Mesopotamië na de torenbouw van Babel

Tijdens de torenbouw ontstond er in de vlakte van Sinear een omvangrijke bevolkingstoename. De regio heeft waarschijnlijk een grote aantrekkingskracht gehad op de bevolking in de wijde omgeving, waardoor de bevolking explosief groeide. Na de mislukking van het bouwproject was het effect groot. Groepen verzamelden zich rond nieuwe leiders en trokken weg. Ook de achtergeblevenen schaarden zich rond sterke personen, bij wie ze leiding en bescherming verwachtten.

De steden, gesticht door Nimrod (Babel, Erech, Accad en Calné, Gen. 10:10) zullen zich hebben moeten herbezinnen op de toekomst. Assur, een zoon van Sem, is met een grote groep via het dal van de Tigris, naar het noorden getrokken en heeft daar Ninevé, Rehoboth-Ir, Resen en Kalah gesticht (Gen. 10:11-12). Zijn broer Aram heeft zich waarschijnlijk ruim ten westen daarvan gevestigd. Daar vindt men het Veld van Aram, Paddan-Aram. De wegtrekkende bevolkingsgroepen hebben bij de gevestigde bevolkingsgroepen tot in Europa en Azië veel onrust veroorzaakt. De ene groep bewerkstelligde het op drift geraken van de andere groep. Bij het mislukken van de torenbouw was Arfachsad ongeveer 400 jaar oud, zijn kleinzoon Selah was 30 jaar oud. Selah is waarschijnlijk met de groep van Aram (oom van zijn vader Kenan) meegegaan naar Paddan-Aram. Paddan-Aram werd het stamland van Abrahams' familie.

Er begint in het land van Mesopotamië duidelijk een nieuw tijdperk. Het staat in de geschiedenis bekend als het middenchalcolithicum. Dit beslaat de periode tussen ca. 3400 v. Chr. tot 2659 v. Chr. de geboorte van Peleg, een periode van bijna 800 jaar (zie Chronologie: Noach tot Abraham). Het is de wereld geweest van de aartsvaders Selah en Heber. De gangbare geschiedschrijving plaatst het middenchalcolithicum tussen 6500 v. Chr. en 3100 v. Chr.

De groepen emigranten die richting Europa getrokken zijn, zullen zich vooral in de zuidelijke helft van Europa gevestigd hebben, hoewel ten noorden van de Alpen zich een interessant jachtgebied ontwikkelde van trekkende kudden dieren. Als vestigingsklimaat was de noordelijke helft van Europa minder geschikt, vanwege de strenge koude die er heersen kon. Gelijktijdig aan het middenchalcolithicum van Mesopotamië bevond Europa zich namelijk in de 'Würm-ijstijd' of  'Weichsel-ijstijd' .  De Moustérien-cultuur van de neanderthalers verdween of werd opgenomen in de nieuwe ijstijdcultuur van o.a. het Châtelperronien (Spanje, Frankrijk). De diverse ijstijdculturen hebben in Europa hun mooie grotschilderingen nagelaten.

Met de stichting van Ninevé (ca 3400 v.Chr.) begon in Mesopotamië het middenchalcolithicum. Al spoedig begon de regio van Ubaid (Eridoe), later gevolgd door Uruk (Erech of Warka), cultureel bepalend te worden. Beide plaatsen liggen in de zuidelijke helft van Mesopotamië. In Kanaän ontwikkelde zich na de torenbouw de Ghassoel-cultuur. Uruk verkreeg zijn dominante positie na een periode van grote onrust (vanwege natuurgeweld of oorlog). Die periode staat bekend als de tijd van Hajji Muhammad. Tijdens deze onrustige periode verdween de Ghassoel-cultuur van Kanaän. De periode van Uruk, na Hajji Muhammad, laat een sterke ontwikkeling zien van schrift, techniek en cultuur.

Ook Egypte maakte met het begin van het middenchalcolithicum kennis met nieuwe bevolkingsgroepen. Het middenchalcolithicum begon in Mesopotamië met een zeer vochtig klimaat. Na verloop van tijd veranderde het klimaat van nat naar droog. Egypte begon eveneens met een toenemende vochtigheidsgraad, maar ging na verloop van tijd lijden onder droogte. Bevolkingsgroepen trokken gaandeweg naar de oevers van de Nijl. Gedurende het middenchalcolithicum ontstonden in het zuiden van Egypte de culturen van Amra en Badari (Nagada I, Naqada I) gevolgd door de cultuur van Gerza (Nagada II, Naqada II). In het noorden van Egypte, in de delta, ontwikkelde zich eerst de cultuur van Merimde, gevolgd door de cultuur van Maadi.

Bronnen

• Bourke, S. e.a. - The Middle East. The cradle of civilization revealed (Londen 2008)
• R. Schulz en M. Seidel - Egypte. Het land van de farao's. (Keulen 1997)
• W. de Visser - Herschreven Geschiedenis. Bijdrage aan de vorming van een Bijbels paradigma. (Zoetermeer 2010)
• Bill Cooper - Na de vloed. De geschiedenis van de Europese volken vanaf Noach. (Amerongen 2008)
• M. Settegast - Plato. Prehistorian  (Cambridge 1986)
• K. Wong - Hoe viel het doek voor de neanderthaler?  (in: Scientific American 2009, 5)