Opvoeding

Uit Christipedia

Opvoeding is het grootbrengen en vormen van kinderen, naar lichaam, ziel en geest.

Taak. Opvoeding is een taak van beide ouders. Opvoeden is een moeilijke opgaaf, die grote betrokkenheid, tijd, energie, wijsheid, volharding, zelfbeheersing en zelfverloochening vergt.

Naar de Heer. De opvoeding moet in overeenstemming zijn met de Heer.
Efe 6:4 En u, vaders, prikkelt uw kinderen niet tot toorn, maar voedt hen op in de tucht en vermaning van de Heer. (TELOS)
Mensbeschouwing. De opvoeding wordt mede bepaald door de mensbeschouwing van de opvoeders. Wie meent dat de mens van binnen goed is en door uitwendige factoren (bijv. groepsdruk) wordt bedorven, zal zijn kind anders opvoeden dan wie de overtuiging heeft dat elk kind wordt geboren met een innerlijke neiging tot het kwade.

Zorg. Opvoeden dient meer te zijn dan luiers verschonen, eten, drinken en kleding geven, naar school brengen en van school ophalen. Naast deze ‘materiële diensten’ hebben kinderen aandacht en liefde nodig. Deze doen een kind ‘groeien’.

Tijd. Helaas brengt bijna een derde van de Nederlandse vaders nauwelijks tijd met de kinderen door.

Een derde vaders geeft niet thuis
Bijna een derde van vaders in Nederland brengt nauwelijks tijd door met de kinderen. Die vinden daarom hun vader minder belangrijk dan vijf jaar geleden. Dat blijkt uit een onderzoek dat in opdracht van het dagblad Trouw is gehouden. Ruim de helft van de kinderen tussen tien en achttien jaar vindt de moeder de belangrijkste opvoeder. Eind 2000 was dat nog vader en moeder. Vooral onder meisjes hebben vaders aan belang ingeboet. De groep vaders die weinig tijd met de kinderen doorbrengt is de afgelopen vijf jaar verder gestegen. Dat zijn mannen die doordeweeks minder dan een half uur met de kinderen bezig zijn. Bron: Radio Nederland Wereldomroep, nieuwsbericht 21 jan. 2006

Bevorderen. Kinderen hebben het nodig aangemoedigd (gestimuleerd), gewaardeerd en bemoedigd te worden. “Goed zo!” “Dat heb je mooi gemaakt!”.

Leiding en regels. Aandacht, vriendelijkheid en waardering zijn echter niet genoeg. Kinderen hebben ook leiding en regels nodig. Leiding en regels zijn niet tegengesteld aan liefde. Zonder leiding en regels ontstaan verwarring en onzekerheid en vaak wanordelijke karakters.

Grenzen. In verband met leiding en regels moeten ouders grenzen stellen en consequent zijn. ‘Nee’ zeggen tegen verkeerde films, onreine taal, tegen brutaliteit, tegen de begeerte om van alles te willen hebben.

Rol van de vader. Als het om leiding, regels en tucht gaat, hebben vaders een belangrijke rol. Een goede vader is liefdevol èn strikt, lief èn sterk, teder èn stevig. Paulus vermaant uitdrukkelijk váders om hun kinderen op te voeden in de tucht en vermaning van de Heer.

Efe 6:4 En u, vaders, prikkelt uw kinderen niet tot toorn, maar voedt hen op in de tucht en vermaning van de Heer. (TELOS)
Col 3:21  Vaders, irriteert uw kinderen niet, opdat zij niet moedeloos worden. (Telos)

De 'tucht en vermaning van de Heer' is in zo’n tucht, als de Heere die uitoefent, wiens manier van opvoeding niet boos maakt, maar verbetert, trekt, stimuleert[1].

Paulus wijst op het risico dat vaders lopen: hun kinderen tot toorn, boosheid verwekken. Dit kan gebeuren door een onrechtvaardigheid, hardheid of enige andere manier van behandeling, die hun gemoed verbittert. 

Tucht. De schrijver aan de Hebreeenbrief memoreert: “wij hadden de vaders van ons vlees om ons te tuchtigen en wij hadden ontzag voor hen” (Hebr. 12:9-10)

De Heer Jezus is het voorbeeld van een man die liefdevol en zachtmoedig kan zijn en ook streng kan optreden tegen misstanden (zoals huichelarij, rovershandel in de tempel). “Om zulke mannen zit de wereld te springen. Zulke vaders zijn in de gezinnen dringend nodig!”[2]

In het volgende geval laat een vader na tucht uit te oefenen:
“Mijn vriendje was ontzettend vervelend tegen zijn zusje en hij keek naar een smerige film. Zijn vader zat in de kamer de krant te lezen en bemoeide zich nergens mee. Ik ben er maar weggegaan.” [2]
Tucht kan door verbale middelen (woorden) en nonverbale middelen (bijv. streng aankijken, een tik uitdelen). Tucht is niet altijd straf, straf is een vorm van tucht.

Verbale middelen. Ouders kunnen hun kinderen leiden en verbeteren met woorden.

Spr 1:8 Mijn zoon! hoor de tucht uws vaders, en verlaat de leer uwer moeder niet; (SV)
Gods woord is een geschikt en noodzakelijk opvoedingsmiddel.
2Ti 3:16  Alle Schrift is door God ingegeven en nuttig om te leren, te weerleggen, te verbeteren en te onderwijzen in de gerechtigheid, (TELOS)
Nonverbale middelen tot verbetering van het kind zijn bijvoorbeeld streng aankijken, de corrigerende tik en kastijding.

Met het oog op het doel van tuchtiging – een vreedzame vrucht van gerechtigheid (Hebr. 12:11) – is wijsheid en zelfbeheersing geboden. Het belang van het kind moet voorop staan. Het doel van corrigerende maatregelen, waaronder de corrigerende tik en kastijding, is het kind op de goede weg brengen, te verbeteren of te beschermen. De beweegreden moet liefde tot het kind zijn, evenals God al zijn kinderen uit liefde tuchtigt (Hebr. 12:6). Straffen alleen uit woede, frustratie of onmacht is verkeerd en kan leiden tot mis-handeling, in lichamelijk of in geestelijk opzicht.

Om kindermishandeling terug te dringen, heeft de Nederlandse wetgever in 2007 het Burgerlijk Wetboek aangepast: “In de verzorging en opvoeding van het kind passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe.” (Boek 1, art. 247)

Kinderen die verwend worden en zonder tucht opgroeien, kunnen brutaal en veeleisend worden, zelfzuchtig en ongezeglijk. Een vader die zijn kind niet opvoedt en het laat begaan, geeft zijn kind het gevoel dat zijn vader niet in hem geïnteresseerd is. Gebrek aan tucht door de vader leidt tot beschamend wangedrag bij het kind (vgl. Spr. 29:15)

Tucht maakt dat kinderen ontzag voor de ouders krijgen. Gebrek aan ouderlijke tucht maakt kinderen zelfzuchtig en minachtend. Een kind dat niet geleerd heeft zijn ouders te gehoorzamen, zal het moeilijk vinden om God te gehoorzamen.

Adonia, een zoon van David, had nooit een verwijt van zijn vader te gehad. De zoon verhief zich en kwam tegen zijn vader in opstand.
1Kon 1:5  Adonia nu, de zoon van Chaggit, was zo overmoedig te denken: Ik zal koning worden; hij schafte zich wagens en ruiters aan en vijftig mannen, die voor hem uit liepen. 1Kon 1:6 Nu had zijn vader hem zijn leven lang geen verwijt gemaakt: Waarom doet gij zo? Ook was hij zeer welgevormd van gestalte en volgde in geboorte op Absalom. (NBG51)
Stevige tucht is vooral een taak van de vader. Als een vader de tucht verwaarloost en de moeder past die wel toe, dan loopt zij het risico de ‘boeman’ voor de kinderen te worden. Een mogelijk gevolg bij kinderen is dat de jongen een goed voorbeeld (mannelijk rolmodel) mist en het meisje niet de sterkte en de waarde van een vader en een man in het algemeen leert kennen. Dit kan leiden tot een verdraaide seksuele gerichtheid.

Geloofsopvoeding

Een doel van de christelijke opvoeding is dat de kinderen de Heer Jezus leren kennen en God leren dienen. Belangrijk in het gezin voor de geestelijke vorming van kinderen zijn[3]:

  • Voorleven: een merkbaar en persoonlijk doorleefd en voorgeleefd geloof bij de ouders
  • Gewoonten: godsdienstige gewoonten als kerkgang en gezamenlijk gebed
  • (Voor)lezen: (voor)lezen uit de kinderbijbel en de Bijbel
  • Spreken: openlijk spreken over het geloof

De wet van Mozes gebiedt de ouders hun kinderen te onderwijzen in de woorden van God.

De 6:5  Daarom zult u de HEERE, uw God, liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel en met heel uw kracht. De 6:6  Deze woorden, die ik u heden gebied, moeten in uw hart zijn. De 6:7  U moet ze uw kinderen inprenten en erover spreken, als u in uw huis zit en als u over de weg gaat, als u neerligt en als u opstaat. (HSV)
De 6:20  Wanneer uw zoon u morgen vraagt: Wat zijn dat voor getuigenissen, verordeningen en bepalingen die de HEERE, onze God, u geboden heeft? (HSV)

In gezinnen waar niet openlijk over geloof en leven wordt gesproken en het geloof niet wordt voorgeleefd door de opvoeders is er grote kans dat kinderen later niets meer of veel minder met het christelijk geloof doen[4].

In de godsdienstige opvoeding slagen de gereformeerden beter dan de hervormden en katholieken. De gereformeerden zijn vaker het geloof van hun kinderjaren trouw gebleven en slagen er beter in dit op hun eigen kinderen over te dragen. In gereformeerde gezinnen waar vroeger vrijwel dagelijks (91 procent van de gezinnen) gezamenlijk gebeden werd en uit de Bijbel voorgelezen doet het oudste kind dat nu (anno 2010) nog in 40 procent van de gevallen[5].

Het algemene beeld anno 2010 is echter dat zowel ouders als de kinderen nogal ver verwijderd zijn geraakt van het jeugdgeloof van hun ouders[5].

Meer informatie

BijbelsOpvoeden.nl bevat informatie en materialen ten behoeve van de Bijbelse opvoeding.

Bronnen

Onder meer:

Els der Welle, Lieve, sterke vaders gezocht, in: Het Zoeklicht, jrg. 87, 22 jan. 2011.

Voetnoten

  1. Karl August Dächsel; F. P. L. C. van Lingen; H. van Griethuijsen, Antz. et al, Bijbel, of De geheele Heilige Schrift, bevattende al de kanonieke boeken van het Oude en Nieuwe Testament (volgens de Staten-overzetting) : met in den tekst ingelaschte verklaringen en aanmerkingen van de beroemdste godgeleerden uit alle tijden (Kampen: Bos, 1893-1901), commentaar op Ef. 6:4. Enige tekst hiervan is onder wijziging verwerkt.
  2. 2,0 2,1 Aangehaald door Els der Welle, Lieve, sterke vaders gezocht, in: Het Zoeklicht, jrg. 87, 22 jan. 2011. De woorden zijn van haar zoontje.
  3. Zie ook het rapport 'Wisseling van de wacht: generaties in Nederland’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau, 2010.
  4. Dat blijkt uit het rapport 'Wisseling van de wacht: generaties in Nederland’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau, 2010.
  5. 5,0 5,1 Artikel SCP: als ouders geloof niet voorleven verdwijnt het, op FrieschDagblad.nl dd. 9 dec. 2010. Dit artikel verwijst naar bovengenoemd rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau