Daniël (boek)

Daniël is de naam van een historisch en profetisch boek in de Bijbel. Het beschrijft de belevenissen van de balling Daniël en zijn vrienden in Babylonië en de hem geopenbaarde visioenen over de opeenvolgende wereldrijken: de Babylonische, Grieks-Macedonische, Medisch-Perzische en Romeinse rijken, die door het rijk van de Mensenzoon (Jezus Christus) teniet zullen worden gedaan. 

Auteur en datering

De naam van de hoofdpersoon van dit bijbelboek is Daniël. Zijn naam betekent 'God is rechter'. Uit zijn boek blijkt dat God de wereldrijken oordeelt.

Daniël was een tijdgenoot van Ezechiël en Jeremia. Ezechiël noemt Daniël in zijn boek een rechtvaardige (Ez. 14:12-20) en een wijze (Ez. 28:3.)

Daniël bracht het grootste gedeelte van zijn leven door in ballingschap in Babylon, waar hij hoge politieke functies uitoefende aan het hof van diverse koningen. In het 3e regeringsjaar van koning Jojakim, dus in 605 voor Christus, werd hij naar Babel gevoerd (Dan. 1:1). Hij was toen waarschijnlijk 16 jaar oud en behoorde tot een voorname familie in Jerusalem, misschien zelfs verwant met de koninklijke familie.  Zijn laatste profetie ontving hij in het 3e jaar van koning Kores, ca. 536 voor Christus. Het boek van Daniël is dus opgeschreven over een periode van bijna 70 jaar.

Het boek is geheel of gedeeltelijk door Daniël geschreven. Het is in tweeën te verdelen: de hoofdstukken 1-6 bevatten verhalen over Daniël en zijn vrienden en zijn in de 3e persoon geschreven. De hoofdstukken 7-12 bevatten de profetieën die Daniël ontving en zijn geschreven in de ik-vorm. Conclusie: het tweede gedeelte van het boek is vrijwel zeker op schrift gesteld door Daniël zelf, hoewel het niet onwaarschijnlijk is dat ook het eerste deel door Daniël geschreven is. In 7:1 en 12:4 wordt letterlijk verteld dat Daniël de zaken opschreef.

Twee talen. Opvallend kenmerk is dat Daniël gebruik maakte van twee talen, het Hebreeuws en het Aramees. Aramees was een taal die veel gebruikt werd bij internationale contacten. Het valt waarschijnlijk te verklaren uit het feit dat de Hebreeuwstalige gedeelten meer toegespitst waren op het Joodse volk, terwijl de Arameese gedeelten meer bestemd waren voor de volkeren.

Het Aramees van Daniël lijkt meer op het Aramees van de geschriften van Elefantine, een Joodse kolonie in Zuid-Egypte aan het einde van de 5e eeuw, dan de geschriften die in Qumran gevonden zijn en welke dateren uit de 2e eeuw v. Chr. tot de 1e eeuw n. Chr. Het Hebreeuws van Daniël komt meer overeen met het Hebreeuws van Haggaï, Ezra, Ezechiël en Kronieken uit de 5e eeuw v. Chr. dan met het Hebreeuws van Qumran en Wijsheid van Salomo, die geschreven zijn in de 2e eeuw v. Chr. De aard van Daniëls Aramees en Hebreeuws pleiten dus voor een oudere datering dan die in de 2e eeuw v. Chr.

De canoniciteit van het boek wordt bevestigd door onze Here Jezus Christus zelf in Mattheüs 24:15, waar Hij zaken uit de openbaringen aan Daniël aan haalt en ook de titel "Zoon des mensen" is overgenomen uit het boek Daniël, 7:13.

Inhoud en indeling

Het boek bevat 12 hoofdstukken, waarvan de eerste 6 hoofdstukken historisch zijn, en de volgende 6 profetisch van inhoud zijn. In het historische gedeelte verhaalt hij van de wonderlijke leidingen van Gods voorzienigheid met hem en zijn drie vrienden, terwijl hij in het profetische gedeelte – dat in veel opzichten grote overeenkomsten laat zien met de Openbaring aan Johannes – de toekomst van de joden, de opbloei en de ondergang van de wereldmachten, de komst en de pogingen tot uitroeiing van de Messias, en diens volkomen overwinning over al Zijn vijanden in het einde der dagen voorspelt.

Hoewel hij genoemd wordt onder de profeten, nam hij toch ook een geheel aparte positie onder hen in. Want hij leefde in een heidense omgeving en is hij niet zozeer de verkondiger van Gods boodschappen aan Israël, zijn boodschappen zijn grotendeels gericht tot niet-joodse adellijke personen. Hij beschrijft een aantal apocalyptische visioenen die God hem toont over de verre toekomst van het volk Israël en de wereld. Het bevat vele zaken, die eeuwen later daadwerkelijk gebeurd zijn en zaken die in de toekomst nog staan te gebeuren.

Bijbelcritici, die niet aan de mogelijkheid van door God geopenbaarde voorkennis geloven, beweren dat het boek Daniël pas vele jaren later (ca. 100 jaar voor Christus)  geschreven zou zijn als een soort geschiedschrijving en niet als profetie. Feit echter is dat een aanzienlijk deel van de profetieën van Daniël nog niet vervuld is en in de toekomst door Gods bestuur zeker in vervulling zal gaan.

Het boek bevat 12 hoofdstukken, waarvan de eerste 6 hoofdstukken historisch en de volgende 6 profetisch van inhoud zijn. Het boek valt in tweeën te verdelen:

• Deel 1, Dan. 1:1-6:29, verhalen over Daniël en zijn vrienden. De verhalen uit het eerste deel zijn zeer bekend.
• Deel 2, Dan. 7:1-12:13, profetieën en visioenen over de toekomst.

Het tweede deel van het boek Daniël is vaak erg onbekend, omdat één en ander moeilijk te begrijpen is en een diepgaande studie vereist. Het handelt over de diverse opeenvolgende wereldrijken, het Babylonische rijk, het rijk van de Meden en de Perzen, de Grieken en de Romeinen. Uiteindelijk loopt alles uit op de heerschappij van de Antichrist, die voortkomt uit een herlevend Romeins rijk (Europese Unie?), een rijk dat uiteindelijk ten val komt door de oprichting van het Koninkrijk der hemelen.

I. Hoofdstuk 1 – 6  Historisch deel

Dan. 1, Daniël en zijn drie vrienden aan het hof in Babel

Dan. 2, Nebukadnezars droom van het metalen beeld en Daniëls uitlegging daarvan.

Dan. 3, Het beeld van Nebukadnezar. Daniëls vrienden in de vurige oven.

Dan. 4, Nebukadnezar droomt, wordt krankzinnig en geeft na zijn genezing God de eer.

Dan. 5, de maaltijd van koning Belsazar, het schrift aan de wand, Belsazar gedood.

Dan. 6, Daniël, onder Darius de Meder, in de leeuwenkuil geworpen en wonderlijk bewaard.

II. Hoofdstuk 7 – 12  Profetisch deel

Dan. 7, gezicht van de 4 dieren, opkomend uit de zee, voorstellend de wereldmachten van het Chaldeeuwse, het Medisch-Perzische, het Grieks-Macedonische en het Romeinse Rijk. Aan dit laatste rijk

wordt een einde gemaakt door de gekroonde Mensenzoon.

Dan. 8, de dubbel gehoornde ram (het Medisch-Perzische rijk), wordt neergestoten door de geitenbok uit het Westen (Alexander de Grote). De hoorn aan zijn voorhoofd breekt en vier andere hoornen komen er voor in de plaats (Alexander sterft en krijgt vier opvolgers). Uit één van die komt een kleine hoorn voort, die Israël geweldig vervolgt (Antiochus Epifanes).

Dan. 9, de engel Gabriël verschijnt aan Daniël, na zijn gebed om de verlossing van zijn volk, om hem de toekomstige dingen bekend te maken. Na 70 weken (jaarweken = 490 jaar) zal de Messias komen om de ongerechtigheid te verzoenen en een eeuwige gerechtigheid aan te brengen.

Dan. 10-12, aan Daniël verschijnt een hemelse Vorst, die hem de loop van de wereldmachten en de verdrukking die door Antiochus Epifanes (als voorloper van het Beest of de Antichrist, zichzelf als god uitroepend), over Israël zou komen, bekendmaakt. Maar na de verdrukking komt de verlossing, die straks volkomen zal zijn in de eerste opstanding en in de hemelse zaligheid.

Overzicht door H.A. Ironside.

Nadering van de Heer

In de gezichten van Daniël is een voortgang in de nadering van de Heer op te merken. Eerst heeft Daniël een gezicht in de droom, en op zijn bede ontvangt hij, eveneens in de droom, door een Heilige de verklaring (Hoofdst. 7). Vervolgens heeft Daniël een gezicht, en een heilige zendt een andere heilige, om het hem te verklaren (Hoofdst. 8). Na zijn zondebelijdenis en zijn gebed vloog de aartsengel Gabriël op des Heeren bevel tot Daniël, en openbaarde hem het geheim van de tijd, wanneer Christus zou komen (Hoofdst. 9); nu verschijnt hem de toekomstige Verzoener zelf in heerlijkheid (Hoofdst. 10), en geeft hem de meest volledige oplossingen (Hoofdst. 11) en ten slotte een heerlijk afscheid (Hoofdst. 12). Zo zijn de gezichten en profetieën van Daniël tevens het gewichtigste gedeelte van zijn geschiedenis; zij bevatten de voortgang van zijn levensgemeenschap met de Heer.

Praktische betekenis

Het boek Daniël is zeer bemoedigend voor onderdrukte Christenen. Ze kunnen lessen leren uit de houding van Daniël en zijn vrienden onder zeer moeilijke omstandigheden in een vijandige omgeving. Tevens wordt sterk benadrukt hoe God hoogmoed haat en de hoogmoedige ten val brengt. Het boek legt nadruk op Gods trouwe zorg voor de zijnen, ook als hen dat alles kost.

De visioenen over de toekomst laten zien dat de hele toekomst van Israël en de wereld in Gods handen rust, en dat Hij uiteindelijk zijn koninkrijk zal oprichten. Dat God het aan Daniël heeft geopenbaard laat zien dat Gods plan onweerlegbaar ten einde zal komen.

Meer informatie

Over de persoon van Daniël, zie Daniël (profeet)

Nederlandse commentaren over het boek Daniël:

• R. Brockhaus, Door het vuur; beschouwing over het boek Daniël. Den Haag: J.N. Voorhoeve, z.j. Pagina's: 176.
• J.G. Fijnvandraat, Babylon, beeld & beest : bijbelstudies over de profetie van Daniël. Vaassen : Medema, 1987-1990. Twee delen. Deel 1: hoofdstukken 1-6. Deel 2: hoofdstukken 7-12.
• W. Kelly, Het boek Daniël. Oorspr. in het Engels: Notes on the book of Daniel, 1897. Pagina's: 202. Als pdf-document te downloaden van OudeSporen.nl
• M.G. de Koning, Daniël; toegelicht en toegepast; wat Israël in later tijd zal overkomen. Uitgeverij Johannes Multimedia, 2011. Pagina's: 224. Als paperback verkijgbaar, maar van OudeSporen.nl ook als pdf-document te downloaden
• Gert A van de Weerd, De profeet Daniël: bijbelverklaring. Twee delen. Uitgever: PMI b.v., 2002. Pagina's: 447 (deel I) en 456 (deel II).

Engels boek:

• Renald Showers, The Most High God: A Commentary on the Book of Daniel. Uitgever: The Friends of Israel Gospel Ministry, Inc., 1982. Pagina's: 220.

Enkele toespraken en artikelen over passages of hoofdstukken van het bijbelboek Daniël zijn te vinden op OudeSporen.nl