Het is een hybride vertaling: half vertalend, half verklarend en vereenvoudigend.

De BGT is ongeschikt voor wie wil weten wat er echt in de Bijbel staat, maar geschikt om eenvoudigen bekend te maken met Gods gedachten.

Meer informatie

Website van de vertaling: http://www.bijbelingewonetaal.nl/

De Bijbel in Gewone taal op DeBijbe.nl, een site van het Nederlands Bijbelgenootschap.

Voetnoot

  1. Bron: nieuwsbrief Jojada marktevangelisatie, oktober 2015.