Martelaar

Uit Christipedia
(Doorverwezen vanaf Martelares)

Een martelaar (vrouwelijk: martelares; meervoud: martelaarsmartelaren; Grieks: μαρτυς martus = getuige, marturion = getuigenis; Latijn: martyr = getuige) is iemand die om een idee, met name om zijn geloof, marteling of dood ondergaat[1]

Woorden

Het woord bloedgetuige is een oud synoniem van martelaar. Het lijden van een martelaar is immers niet zelden een bloedig levenseinde.

Opb 17:6 En ik zag de vrouw dronken van het bloed van de heiligen en van het bloed van de getuigen van Jezus. ...  (TELOS)

Martelaars heten de oudste belijders van het geloof in Jezus Christus die, als zij door hun vijanden wreedaardig omgebracht werden, hierdoor een getuigenis van het geloof aflegden. Uit het griekse woord voor getuigenis (martyrion) ontwikkelden zich de woorden martelaarmartelen.

Thans noemt men bij uitbreiding allen, die zich voor een zaak opofferen of opgeofferd worden, martelaars. 

Sint Sebastiaan, schilderij van Andrea Mantegna, 1457-1458

Het zijn van een martelaar wordt martelaarschap of marteldom genoemd. Marteldood is de dood van een martelaar. Martelkroon is de eer van het martelaarschap.

Aantallen martelaren

De meeste martelaren in deze tijd zijn christen. Het aantal christelijke martelaren lag anno 2011 op zo’n 100.000 per jaar. Dat zijn er 270 per dag[2]. Volgens een godsdienstsocioloog van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), sterft er gemiddeld iedere vijf minuten een christen voor zijn of haar geloof, jaarlijks volgens hem zo'n 105.000 zielen[3]. In 1970 waren dat er nog 377.000 per jaar; in 2000 ongeveer 160.000. Het aantal christenen dat vanwege het geloof de marteldood sterft, neemt (anno 2011) steeds verder af[3]

"Als deze aantallen niet wereldkundig worden gemaakt, als aan deze slachting geen halt wordt toegeroepen en als niet erkend wordt dat de vervolging van christenen wereldwijd de voornaamste noodsituatie is als het gaat over religieus geweld en discriminatie, zal de dialoog tussen de godsdiensten slechts mooie conferenties opleveren, maar geen concrete resultaten."

(Massimo Introvigne, godsdienstsocioloog van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), op een interreligieuze conferentie in Hongarije in (2011)[3])

Psalm 116: 15 Kostbaar is in de ogen van Jhwh de dood van Zijn gunstgenoten.

Voorbereiding op het martelaarschap

De Heer Jezus, die voor Pilatus de goede belijdenis heeft beleden, heeft aan het eind van zijn aardse leven de zijnen voorbereid op het martelaarschap: 

Joh 16:1 Dit heb Ik tot u gesproken, opdat u niet ten val komt. Joh 16:2 Zij zullen u uit de synagoge bannen; ja, het uur komt, dat ieder die u doodt, zal menen God een dienst te bewijzen. Joh 16:3 En dit zullen zij u doen, omdat zij de Vader niet hebben gekend noch Mij. Joh 16:4 Maar deze dingen heb Ik tot u gesproken, opdat wanneer, hun uur gekomen is, u zich zult herinneren dat Ik ze u heb gezegd; maar deze dingen heb Ik u niet van het begin af gezegd, omdat Ik bij u was. (TELOS)

Mr 13:11 En wanneer zij u wegleiden om u over te leveren, weest tevoren niet bezorgd wat u zult spreken, maar al wat u op dat uur zal worden gegeven, spreekt dat; want u bent het niet die spreekt, maar de Heilige Geest. (TELOS)

Een van zijn leerlingen, de apostel Petrus, schrijft later:

1Pe 4:12 Geliefden, laat de vuurgloed in uw midden die tot uw beproeving dient, u niet bevreemden alsof u iets vreemds overkwam; 1Pe 4:13 maar naarmate u deel hebt aan het lijden van Christus, verblijdt u, opdat u zich ook verblijdt met vreugdegejuich bij de openbaring van zijn heerlijkheid. 1Pe 4:14 Als u in de naam van Christus smaad lijdt, bent u gelukkig, omdat de Geest van de heerlijkheid en kracht en Die van God op u rust. (TELOS)

Treinkaartje

Corrie ten Boom vertelde: “Toen ik een klein meisje was, kwam ik een keer bij mijn vader en ik zei: “Papa, ik ben bang dat ik nooit sterk genoeg zal zijn om een martelaar voor Jezus Christus te zijn.” “Vertel me eens,” zei mijn vader, “als je met de trein van Haarlem naar Amsterdam moet – wanneer geef ik je dan het geld voor het treinkaartje? Drie weken van tevoren?” “Nee, u geeft me dat geld vlak voor we de trein in gaan.” “Precies”, zei mijn vader. “En zo gaat het ook met de kracht van God. Onze wijze Vader in de hemel weet ook wanneer je bepaalde dingen nodig hebt. Op dit moment heb je de kracht om een martelaar te zijn nog niet nodig, maar zodra je geroepen wordt de eer te mogen hebben ter wille van Jezus oog in oog met de dood te komen staan, zal Hij je de kracht daartoe geven – op het juiste ogenblik.”[4]

Eerste christenmartelaren

Na de onthoofding van Johannes de Doper en de kruisdood van de Heiland, hebben in de eerste tijd hun leven gegeven tot de dood toe[3] :

  • Stefanus, de diaken, gestenigd c. 34 na Chr. De eerste christenmartelaar. 
  • Jacobus, de zoon van Zebedeüs, onthoofd c. 45 na Chr.
  • Jacobus, de zoon van Alfeüs, doodgeslagen c. 63 na Chr.
  • Barnabas, te Salamis verbrand in 63 of 64 na Chr.
  • Markus, de evangelist, buiten Alexandrië gesleept om verbrand te worden, en onderweg gestorven, in c. 64 na Chr.

Na de begintijd kan men tien bloedige vervolgingen van de christenen onder de heidense keizers van Rome onderscheiden, zie Vervolging van christenen.

Martelaren onder keizer Nero

Martelen, martelaar

"Martelen ziet op de gruwzaamheid der vijanden van het Christendom, welke tegen deszelfs eerste belijders woedde; van waar martelaar, anders bloedgetuige, of iemand, die, om zijn belijdenis van den Christelijke godsdienst, allerlei lijden uitstaat: het bloed der martelaren was het zaad der Kerk.”

Woordenboek der Nederduitsche synonimen (1821)[2]

Tijdens de bloedige verdrukking en vervolging van christenen onder Nero, die Romeins keizer was van 37 - 68 n.C., zijn onder meer de volgende gelovigen omwille van hun geloof in Jezus Christus omgebracht[5]:

  • Simon Petrus, apostel, gekruisigd te Rome, onder keizer Nero
  • Paulus van Tarsen, apostel, c 63 na Chr. te Rome onthoofd onder keizer Nero
  • Andreas, de apostel te Patris, in Achaje gekruisigd
  • Filippus, de apostel, te Hiërapolis gemarteld
  • Bartholomeüs de apostel, in Albanië in Armenië gekruisigd en de huid afgestroopt
  • Thomas, de apostel, in Indië door de wilden vermoord
  • Mattheüs, de apostel en evangelist
  • Simon Zelotes, de apostel
  • Judas Alpheus, de apostel
  • Matthias, de apostel
  • Lukas, de evangelist
  • (Johannes, de apostel en evangelist, veel geleden, doch in vrede gestorven c. 101 n.Chr.)[6]  
  • Prochorus, één van de zeven eerste diakenen
  • Nikanor, één van de zeven eerste diakenen
  • Parmenas, één van de zeven eerste diakenen
  • Olympus, medereiziger van de apostel Paulus
  • Onesiforus, opziener te Colophon of Coronia
  • Porphyrius, mede-dienstknecht van Onesiforus
  • Karpus, opziener te Troas
  • Trofimus, een leerling van Paulus
  • Apollinaris, een leerling van Petrus
  • Maternus, één van de zeventig discipelen
  • Egistus, één van de zeventig discipelen
  • Marianus, diaken
  • Hermagoras, opziener te Aquila
  • Onesimus
  • Dionysis de Areopagiet

Martelaren onder keizer Domitianus

Tijdens de bloedige verdrukking en vervolging van christenen onder Domitianus, Romeins keizer van 81 - 96 n.C., zijn onder meer de volgende gelovigen omwille van hun geloof in Jezus Christus omgebracht[5]:

  • Timotheüs, een leerling van Paulus
  • Lucianus. opziener te Bellovaco, Frankrijk
  • Maximianus en Julianus, ouderlingen
  • Nicasius, een opziener te Rouaan
  • Quirinus, een ouderling
  • Scubiculus, een diaken
  • Patientia, een maagd
  • Romulus, opziener in Fesula, Italië
  • Antipas, een getrouw getuige van Jezus Christus (Opb 2:13)

Martelaren onder keizer Trajanus

Tijdens de bloedige verdrukking en vervolging van christenen onder Trajanus, Romeins keizer van 98 - 117 n.C., zijn onder meer de volgende gelovigen omwille van hun geloof in Jezus Christus omgebracht[5]:

  • Simeon, opziener te Jeruzalem, gestorven in 109 n.C.
  • Ignatius, bisschop van Antiochië
  • Ptolemeüs en Lucius, gestorven in 144 n.C.

Martelaren onder keizers Antoninus, Marcus Aurelius en Commodus

Onder het bewind van Antoninus, Romeins keizer van 138 - 161 n.C., Marcus Aurelius, keizer van 161 - 180 n.C., en Commodus, keizer van 197-192 n.C., zijn onder meer de volgende gelovigen omwille van hun geloof in Jezus Christus omgebracht[5]:

  • Justinus de Wijsgeer, gestorven in 168 n.C.
  • Germanicus, gestorven in 174 n.C.
  • Meliton
  • Polycarpus
  • Felicitas en haar zeven zonen
  • Vetius Epagathus
  • Sanctus, een diaken
  • Attalus, Blandina, Ponticus
  • Photinus, opziener te Lyon
  • Appolonius, gestorven in 188 n.C.

Martelaren onder keizer Septimius Severus

Onder het bewind van Septimius Severus, Romeins keizer van 193 - 211 n.C., zijn onder meer omwille van hun geloof in Jezus Christus omgebracht: 

  • Leonidas, de vader van de kerkleraar Origenes
  • Ireneüs, opziener
  • Plutarchus, Sereni en Hero

Kerkleraar Origenes onderwees zijn leerlingen zo krachtig in het geloof, dat later velen hun leven voor de christelijke godsdienst hebben overgegeven. Onder deze waren de eerste Plutarchus, twee mannen, waarschijnlijk gebroeders, Sereni genaamd en Hero. Toen Plutarchus naar de strafplaats werd geleid, om gedood te worden, was Origenes aan zijn zijde om hem te troosten, waarom hij voorzeker door de woedende schare zou doodgeslagen zijn geworden, zo de goddelijke Voorzienigheid hem niet had beschermd.

Terechtstelling

Door allerlei wijzen van terechtstelling zijn martelaren om het leven gebracht, zoals steniging, onthoofding, wilde dieren en de brandstapel. 

In het Romeinse rijk werden christenen in de arena gebracht, om door wilde dieren (zie gekooide leeuw rechts) gedood te worden.

Tijdens de Inquisitie (Rooms-katholiek geloofsonderzoek) eindigden veel martelaren op de brandstapel. Vaak getuigden zij op de brandstapel 'vurig' van hun geloof en brachten daardoor omstanders in verwarring. Om dat te verhinderen werd een tongschroef, die de tong vasthechtte aan de kin, aangebracht. In de ashoop van brandstapels zijn verschillende van deze tongschroeven aangetroffen.

Op 5 oktober 1573 stierf de gelovige Mayeken Wens op de brandstapel. In de laatste brief die zij aan haar 15-jarige zoon Adriaen zond, schreef zij: „Och, mijn lieve zoon, al ben ik je hier ontnomen, vrees God van jongs af aan en je zult je moeder terugzien, hier boven in het nieuwe Jeruzalem.”


Martyrs of the Christian Faith. Video met (gruwelijke) prenten uit het verleden, waarop de pijniging en executie van christenen is afgebeeld. Gepubliceerd op Youtube.com door Christian Praise and Worship in Songs, Sermons, and Audio Books op 27 juli 2009.

Muziekvideo

De volgende muziekvideo herinnert aan hen die in communistisch Rusland werden vervolgd en vermoord om hun geloof in de Heer Jezus.

Mijn huis in de hemel, achter de wolken[7]

1. Moy dom na nebe, za oblakami,
  1. Mijn huis is in de hemel, voorbij de wolken,
Gde zhizni novay oezh net kontsa,
  Waar er geen einde komt aan het nieuwe leven
Droez'ya, rodnyye gde boedoet s nami
  Met vrienden, familieleden bij ons
Pet' pesni slavy tam oe Ottsa.
  Zingen wij daar lofliederen voor de Vader.

2. Kak v boeryoe s morya moryak stremitsya
  2. Zoals een zeeman in de storm zoekt
Prichalit' v gavan', chtob otdokhnoet'
  een haven om tot rust te komen
Tak rvus' ya serdtsem v zhilishche sveta,
  Zo verlang ik naar de woning van licht
Gde otdykh zhdet vsekh svershivshikh poet'.
  Waar rust wacht voor ieder die de weg volbracht.

Refrein:
O dom nebesnyy, gde byt' zhelayoe,
  O huis van de hemel, waar ik wil zijn,
Tuda stremlyus' ya, chtob vechna zhit';
  waar ik voor altijd wil leven;
Tam boedoe Boga ya vechna slavit'
  Daar zal ik God voor altijd prijzen
I v svete choednam Khristoe sloezhit'.
  En Christus zal dienen in het wond're licht.
Tam boedoe Boga ya vechna slavit'
  Daar zal ik God voor altijd prijzen
I v svete choednam Khristoe sloezhit'.
  En Christus zal dienen in het wond're licht.

3. Otradno boedet v tom vechnom dome,
  3. Welk een vreugde in dat eeuwige huis
Oevizhoe Droega doeshi moyey,
  Ik zal de vriend van mijn ziel zien,
Kto na Golgofe za grekh nash oemer
  die op Golgotha ​​voor onze zonden stierf
I primiril nas s Ottsom lyudey.
  En ons verzoende met de Vader der mensen.

Refrein



Мой Дом На Небе, За Облаками (Mijn huis in de hemel, achter de wolken).
Russisch lied, gezongen door Simon Khorolskiy en vrienden.
Geüpload op Youtube.com door Simon Khorolskiy op 21 nov. 2018.

Meer informatie

Zie artikelen Vervolging van christenenVerdrukkingBloedgetuige

Bekende geschiedboeken over martelaren: 

  • Adrianus Haemstede, Historie der martelaren (Amsterdam 1671).  "Die , om de getuigenis der evangelische waarheid, hun bloed gestort hebben, van Christus onze Zaligmaker af tot het jaar 1655." Download: Historie der martelaren 
  • Thieleman J. van Braght, Het bloedig tooneel of Martelaers spiegel der doops-gesinde of weereloose christenen 2 (Amsterdam 1685).

Ook het martelaarsboek ”Offer des Heeren” gaat over doopsgezinde martelaren. Het werd voor het eerst in 1562, clandestien en in klein formaat. Bezit van het boek was aanvankelijk gevaarlijk. In 1590, toen de doopsgezinden gedoogd werden, kwam een grotere uitgave. 

Bronnen

Handwoordenboek van Nederlandsche Synoniemen (1908) s.v. folteren – martelen – pijnigen.

Petrus Weiland, Nederduitsch taalkundig woordenboek, 1804 (Google eBook). URL: http://books.google.com/books?id=Em0SAAAAIAAJ

Adrianus Haemstede, Historie der martelaren; Die, om de getuigenis der evangelische waarheid, hun bloed gestort hebben, van Christus onze Zaligmaker af tot het jaar 1655. Amsterdam: 1671. Herziene druk 1881. Online: http://www.iclnet.org/pub/resources/text/nederlandse/haemstedius-martelaren.htm. Hieruit is tekst genomen en verwerkt. 

Klaas van der Zwaag, Doopsgezinden: van minderheid naar elite, artikel op RefDag.nl, 22-23 febr. 2011. 

Voetnoten

  1. Van Dale online woordenboek. 
  2. Artikel Steeds minder atheïsten, nieuwsartikel op RefDag, 3 dec. 2011. Het genoemde aantal blijkt uit het onderzoek ”Status of Global Mission 2012” van het Amerikaanse tijdschrift International Bulletin of Missionary Research (IBMR).
  3. 3,0 3,1 3,2 Aldus godsdienstsocioloog Massimo Introvigne van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), gezegd op een interreligieuze conferentie in Hongarije. Bron: 'Iedere vijf minuten sterft een christen om geloof', nieuwsartikel op KatholiekNederland.nl, 6 juni 2011.
  4. "Papa, kan ik wel martelaar zijn?", SDOK.nl, 9 jan. 2018. Naar: Corrie ten Boom, Zwerfster voor God, blz. 112-114
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Ontleend aan: Adrianus Haemstede, Historie der martelaren; Die, om de getuigenis der evangelische waarheid, hun bloed gestort hebben, van Christus onze Zaligmaker af tot het jaar 1655. Amsterdam: 1671. Herziene druk 1881. Online: http://www.iclnet.org/pub/resources/text/nederlandse/haemstedius-martelaren.htm
  6. Haemstedius (zie andere voetnoot) zegt dat Johannes om al de vervolgingen en het lijden dat deze heeft verduurd, wordt gehouden voor een martelaar van de Heer Jezus Christus. 
  7. Vertaling: Kees Langeveld, met behulp van Google Translate, 2018.