Eerbaar
Eerbaar is een woord met twee betekenissen: 1. kuis. 2. achtenswaardig[1].
Eerbaar wil zeggen wat eer heeft; de tegenstelling van eerbaar was oorspronkelijk eerloos; eer heeft in dit begrip langzamerhand de betekenis van kuisheid gekregen[2].
Het woord kan gebezigd worden als bijvoeglijk naamwoord of als bijwoord. De vergrotende trap is eerbaarder, de overtreffende trap eerbaarst.
Ten eerste kan het woord, als gezegd, betekenen: 'kuis, zedig'. 'Eerbare woorden' zijn betamelijke woorden, zonder vuile woorden, zonder schuttingtaal. Een 'eerbare dochter' bewaart haar maagdelijkheid tot haar huwelijk en onthoudt zich van seksuele handelingen met haar vriend in de tijd van verkering en verloving.
Ten tweede kan het woord eerbaar betekenen 'achtenswaardig, respectabel'.
Synoniemen
Woorden met ongeveer dezelfde betekenis zijn: eerzaam, ingetogen, kuis, rein. Door een woord met het achtervoegsel -zaam te verbinden duidt men meer een blijvende hoedanigheid aan: eerzaam, deugdzaam. Eerzaam duidt dan ook het bezit van eer aan, als voortvloeiende uit het karakter. "Hij was een eerzame dienaar in de kerk". "Zij is een eerzame vrouw". "Bedenk al wat eerzaam is" (Filip. 4:8).
Kuis is eigenlijk rein, zuiver, en wordt in de uitdrukking kuise maagd synoniem met reine maagd. Verder krijgt het de betekenis van ingetogen, hetwelk echter meer op het beheersen van de begeerten ziet. Het begrip eerbaar is ruimer dan het begrip kuis. Kuis ziet uitsluitend op het weerstaan van verboden vleselijke lusten; eerbaar onderstelt een ingetogen, zedig, deugdzaam gedrag, dat in geen enkel opzicht tegen de betamelijkheid of de welvoeglijkheid zondigt. Van ingetogen verschilt kuis in zoverre, dat de kuise niet aan het onreine denkt, de ingetogene zijn lust tot het kwade weet te beheersen. Kuise oren zijn oren die zich niet lenen aan vunzige praatjes. Kuise gedachten zijn vrij van ontuchtige fantasie.
Griekse woorden in het Nieuwe Testament
In de Griekse brontekst van het Nieuwe Testament worden verschillende synoniemen gebruikt voor eerbaar, eerzaam, eerwaardig, eerbiedwaardig.
Semnos
Het eerste woord is semnos. Het komt in vier Schriftverzen voor: Filip. 4:8, 1 Tim. 3:8,11 en Tit 2:2 .
De Heilige Schrift vermaant ons in Filip. 4:8 te bedenken "al wat eerbaar" (HSV) "al wat eerzaam is" (Telos).
Flp 4:8 Verder, broeders, al wat waar is, al wat eerbaar is, al wat rechtvaardig is, al wat rein is, al wat lieflijk is, al wat welluidend is, als er enige deugd is en als er iets prijzenswaardigs is, bedenk dat. (Telos) Flp 4:8 Overigens, broeders, al wat waar, al wat eerzaam, al wat rechtvaardig, al wat rein, al wat beminnelijk, al wat welluidend is, als er enige deugd en als er enige lof is, bedenkt dat. (Telos)
In de Schrift wordt oude gelovige mannen geboden eerbaar te zijn: achtenswaardig, eerbiedwaardig, eerwaardig.
Tit 2:2 de oude mannen moeten nuchter zijn, eerbaar, ingetogen, gezond in het geloof, in de liefde, in de volharding; (Telos)
Ook dienaren (diakenen) in de kerk en hun vrouwen moeten eerbaar.
1Ti 3:8 Dienaars moeten eveneens eerbaar zijn, niet tweetongig, niet aan wijn verslaafd, niet op schandelijke winst uit, ... 1Ti 3:11 Hun vrouwen moeten eveneens eerbaar zijn, niet kwaadsprekend, nuchter, in alles trouw. (Telos)
Het woord dat in de Griekse brontekst van de aangehaalde Schriftplaatsen wordt gebruikt is σεμνος, semnos. Het betekent[3]:
- vereerd, eerbiedwekkend, eerwaardig;
- geëerd zijn vanwege zijn karakter, indrukwekkend
Semnos wordt gezegd van personen en van daden. Het Strongnummer is G4586. Het woord is afgeleid van het werkwoord σεβομαι, sebomai (ontzag hebben voor, vereren, aanbidden[3]). Semnos is dat wat eerbied of ontzag inboezemt. In het klassieke Grieks werd het vaak gebezigd van de goden, doch dikwijls heeft het begrip het lagere denkbeeld van dat wat bij mensen eerbiedwaardig is. Zelfs kan het woord verwijzen naar uiterlijkheden, naar dat wat prachtig, groots of indrukwekkend is.
Kosmios
Een tweede synoniem is kosmios. Een opziener in de gemeente van Christus moet 'eerbaar' (Statenvertaling, Herziene Statenvertaling), 'waardig' (Telos-vertaling) zijn.
1Ti 3:2 Een opziener nu moet onberispelijk zijn, de man van één vrouw, beheerst, bezonnen, eerbaar, gastvrij, bekwaam om te onderwijzen, (HSV)
Gelovige vrouwen wordt opgedragen zich te tooien met 'eerbare kleding' (Herziene Statenvertaling), 'eerbaar gewaad' (Statenvertaling), 'waardige kleding" (Telos), 'waardige klederdracht' (NBG51). In zijn brief aan Timotheüs schrijft de apostel Paulus:
1Ti 2:9 Evenzo [wil ik] dat de vrouwen zich tooien met eerbare kleding, ingetogen en bezonnen, niet met het vlechten van het haar of met goud of parels of kostbare kleren, 1Ti 2:10 maar met goede werken, wat bij vrouwen past die belijden godvrezend te zijn. (HSV)
Kosmios (Grieks: κοσμιος) betekent: netjes, eerbaar, ingetogen[3]. Het woord is afgeleid van het zelfstandig naamwoord κοσμος, kosmos, dat onder meer betekent[3]: 1. een ordelijke en harmonieuze regeling, regering; 2. versiering, d.w.z. de ordening van de sterren, ‘de hemelse legerscharen’, als de versiering van de hemel. Kosmios komt 2x voor in het Nieuwe Testament. Het Strongnummer is G2887.
Zie Eerbare kleding voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Hieroprepes
Een derde synoniem is ἱεροπρεπής, hieroprepés, en betekent: dat wat heilige zaken of personen betaamt, past, naar het Duits 'heiligmatig' is, vooral wat het gedrag of optreden betreft. Het woord komt één keer voor. Het Strongnummer is G2412. Als semnos bewondering en verering bij de waarnemer wekt, kan dat ook bij hieroprepes zo zijn, maar is dit niet noodzakelijk het geval.
Tit 2:3 Evenzo [moeten de] oudere vrouwen in hun gedrag [zijn] zoals het heiligen past: geen kwaadspreeksters, niet verslaafd aan veel wijn, [maar] leraressen van het goede, (HSV)
Tit 2:3 De oude vrouwen insgelijks, dat zij in [haar] dracht zijn, gelijk den heiligen betaamt dat zij geen lasteressen zijn, zich niet tot veel wijns begevende, [maar] leraressen zijn van het goede; (SV)
Tit 2:3 de oude vrouwen eveneens in hun gedrag zoals het heiligen past, niet kwaadsprekend, niet verslaafd aan veel wijn, leraressen van het goede, (Telos)
Bronnen
Van Dale's Groot woordenboek der Nederlandse taal (13e uitgave), digitale versie 1.0 Plus, jaar 2000.
Handwoordenboek van Nederlandsche Synoniemen (1908): Eerbaar — eerzaam — ingetogen — kuisch — rein. Tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 3 aug. 2020.
Griechisch-Deutsch Strongs Lexikon, onderdeel van de Online Bible, een uitgave van Importantia.
Grieks-Nederlands Lexicon, onderdeel van de Online Bible, een uitgave van Importantia.