Richteren (boek)

Richteren is een boek in de Bijbel dat handelt over de tijd tussen Jozua en Samuël, een tijd waarin het volk Israël zijn God telkens ontrouw werd, in benauwdheid kwam, God om verlossing aanriep en door God gezonden rechters - eigenlijk bevrijders - werd verlost.

Hun hoofdtaak was Gods volk te weiden:

1Kr 17:6 Heb Ik ooit, overal waar Ik met heel Israël rondtrok, een woord gesproken tot een van de richters van Israël, die Ik bevolen had Mijn volk te weiden: Waarom bouwt u voor Mij geen huis van cederhout? (HSV)

De achtereenvolgende richters (rechters, bevrijders en/of leiders) zijn Otniël, Ehud, Samgar, Debora en Barak, Gideon, Abimelech, Thola, Jaïr, Jefta, Ebzan, Elon, Abdom en Simson. De bekendste zijn Gideon en Simson.

Kaart: De richters of rechters van Israël

Naam, tijd en schrijver

Naam

De naam Richteren of Rechters is ontleend aan de oude Griekse vertaling (Septuaginta) en de Latijnse vertaling Vulgata. In onze vertalingen hebben we deze naam overgenomen, maar de echte betekenis van het Hebreeuwse "sjopetim" is veel beter weer te geven met termen als "verlossers" of "bevrijders". Van rechtspraak is uitsluitend sprake bij Debora, terwijl bij alle andere richters de functie van bevrijder sterk naar voren komt.

Tijd

De gebeurtenissen in dit boek gaan over de periode die wordt ingeluid met de dood van Jozua en die doorloopt tot de periode van de oprichting van het koningschap in Israël. Het vormt de verbindende schakel tussen Jozua en 1 Samuël. De tijd van Richteren is 1332 - 1042 v.C.

Het herhaalde "in die dagen was er geen koning in Israël" (17:6; 18:1 en 21:25) wijst er in ieder geval op dat het boek geschreven werd nadat Israël een koninkrijk was geworden. Saul werd koning van Israël in de 11e eeuw v.C. Er zijn ook aanwijzingen in de tekst die erop wijzen dat het boek kort na de scheuring van het rijk zou zijn opgeschreven. Het is waarschijnlijk geschreven ca. 1200 - 1000 v.C..

Voorgeschiedenis

Israel had onder leiding van Jozua het land ingenomen met als eerste stad Jericho. Na een indrukwekkende overtocht over de Jordaan legerden ze zich in Gilgal, niet al te ver van Jericho, de Palmstad. In Joz. 5:13-16 zien we dan dat de Engel des Heren, dat is God zelf, aan Jozua verschijnt. In Joz. 6:2 zegt de HERE (=de Engel des Heren): "Zie ik geef Jericho met zijn koning en zijn krachtige helden in uw macht." Vanaf Jericho neemt Jozua met het volk grote delen van het land in. Het land wordt verdeeld en Jozua overlijdt. De hele generatie van Jozua met zijn oudsten blijft trouw aan de HERE, het volk blijft trouw aan God zolang Jozua en de oudsten leven (Richt 2:7).

Schrijver

In de Joodse Talmoed wordt als mogelijke schrijver Samuël genoemd, maar deze traditie wordt niet ondersteund door de tekst en  heeft geen historische waarde. We zullen moeten accepteren dat het boek anoniem is en de schrijver onbekend.

Sleutelverzen

Richteren 2:13-18 en 21:25. In deze verzen wordt de grote lijn van het Bijbelboek Richteren weergegeven.

Inhoud

Richteren handelt over trieste periode in het bestaan van Israël. We lezen over het optreden van 14 richters (bevrijders) die in diverse stamgebieden optraden ten gunste van het volk. Het boek gaat over de herhaalde afdwalingen van Israël, van zijn God, en de gevolgen daarvan voor land en volk. Als het boek Numeri de 40 jaren van ronddolen in de woestijn weergeeft, beschrijft het boek Richteren het afdwalen van Israël over een periode van maar liefst meer dan 10 X 40 jaar.

Het boek is een voortdurend refrein van ongehoorzaamheid van Israël en het verlaten van God, het daarop volgende oordeel door aanvallen en overmeestering door omringende volken, het berouw van het volk en het roepen tot God, de verlossing die God hen geeft door de hand van een bevrijder, waarna het na een korte tijd van rust en vrede opnieuw begint af te dwalen van God. Er wordt telkens een cirkel wordt doorlopen met een zeker patroon: Israël dient God > Israël vervalt tot zonde en afgoderij > Israël wordt verdrukt, onderworpen > Israël roept God aan om verlossing > God verwekt een richter-verlosser > Israël wordt verlost > Israël dient God, enz.

Indeling

De volgorde van het boek is niet strikt chronologisch. Qua tijdsorde zou het moeten beginnen bij Richteren 2:6-9, gevolgd door 2:10-13, dan de hoofdstukken 17 tot 21, 2:14 tot het eind van hoofdstuk 16. Toch zit er goddelijke logica in deze indeling.

I. De introductie: Richteren 1-2:5 behandelt Israëls afhankelijkheid aan God.

• 1:1-20  Juda trekt ten strijde tegen de Kanaänieten
• 1:21-36 Traagheid van de andere stammen
• 2:1-5  Een Engel van God bestraft Israël  

Simson verscheurt leeuw

II. De herhaling van afval, straf, terugkeer en herstel: Richteren 2:6-16:31 gaat over de afval van de dienst aan God en de daaruit voortvloeiende gevolgen.

• 2:6-3:6 De toestand van Israël onder de richters
• 3:7-11 Optreden van Othniël
• 3:12-30 Optreden van Ehud
• 3:31 Optreden van Samgar
• 4:1-24 Optreden van Debora en Barak
• 5:1-31 Lofzang van Debora

GIDEON

• 6:1-10 Verdrukking door Midian
• 6:11-32 Gideon tot richter geroepen
• 6:33-40 Gideon vat moed door twee desgevraagde tekens
• 7:1-8 Gideons leger verminderd tot driehonderd man
• 7:-9-25 Gideon en zijn bende verslaan de Midianieten
• 8:1-21 Gideon achtervolgt de vijand
• 8:22-27 Gideon vraagt om geroofd goud en maakt er een efod van
• 8:28-32 Hoe het verder met Gideon ging
• 8:33-35 Israël valt terug in afgoderij

• 9:1-6 Misdaden van Abimelech
• 9:7-21 De toespraak van Jotham
• 9:22-49 Abimelech verwoest Sichem
• 9:50-57 Dood van Abimelech
• 10:1-2 Optreden van Tola
• 10:3-5 Optreden van Jaïr
• 10:6-17 De Filistijnen en de Ammonieten onderdrukken Israël
• 10:18-11:11 Jefta geroepen tot richter
• 11:12-29 Optreden van Jefta
• 11:30-40 Jefta's dochter
• 12:1-7 Opstand van Efraïm tegen Jefta
• 12:8-15 Ebzan, Elon, Abdon achtereenvolgens leiden Israël

SIMSOM

• 13:1-25 De geboorte van Simsom
• 14:1-20 Het huwelijk van Simsom
• 15:1-20 Simsoms overwinningen op de Filistijnen
• 16:1-3 Simsom in Gaza
• 16:4-21 Simsom en Delila
• 16:22-31 Simsom doodt in zijn sterven een menigte Filistijnen
  

III. Het slot van het boek, de hoofstukken 17 tot 21, geeft weer hoe Israël tot complete anarchie vervalt.

• 17:1-13 Afgoderij van Micha
• 18:1-31 De Danieten zoeken nieuw land
• 19:1-30 Gruweldaad te Gibea in Benjamin
• 20:1-48 De strijd van de stammen tegen Benjamin
• 21:1-25 Herstel van de stam Benjamin

Boodschap en les

Richteren illustreert de menselijke neiging om van God af te wijken, de gevolgen daarvan en de grote genade van God om afgedwaalden weer terug te brengen op het rechte pad. God gedenkt zijn verbond en neemt het keer op keer in grote liefde op voor zijn koppige volk. God is barmhartig, genadig en rijk aan goedertierenheid.

De neiging om van God af te wijken zien wij bij enkelingen, gemeenten en Gods volk (Israël, de gemeente van Christus). Een enkele gelovige begint enthousiast, wijkt af, verlaat de gemeente, geraakt in moeilijkheden, keert met belijdenis en gebed tot God terug, wordt hersteld en komt weer in de gemeenschap van gelovigen. Men hoeft niet door zo'n weg te gaan, want verval is niet onvermijdbaar, maar we zien het keer op keer gebeuren.

Het verval zet in met ongehoorzaamheid. De Engel van de HEER maakt in Richteren 2:1-5 duidelijk dat het volk niet naar God luistert, dat de Israëlieten begonnen zijn om over te lopen naar andere goden, verbonden zijn gaan sluiten met de inwoners van het land, de afgodsbeelden en altaren niet meer afbreken waardoor God die andere volken niet meer voor hen uit wegdrijft zoals aanvankelijk, onder de volgzame en gehoorzame generatie van Jozua, wel het geval was. Het probleem zat dus niet in de kwaliteit van de wapens, de mate van oefening, de aantallen strijders of de kracht van de tegenstanders, maar het zat in één punt: de gemeenschap en verhouding met de levende God. Dit is de spil van ons leven.

Het volk komt meermalen in het nauw. In de geschiedenis van de richter Gideon bij voorbeeld lezen we dat het volk uit vrees voor Midian de holen in de bergen maakte, de spelonken, de versterkte schuilplaatsen (Richt 6:2). Dat gebeurt als een volk te maken krijgt met Gods oordeel. In Openbaring 6, bij het zesde zegel, zien we dat alle mensen (hoog en laag, slaaf en vrije) bij het naderen van het oordeel van God over de wereld, de mensen die niet van God willen weten, in de holen en spelonken kruipen. Waarom komt er oordeel? Wegens zonde, gebrek aan toewijding aan God en door geestelijke afval en overspeligheid.

Israël krijgt het benauwd, maar zo nu en dan staat er iemand op, een verlosser, die door God wordt aangesproken en bijzondere daden voor God en zijn volk Israël doet en bevrijding en verlichting brengt.

Varia

Enkele opmerkelijke zaken:

1. Richteren heeft twee beginpunten, zie Richt. 1:1 en 2:6.
2. Richteren bevat de oudst bekende fabel ter wereld, zie Richt. 9:8-15.
3. Richteren bevat het mooiste en grootste bekende oorlogslied uit die tijd, zie hoofdstuk 5.
4. Richteren bevat de beschrijving van de eerste vrouw die het leiderschap over een natie voerde, zie hoofdstuk 4.

Enkelen van de richters worden in het Nieuwe Testament genoemd:

Heb 11:32 En wat zal ik nog meer zeggen? Want de tijd zal mij ontbreken als ik vertel van Gideon, Barak, Simson, Jefta, David, Samuel en de profeten, (TELOS)

Meer informatie

• Kris Tavernier, Inleiding op het boek Richteren. Oude Sporen, 2009. Als pdf-bestand te downloaden van OudeSporen.nl
• Ger de Koning, Overzicht van Richteren. Toespraak op een bijbelstudiedag over Richteren op 9 febr. 2013. Geluidsbestand (wma-formaat) op OudeSporen.nl
• Ger de Koning, Richteren, Toegelicht & toegepast 07. Uitgeverij Daniel, 2020, 4e druk. Pagina's: 362. Nu lezen op kingcomments.com. Download pdf van oudesporen.nl. E-book ePub-formaat. E-book Mobi-formaat. Productinfo over de papieren versie.
• H. Rossier, Opwekkingen; beschouwingen over het boek Richteren. In: Bode des Heils in Christus, jaargangen 46 en 47 (1903-1904). Pdf-document op Bodedesheils.nl. Later verschenen als boekje bij uitgever J.N. Voorhoeve, Den Haag, 1927: Opwekkingen; beschouwingen over het boek Richteren. Pdf-document op Delpher.nl.

Bron

Voor de indeling van het boek Richteren zijn op 5 april 2013 grotendeels de pericopen van de Herziene Statenvertaling gevolgd.