Maarten Luther

Maarten Luther (1483 - 1546) is een van de bekendste kerkhervormers uit de geschiedenis.

Hij werd in 1483 te Eisleben geboren uit zeer eenvoudige ouders. Krachtens zijn afkomst was hij een volksman en dat is hij ook altijd gebleven. In 1501 ging hij naar de hogeschool te Erfurt om in de rechten te gaan studeren.

Monnik. De plotselinge dood van een van zijn vrienden deed hem het besluit nemen, om in een klooster te gaan. In het klooster van de Augustijnen te Erfurt zocht hij naar zielerust, maar hij vond die niet op de weg van vasten en kastijden. Reeds in het klooster begon hij de Heilige Schrift te lezen. In 1510 maakte hij een reis naar Rome en daar zag hij veel, dat hem tot droefenis stemde.

Theoloog. In 1512 werd hij doctor in de theologie op de universiteit te Wittenberg en nu begon hij zich uitsluitend toe te leggen op de verklaring van de Bijbel. Langzamerhand begon nu in hem te rijpen dat geloof, waardoor hij de strijd durfde te wagen tegen het oppermachtige Rome.

Wonderlijke 'ruil'. Luther zag in, door goed de Bijbel te lezen, dat Christus zijn zonden van hem had genomen en hij door het geloof Christus’ gerechtigheid ontving. Bij de ontdekking van die wonderlijke ruil – mijn zonden voor Zijn gerechtigheid - ging voor Luther naar eigen zeggen de poort van het paradijs open.

95 stellingen. In oktober 1517 werden zijn beroemde 95 stellingen uitgehangen aan de poort van de kerk(en) in Wittenberg. Hierin stelde hij verschillende misstanden in de kerk aan de kaak. Hij protesteerde onder meer tegen het door Johann Tetzel ontwikkelde aflaatsysteem.

Reformatie. Die gebeurtenis in oktober 1517 is het begin van de Reformatie, de godsdienstige beweging die in de zestiende eeuw de katholieke kerk van binnenuit probeerde te hervormen.

De paus dacht eerst, dat de zaak van Luther een onbetekenende twist was, maar, spoedig van het tegendeel overtuigd, deed hij moeite, om de koene strijder tot zwijgen te brengen. De paus ontbood Luther eerst naar Rome, maar de keurvorst en de universiteit wisten te bewerken, dat de paus hem een legaat zond, de kardinaal Cajetanus, die met Luther rede­twistte doch zonder vrucht (1518). In het volgend jaar zond de paus een wereldlijk man, Karel von Miltitz, en deze wist zoveel te bewerken, dat Luther beloofde te zullen zwijgen, als zijn tegenstanders dit ook deden. Maar, toen dr. Eck, die in Leipzig (1519) disputeerde met Von Karlstadt, een vriend van Luther, laatstgenoemde ook in het dispuut betrok, wilde Luther niet langer zwijgen. Hij streed met Eck voornamelijk over het primaat van de paus, de boete, de aflaat en het vagevuur. Eck beriep zich op de uitspraken van de concilies, maar Luther zei openlijk, dat een concilie falen kon. Om die uitspraak noemde Eck hem een heiden en tollenaar.

Zijn beschaafde en vredelievende vriend Philippus Melanchton, hoogleraar in de Griekse taal te Wittenberg, was van grote betekenis voor Luther was. Deze schreef: „ik ben de baanbreker, Melanchton is de man die in stilte zaait met zijne rijke gaven, hem door God verleend".

in 1521 werd Luther door zijn Kerk geëxcommuniceerd. Uiteindelijk ontstond een nieuwe beweging buiten de Rooms-katholieke kerk, de Kerk der Reformatie of Gereformeerde Kerk. 

Muziek

Bij Luther speelt muziek een grote rol. Al heel vroeg werd hij door muziek getroost, schrijft hij. Als student verdreef hij zijn depressies met muziek. Zodra hij in Wittenberg is laat hij componisten komen om zijn melodieën op vierstemmige muziek te zetten. Hij zou enkele tientallen kerkliederen hebben geschreven. Zijn bekende lied 'Ein feste Burg' ('Een vaste burcht') is daarvan misschien wel het bekendst geworden. 

Bronnen

Gerrit-Jan KleinJan, Zonder Luther geen Bach, artikel op Trouw.nl, 27 jan. 2017.

J. H. Landwehr, Kort overzicht van de kerkgeschiedenis. Kampen: J.H. Kok, 3e herz. druk 1922. Enige tekst van blz. 50-51 is onder wijziging verwerkt op 29 jan. 2023.