Wit-Rusland

Wit-Rusland of, naar het Wit-Russisch Belarus, officieel de Republiek Belarus, is een staat in Oost-Europa. Er wonen 9,5 miljoen mensen (anno 2018). De hoofdstad is Minsk, dat in 2011 1,8 miljoen inwoners telde.

Sovjetrubliek gelijk. Wit-Rusland is een voormalige Sovjetrepubliek en heeft nog veel uit die tijd overgehouden: dictatoriaal leiderschap, staatsgestuurde industrieën, beelden van communistische helden op straat, een geheime dienst genaamd KGB. Er is weinig persvrijheid.

Regering. De autoritaire leider Aleksandr Loekosjenko, genoemd 'de laatste dictator van Europa', sinds 1994 aan de macht, regeert met harde hand. Hij regeert als een communistische leider, met macht over de politie, de veiligheidsdiensten en de rechtbanken.

Gebrek aan vrijheid. Volgens de Democratie-index van The Economist is Wit-Rusland het meest onvrije land van Europa (stand juli 2020). Demonstraties in Wit-Rusland waren tot 2020 een zeldzaamheid, omdat er hard tegen werd opgetreden.

Strafrecht. Wit-Rusland kent de doodstraf.

Economie. De economie is (anno 2010) nog sterk op communistische leest geschoeid. Ongeveer de helft van het binnenlands product van het land wordt in de schaduweconomie verdiend ('zwart geld'), waardoor de regering veel belasting misloopt^[1].

Werk en inkomen. Mensen hoeven in het weekend niet te werken (2020). De ongelijkheid in Wit-Rusland het laagst is van alle voormalige Sovjetstaten.

Religie. Onder het communisme was atheïsme een deel van de staatsideologie en stond religie onder druk. Vele kerkleiders vluchtten naar het buitenland. Sinds de onafhankelijkheid beleeft het religieuze leven weer op, met name onder de jongeren.

Van de bevolking is 80% Russisch-orthodox en 8% rooms-katholiek. Een mengvorm is de Uniatische kerk, waarvan de paus erkennen èn vasthouden aan de orthodoxe riten. Deze kerk heeft enkele kleine congregaties. Verder zijn er nog protestanten (van Duitse afkomst), joden en moslims (Tataren). Aan het begin van de 20e eeuw waren er 704 joodse synagogen, thans nog maar 15 (stand 2020). Een deel van de bevolking is atheïst gebleven.

Buitenlandse betrekkingen. Wit-Rusland is een bondgenoot van Rusland en economisch afhankelijk van dat buurland. Wit-Rusland is voor de energietoevoer voor 80 procent afhankelijk van Rusland. Wit-Rusland wil voorkomen dat het wordt ingelijfd door Rusland.

Met het Westen heeft het land geen goede verhoudingen. De president Loekasjenko heeft vóór 2020 geprobeerd de Europese Unie gunstiger te stemmen door gevangen oppositieleiders vrij te laten, zich kritischer op te stellen tegenover buurland Rusland en wat minder streng te zijn op het stuk van de vrijheid van meningsuiting in het land.^[1]

Geschiedenis

14 eeuw. De Wit-Russische gebieden maken sinds de veertiende eeuw deel uit van het Groothertogdom Litouwen.

1569. Litouwen vormt samen met Polen het Pools-Litouwse Gemenebest, met Wit-Rusland als onderdeel.

1773-1795. Met de Poolse Delingen (1773/1793/1795) komt het gebied aan het Keizerrijk Rusland.

1917. Russische revolutie.

1922. Onder de naam Wit-Russische SSR wordt het Wit-Russische land een deelstaat van de Sovjet-Unie.

1989. De eerste Belarussische katholieke bisschop wordt geïnstalleerd,

1990-1991. Wit-Rusland maakt zich los van de Sovjet-Unie, die uiteenvalt, en richt samen met andere voormalige Sovjetrepublieken het Gemenebest van Onafhankelijke Staten op. Op 25 maart verklaart het land verklaart zich onafhankelijk.

1994. Er is hyperinflatie en enorme werkloosheid. De eerste vrije, democratische presidentsverkiezingen. Tot president wordt verkozen Aleksandr Loekasjenko. Hij is tegen het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en maakt zich onder andere sterk voor een Euraziatische Unie.

1996. Na een referendum wordt de grondwet gewijzigd. Loekasjenko's termijn wordt met twee jaar verlengd en voortaan kan hij per decreet regeren.

2004. Een wijziging van de grondwet zorgt dat de president onbeperkt herkozen kan worden.

2006. De zittende president Loekasjenko wint de verkiezingen met fraude. De oppositie gaat een tijdje de straat op. Omdat Loekasjenko politieke tegenstanders met harde hand onderdrukt, leggen de Verenigde Staten het land sancties op en halen er diplomaten weg. Vóór 2020 zullen een aantal sancties geschrapt worden, nadat de president politieke gevangenen heeft vrijgelaten.

2011. Het land is bijna bankroet.

2015. Er wordt arbeidswet ingevoerd, die werklozen een speciale belasting oplegt. Het is ook een manier om zwart geld aan te pakken^[1]. Voor veel mensen voelt die als een boete, 'parasietenbelasting'.

2017. De economie krimpt al twee jaar enorm. — De eerste acceptgiro's om de 'parasietenbelasting te betalen' vallen begin dit jaar bij mensen op de deurmat. Ze veroorzaken direct onrust. Daarop zet president Loekasjenko de uitvoering van de wet in de ijskast^[1]. — Duizenden Wit-Russen gaan meerdere weekends de straat op om te protesteren tegen het bewind van de president. Zij zijn misnoegd over de economische malaise en het gebrek aan vrijheid. Honderden actievoerders worden opgepakt. De demonstraties zijn opvallend, aangezien de mensen bijna nooit massaal de straat opgaan. Voor het eerst sinds 1991 wordt er buiten de hoofdstad Minsk geprotesteerd^[1].

2020. Sinds 31 december 2019 levert Rusland nog maar beperkt olie aan Wit-Rusland, omdat de landen het niet eens kunnen worden over de prijs.

In februari bezoekt de Amerikaandse minister van buitenlandse zaken Pompeo het land. Het is de eerste Amerikaanse minister in ruim een kwart eeuw die het gesloten land bezoekt. Amerika wil de invloed van Rusland in Wit-Rusland terugdringen.

In de maanden voor de presidentsverkiezingen in augustus worden politieke rivalen van de 65-jarige Loekasjenko opgepakt of van deelname uitgesloten. De regering maakt het de oppositie lastig te maken door ze geen toegang te geven tot de media. De oppositie mag bijvoorbeeld geen reclamezendtijd kopen en geen billboards maken. De a-politieke huisvrouw Svetlana Tichanovskaja treedt in de plaats van haar man, die sinds mei in de gevangenis zit, naar voren en brengt een mensenmassa op de been, zoals geen enkele oppositieleider voor haar deed. Ze verenigt de oppositie achter zich en wil eerlijke verkiezingen.

Voorafgaande aan de verkiezingen vinden er wekenlang grote protesten van tienduizenden mensen plaats. Sinds het ontstaan van het land zijn nog nooit zoveel mensen in verzet gekomen. Veel Belarussen zijn boos over de laconieke corona-aanpak van Loekasjenko, de schending van mensenrechten en de staat van de economie.

Met ruim 80 procent van de stemmen wint de president voor de zesde keer op rij de verkiezingen. De belangrijkste oppositiekandidaat Svetlana Tichanovskaja zou slechts 9,9 procent van de stemmen hebben gekregen. Echter, de (vervalste) verkiezingsuitslag, het geweld tegen demonstranten, het uitblijven van politieke en economische hervormingen en de aanpak van het coronavirus maken dat Wit-Russen massaal de straat opgaan, nieuwe verkiezingen en het vertrek van Loekasjenko eisend.