Anabaptisme

Anabaptisme is een kerkelijke stroming ontstaan in de tijd van de Reformatie. Zij verschilt van andere reformatorische bewegingen doordat zij stelt dat alleen gelovigen gedoopt mogen worden. Omdat destijds iedereen al als kind was gedoopt, betekende het voorbehouden van de doop aan volwassen gelovigen dat men opnieuw gedoopt moest worden.

Terminologie

Het woord 'anabaptisme' komt van de Griekse woorden ανα, ana = opnieuw, dubbel, en βαπτιζω, baptizo = dopen. De betekenis is dus 'herdopen' of 'wederdopen'. Daarom worden zij ook wel wederdopers genoemd. Zelf geven zij de voorkeur aan de aanduiding dopers.

De termen 'anabaptisten' en 'wederdopers' worden met name gebruikt voor de revolutionaire fase van de doperse beweging. Deze had haar hoogtepunt rond 1534 met de anabaptistische opstand en het rijk van Jan van Leiden in Münster.

Leer

De Anabaptisten leerden geheel iets anders dan de Reformatoren. Zij predikten dat door de zonde de mens, het huisgezin, de kerk, de maatschappij en de staat zo verdorven waren dat er iets nieuws moest geschapen worden. Geen herschepping, maar een nieuwe schepping. De Reformatoren leerden dat de genade herschept, maar dat weerspraken de Anabaptisten.

De wederdopers verwierpen de kinderdoop, eisten een kerk van louter heiligen, wilden geen staatsdiensten verrichten, verboden de eed enz.

Geschiedenis

In de tijd van de Reformate ontstaan, traden zij het eerst op in Zwitserland (Coenraad Grebel en Balthasar Hubmaier). Uit dat land verjaagd, verspreidden zij zich door Duitsland, Oostenrijk, Italië en andere landen. Hun invloed was op vele plaatsen groter dan die der Reformatie.

Het toppunt van de dwaling van de Anabaptisten bemerkten wij in het nieuwe Jeruzalem, dat zij in Münster wilden stichten onder de heerschappij van Jan van Leiden, 'de koning van Sion'.

De Anabaptisten hadden ook in Nederland veel aanhangers. Twee aan twee trokken hun apostelen erop uit, om te prediken en te dopen. Twee van hen, namelijk Jan Matthysz, een bakker uit Haarlem en Jan Beukelsz, een kleermaker uit Leiden, gingen zelfs over de grenzen en wisten in de stad Münster grote opgang te maken. De bisschop werd verjaagd en de stad werd geheel en al naar de zin van de Anabaptisten geregeerd. Jan van Leiden heerste als koning. De grootste gruwelen echter vonden er plaats. De stad werd echter ingenomen en Jan van Leiden werd gedood en in een ijzeren kooi aan de toren opgehangen. Jan Matthysz was al eerder in de strijd gevallen. Hiermede was deze 'nieuwe schepping' te midden van de oude wereld een mislukking gebleken.

Hierna kwam het grootste deel van de doperse beweging onder leiding van Menno Simons in rustiger vaarwater. Tot zijn volgelingen, die internationaal als mennonieten worden aangeduid, behoren uiteenlopende groepen als de progressieve doopsgezinden in Nederland en de conservatieve amish.

Invloed

Het anabaptisme beïnvloedde de dooppraktijk van het baptisme, de evangelische kerken en de pinkstergemeenten.

De doperse opvatting dat de christelijke gemeenten onafhankelijk van de staat dienden te zijn liep vooruit op de moderne scheiding van kerk en staat.

Meer informatie

Anabaptisme, op nl.wikipedia.org.

Bronnen

Anabaptisme, op nl.wikipedia.org. Enige tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 20 aug. 2023.

J. H. Landwehr, Kort overzicht van de kerkgeschiedenis. Kampen: J.H. Kok, 3e herz. druk 1922. Enige tekst van blz. 58-59 is onder wijziging verwerkt op 20 aug. 2023.