Kerstboom

Een kerstboom is een naaldboom die traditioneel rond Kerstmis in huis wordt gehaald en met kaarsjes, ballen, slingers, engelenhaar, uiteenlopende decoratieve figuren zoals engelen, rendieren, pakjes, en eventueel een piek wordt versierd. De traditie van de kerstboom is allengs uitgebreid tot verlichte en versierde bomen op pleinen en in parken, straten en tuinen. In veel steden en dorpen wordt een grote verlichte kerstboom neergezet, meestal op een markt, plein of andere centrale plaats.

De kerstboom heeft oorspronkelijk niets met het feest van Christus' geboorte te maken. Het gebruik van de kerstboom vindt zijn oorsprong in de boomverering, die zeer oud is. Vóór vele eeuwen reeds kwam in Egypte de heilige boom, in Brits-Indië de boom met lichtjes voor. Het geven van geschenken en het versieren van de huizen met bosjes maretak stamt uit Oud-Keltische tijden. De Germanen vierden het heidens Joelfeest ter eer van het licht dat weer doorbrak. Daarbij werd de altijd groene denneboom rondgedragen, en in de besneeuwde grond voor de deuren van de huizen gezet, met brandende kaarsen versierd als een symbool van het groeiende licht. Ook in de IJslandse sagen wordt gerept van een boom, die in Joelnacht van al zijn takken zulk een fel licht uitstraalde, dat geen wind het kon uitblazen. 

Ofschoon er in de Franse gedichten uit de 12e en 13e eeuw reeds gesproken wordt van een kerstboom met een naakt kindje in de top, kwam pas in de 17de eeuw de lichtboom in Duitsland in gebruik. Hij vond daar zo grote ingang, dat de in Zuid-Europa gebruikelijke kerstkribbe er door verdrongen werd. Met de Lutherse kerk is de kerstboom zó samengeweven dat daar een kerstfeest zonder lichtboom zich nauwelijks laat denken. Wel heeft men dat heidense symbool godsdienstig getint en met een christelijk sausje overgoten.

In Nederland maakte de kerstboom nooit een vrolijke entree. Van de zijde der Gereformeerden werden steeds ernstige bedenkingen tegen het gebruik ervan ingebracht. Onder oppervlakkig godsdienstige mensen nam de bekoring van die lichtboom al meer toe. Hij werd het pronkstuk op het kerstfeest van de vrijzinnige zondagsscholen. Het meest werd hij in ere gehouden in kringen, waar men met het geloof aan het grote wonder van Bethlehems kribbe geheel gebroken heeft. Men richtte daar een kinderfestijn aan. Een feest van barmhartigheid, waarop men aan arme kinderen weldoet, maar volstrekt geen besef heeft van de barmhartigheid, met welke ons bezocht heeft de Opgang uit de hoogte.

Evenwel waren en zijn er tal van gezinnen, waar men nog aan het Kindje van Bethlehem gelooft en geen bezwaar ziet in de kerstboom.

De kerstboom is een voluit-werelds artikel. In de etalage van de winkels, in kroeg en café, in bioscoop en discotheek staat de kerstboom en zijn kerstlichtjes. Tot zelfs in Joodse gezinnen drong de kerstboom door.

De kerstboom en de kerstboom zijn invloedrijke factoren in de al meer toenemende verwereldlijking van het Kerstfeest.

Beoordeling

Hoeveel zinspelingen op Christus men ook maken moge, de kerstboom is slechts menselijk verzinsel. Trouwens, het kerstfeest zelf is een menselijke instelling. Over het gebruik van de kerstboom wordt onder christenen verschillende gedacht.

Voor veel Gereformeerden is de kerstboom in de huiskamer en op het zondagsschoolfeest contrabande, op principiële en pedagogische gronden. De kerstboom is een heidens attribuut. De uiterlijke opluistering van het Kerstfeest door middel van de lichtboom doet, volgens een predikant, aan de viering grote innerlijke schade. Ontegenzeggelijk trekt die stralende boom met zijn geschenken volgens hem de aandacht af van wat op het kerstfeest het grote middelpunt zijn moet. De kinderen behoren, zo stelt hij, op het kerstfeest zich niet maar te verblijden met geschenken van ouders of vrienden ontvangen, maar allereerst en allermeest over de gave van God, in Christus Jezus genadig geschonken. Hoe soberder de kerstfeestviering is, hoe rijker de eigenlijke betekenis van het grote heilsfeit zal worden gevoeld.  

Andere gelovigen gebruiken de kerstboom louter als sfeermaker in donkere dagen en leggen geen verband met het feest van Christus' geboorte.

Bron

Christelijke Encyclopaedie voor het Nederlandsche Volk (Kampen: Kok, 1925-1931) s.v. Kerstboom. Hieruit is op 26 dec. 2017 tekst genomen en verwerkt.