Provinciale Statenverkiezingen
De Provinciale Statenverkiezingen is de verkiezing van de leden van de Provinciale Staten in Nederland: de statenleden. Deze verkiezingen worden één keer in de vier jaar gehouden waarbij de volksvertegenwoordigers voor de provincie rechtstreeks door de stemgerechtigde inwoners van de provincie worden gekozen.
De Provinciale Staten zijn het bestuur van een provincie. Ze zijn te vergelijken met de Tweede Kamer voor het landsbestuur. Er zijn in Nederland twaalf provincies en daarmee twaalf provinciebesturen en twaalf afzonderlijke verkiezingen van de Provinciale Staten. Deze verkiezingen vinden wel op dezelfde dag plaats. De gekozen statenleden zijn leden van een politieke partij en worden de volksvertegenwoordigers in het bestuur van de provincie.
De laatste verkiezingen voor Provinciale Staten werden gehouden op 20 maart 2019, de voorlaatste op 18 maart 2015. Na 1966 is er geen opkomstplicht meer.
Hoe meer inwoners een provincie heeft, hoe meer volksvertegenwoordigers er te kiezen zijn. In totaal zijn er in Nederland (anno 2019) 570 leden van de Provinciale Staten. Aan de verkiezingen doen landelijke en regionale partijen, christelijke en niet-christelijke, mee.
Gedeputeerde Staten. Na de verkiezingen wordt in elke provincie een coalitie van verschillende partijen gevormd, die gaat besturen: het college van Gedeputeerde Staten. Dit kan je vergelijken met het kabinet van het landsbestuur. Gedeputeerden zijn dus een soort van ministers.
Terreinen. De provincies besluiten over zaken die te klein zijn voor de landelijke overheid, maar te groot voor gemeenten, zoals:
- verkeer en vervoer — Waar moeten provinciale wegen aangelegd worden? Waar moeten meer bussen rijden?
- woningbouw — Welke gemeenten mogen groter worden? En waar mag gebouwd worden?
- natuur en milieu — Waar komen windparken? Waar worden bossen gekapt? Het provinciebestuur moet het landelijke stikstofbeleid uitvoeren.
Eerste Kamerverkiezingen
Eerste Kamer. De Eerste Kamer (Senaat) behandelt wetten aangenomen door de Tweede Kamer. De senatoren vergaderen elke dinsdag. Zij gaan na of de wetten goed in elkaar zitten en uitvoerbaar. Ze kunnen tegen een wet stemmen die door de Tweede Kamer is aangenomen, naar ze kunnen hem niet aanpassen.
Verkiezing van de Eerste kamer. De Tweede Kamer wordt direct door het volk gekozen, de Eerste Kamer indirect, via de Provinciale Staten. Want naast het besturen van de provincie hebben de Statenleden een bijzondere taak: het kiezen van de 75 leden van de Eerste Kamer. Deze Eerste Kamerverkiezingen vinden uiterlijk drie maanden na de provinciale verkiezingen plaats. De provinciale volksvertegenwoordigers kiezen iemand van hun eigen politieke partij voor de Eerste Kamer. Zo oefent het volk indirect invloed uit op de samenstelling van de Eerste Kamer. Samen met de 150 leden van de Tweede Kamer vormen de gekozen Senatoren het landelijke parlement. De verkiezingen van Provinciale Staten zijn derhalve van direct belang voor de landspolitiek.
Een kabinet, dat samen met de koning de regering vormt, ziet graag dat de partijen die een kabinet vormen, in de Eerste Kamer een meerderheid hebben, anders moeten zij telkens de steun van een oppositiepartij voor zich winnen. Zonder meerderheid in de Eerste Kamer is regeren een stuk lastiger. Er is echter (anno 2019) nog nooit een kabinet gevallen alleen omdat het geen meerderheid had in de Eerste Kamer. Het verkrijgen van steun van een oppositiepartij in de Eerste Kamer lukt bijna altijd, maar daarvoor wil die partij er vaak iets voor terugkrijgen in de Tweede Kamer. Zo kunnen oppositiepartijen in de Eerste Kamer het beleid van de regering een beetje bijsturen.
Bij de Provinciale Statenverkiezingen komen daarom niet alleen provinciale thema's aan bod, maar ook landelijke, waar de Tweede en Eerste Kamer over gaan, omdat de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen doorwerkt in de Tweede Kamer. Daarom zijn deze verkiezingen belangrijk voor de coalitie en de oppositie in het landelijke parlement.
Geschiedenis
Tot 1848 bepaalde de koning wie er in de Eerste Kamer kwam. De senaat werd indertijd daarom vaak gekscherend genoemd 'la ménagerie du roi', 'de dierentuin van de koning'. Tweede Kamerleden werden gekozen door de Provinciale Staten.
In 1848 kwam daarin verandering met de nieuwe grondwet. Een commissie onder leiding van de liberaal Thorbecke, die aan een nieuwe grondwet werkte, stelde voor om zowel de Eerste als de Tweede Kamer voortaan direct te kiezen. De conservatieve Tweede Kamer was tegen, maar ging uiteindelijk morrend akkoord met directe Tweede Kamerverkiezingen, onder voorwaarde dat de Eerste Kamer indirect, door de Provinciale Staten, zou worden gekozen.
Tot 1922 werden Eerste Kamerleden voor negen jaar gekozen en bovendien niet allemaal tegelijk.
Sinds 1983 kiezen de provincies op één dag alle Eerste Kamerleden. Deze worden sedertdien voor vier jaar benoemd.
Meer informatie
Provinciale Statenverkiezingen, nl.wikipedia.org.
Zie ook
Bronnen
Provinciale Statenverkiezingen, nl.wikipedia.org. Enige tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 18 maart 2019.
#PS19: wat heeft de provincie te maken met de landelijke politiek? NOS.nl, 2 maart 2019.
De provinciale verkiezingen staan voor de deur, waar stem je eigenlijk voor? Artikel op Nu.nl, 8 maart 2023.