Naar inhoud springen

Bezetenheid: verschil tussen versies

13.893 bytes toegevoegd ,  3 jaar geleden
k
geen bewerkingssamenvatting
kGeen bewerkingssamenvatting
kGeen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
'''Bezetenheid''' is de toestand van in bezit genomen zijn door een of meer boze geesten. Een boze geest ([[demon]]) kan in een mens of dier varen en hem voortaan beheersen. Een ''bezetene'' is iemand die een boze geest in zich heeft (vgl. Matth. 8:16; Joh. 10:20-21). De bezettende boze geest kan worden uitgedreven. De Heer Jezus dreef boze geesten uit en verleende die macht aan de leerlingen die hij uitzond.
 
Uit de Schrift blijkt dat bezetenheid niet slechts een lichamelijke of psychische ziekte is. Een bezetene is in de macht van een of meer boze geesten, die hun intrek in hem genomen hebben en wier macht zich laten gelden in het denken, voelen, willen en begeren van de bezeten mens.
 
== Gevallen in de Schrift ==
Bezetenen en andere lijdenden bij de Heer gebracht en door hem genezen — Matth. 4:23-25.; 8:16-17.
 
* Bezetene in de synagoge te Kapernaüm — Marc. 1:21-28; Luk. 4:31-37
* Bezetenen en andere lijdenden bij de Heer gebracht en door hem genezen — Matth. 4:23-25.; 8:16-17; Luk. 4:41; Mark. 1:34
 
* Bezetenen in Gerasa — Matth. 8: 28-34 twee bezetenen; Marc. 5:1-20, Luk. 8:26-39 een bezetene met 'legioen'. Meest informatief is het verslag van Lukas.
* Bezeten varkens te Gerasa — Mark. 5:120-13.
 
* Blinde en stomme bezetene — Matth. 12:22-29; Luk.11:14-23.
* Bezeten maanzieke, stomme en dove jongen — Matth. 17:14-20; Mark. 9:14-29; Luk. 9:37-43a. Markus verschaft de meeste informatie.
 
* Judas Iskariot — Joh. 6:70-71 'duivel'; Joh. 13:2 ingeving; Joh. 13:27, Luk. 22:3 satan voer in hem).
Bezeten maanzieke, stomme en dove jongen — Matth. 17:14-20; Mark. 9:14-29; Luk. 9:37-43a. Markus verschaft de meeste informatie.
* Waarzegster — Hand. 16:16-18.
 
* Bezetenen in Asia — Hand. 19:11-17
Judas Iskariot — Joh. 6:70-71 'duivel'; Joh. 13:2 ingeving; Joh. 13:27, Luk. 22:3 satan voer in hem)
* Bezetene tegenover zeven Joodse bezweerders — Hand. 19:13-16.
 
== Beïnvloeding en bezetting ==
Bezetenheid is meer dan beïnvloeding. Niet alle invloed van een boze geest wijst op bezetenheid. Bezetenheid is demonische beïnvloeding én ''bezetting''. De beïnvloeding en beheersing is bij bezetting ''van binnen uit''.
 
'''Eva.''' Onze oermoeder Eva werd door de duivel beïnvloed door de woorden die hij sprak en die zij geloofde en waarnaar zij handelde, tegen Gods verbod in. De invloed kwam van buiten af. Zij werd echter niet door de duivel bezeten.
Regel 54:
 
== Bezeten lichaam een huis ==
Voor een boze geest is het menselijk lichaam waarin hij gegaan is een huis gelijk, een woonplaats en een plaats waar hij kan rusten (Matth. 12:43-45; Luk. 11:24-26). <blockquote>''Mt 12:43 Wanneer nu de onreine geest van de mens is uitgegaan, gaat hij door dorre plaatsen, op zoek naar rust, en vindt die niet. Mt 12:44 Dan zegt hij: Ik zal terugkeren naar mijn huis waar ik ben uitgegaan. En als hij komt, vindt hij het leegstaan, geveegd en geordend. Mt 12:45 Dan gaat hij heen en neemt zeven andere geesten met zich mee, bozer dan hijzelf, en zij komen binnen en wonen daar; en het laatste van die mens wordt erger dan het eerste. Zo zal het ook zijn met dit boos geslacht. (TELOSTelos)''</blockquote>Kennelijk vindt een boze geest enige rust in het lichaam dat hij bezet, een rust die hij daarbuiten niet (spoedig) heeft.
 
== Herhaalde bezetting ==
In Mt. 12:43-45 en Luk. 11:24-26 maakt de Heer duidelijk dat een vertrokken geest kan terugkeren. En bij de bezeten beveelt de Heer de geest niet meer terug in de jongen te komen. <blockquote>''Mr 9:25 Toen nu Jezus zag dat een menigte kwam toelopen, bestrafte Hij de onreine geest en zei tot hem: Stomme en dove geest, Ik beveel je: <u>ga uit van hem en kom niet meer in hem!</u>'' (Telos)</blockquote>Een bevrijde bezetene moet plaats inruimen voor zijn Bevrijder. Anders loopt hij mogelijk gevaar opnieuw bezeten te raken.
 
== Uitwerking ==
Regel 71 ⟶ 74:
 
=== Ziekten en kwalen ===
Bezetenen kunnen lijden aan bijzonder ernstige ziekten, lichamelijke of geestelijke, zoals verlamming, blindheid, doofheid, verlies van spraak (Luk. 11:14), epilepsie, zwaarmoedigheid, krankzinnigheid, enz. De bezetter brengt wanorde, verwarring. Dit blijkt wanneer hij vertrekt, dan komt er een toestand van orde. <blockquote>''Mt 12:43 Wanneer nu de onreine geest van de mens is uitgegaan, gaat hij door dorre plaatsen, op zoek naar rust, en vindt die niet. Mt 12:44 Dan zegt hij: Ik zal terugkeren naar mijn huis waar ik ben uitgegaan. En als hij komt, vindt hij het <u>leegstaan, geveegd en geordend</u>. Mt 12:45 Dan gaat hij heen en neemt zeven andere geesten met zich mee, bozer dan hijzelf, en zij komen binnen en wonen daar; en het laatste van die mens wordt erger dan het eerste. Zo zal het ook zijn met dit boos geslacht. (TELOS)''</blockquote>
[[Bestand:Bezetene met smekende demonen - Paulus Nash Giltner.jpg|miniatuur|388x388px|Bezetene in het land van de Gadarenen. De demonen in hem smeekten Jezus om hen in de varkens te zenden (Mr 5:12).]]
Een bezetene kan niet alleen met een lichamelijk gebrek geplaagd, maar ook van redelijk denken beroofd zijn. Zijn woorden en gedachten worden dan, tenminste deels, ingegeven door een of meer demonen die in hem wonen. Dat kan zich uiten in zelfbeschadiging. <blockquote>Mr 5:5 ''En hij was altijd, nacht en dag, in de graven en op de bergen en schreeuwde en sloeg zichzelf met stenen''. (Telos) </blockquote>
 
=== Buitengewone kennis ===
Een bezetene kan dankzij de demon(en) in hem buitengewone kennis hebben, d.w.z. kennis die hij niet zelf heeft verworven. Zo wist de bezetene, of eigenlijk de demon in hem, dat persoon die nadere Jezus heette, en dat deze 'Zoon van God de Allerhoogste' was, en dat Hij de macht had om hem te pijnigen.<blockquote>''Mr 5:6 En toen hij Jezus uit de verte zag, liep hij toe en huldigde Hem; Mr 5:7 en hij schreeuwde met luider stem de woorden: Wat heb ik met U te maken, Jezus, Zoon van God de Allerhoogste? Ik bezweer U bij God, pijnig mij niet!'' ''Mr 5:8  Want Hij had tot hem gezegd: Onreine geest, ga uit van deze mens!'' (Telos) </blockquote>Paulus ontmoette een slavin die een waarzeggende geest had. <blockquote>''Hnd 16:16  Het gebeurde nu, toen wij naar de gebedsplaats gingen, dat een slavin die een waarzeggende geest had, ons ontmoette, die haar meesters veel winst aanbracht met waarzeggen. Hnd 16:17  Deze liep Paulus en ons achterna en schreeuwde aldus: Deze mensen zijn slaven van God de Allerhoogste, die u de weg van behoudenis verkondigen.  Hnd 16:18  En dit deed zij vele dagen lang. Paulus echter, hierover zeer verstoord, keerde zich om en zei tot de geest: Ik beveel je in de naam van Jezus Christus dat je van haar uitgaat. En hij ging uit op hetzelfde ogenblik.'' (Telos)</blockquote>
 
=== Overweldigen ===
Een boze geest kan iemand 'vele malen aangrijpen' (Luk. 8:29) overweldigen, waardoor de bezetene geen controle meer heeft over zichzelf. Van de bezetene in het land van de [[Gadarenen]] lezen wij: <blockquote>''Lu 8:29 ... vele malen had hij hem aangegrepen, en hij was met ketenen en voetboeien gebonden om hem in bewaring te houden; en hij brak de banden stuk en werd door de demon gedreven in de woestijnen.'' (Telos) </blockquote>
 
=== Schreeuwen ===
Een symptoom van bezetenheid kan zijn: schreeuwen, krijsen. <blockquote>
''Mt 8:28 En toen Hij aan de overkant was gekomen, in het land van de Gadarenen, ontmoetten Hem twee bezetenen die uit de graven kwamen, zeer woest, zodat niemand in staat was langs die weg voorbij te gaan. Mt 8:29 En zie, zij <u>schreeuwden</u> deze woorden: Wat hebben wij met U te maken, Zoon van God? Bent U hier gekomen om ons voor de tijd te pijnigen?'' (Telos) </blockquote><blockquote>''Mr 5:5 En hij was altijd, nacht en dag, in de graven en op de bergen en <u>schreeuwde</u> en sloeg zichzelf met stenen. Mr 5:6 En toen hij Jezus uit de verte zag, liep hij toe en huldigde Hem; Mr 5:7 en hij <u>schreeuwde</u> met luider stem de woorden: Wat heb ik met U te maken, Jezus, Zoon van God de Allerhoogste? Ik bezweer U bij God, pijnig mij niet!'' ''Mr 5:8  Want Hij had tot hem gezegd: Onreine geest, ga uit van deze mens!'' (Telos)</blockquote>Opmerkelijk is dat de onreine geest tot Jezus kwam en Hem huldigde en ook tot Hem zei: "Ik bezweer U bij God".
 
Paulus kreeg te maken met een bezeten vrouw die ging schreeuwen: <blockquote>''Hnd 16:16  Het gebeurde nu, toen wij naar de gebedsplaats gingen, dat een slavin die een waarzeggende geest had, ons ontmoette, ... Hnd 16:17  Deze liep Paulus en ons achterna en schreeuwde aldus: Deze mensen zijn slaven van God de Allerhoogste, die u de weg van behoudenis verkondigen.  Hnd 16:18  En dit deed zij vele dagen lang. Paulus echter, hierover zeer verstoord, keerde zich om en zei tot de geest: Ik beveel je in de naam van Jezus Christus dat je van haar uitgaat. En hij ging uit op hetzelfde ogenblik.'' (Telos) </blockquote>
 
=== Stuiptrekken ===
Een bezetene kan vreemde bewegingen maken, zoals stuiptrekken. Dat zien wij bij de bezetene in de synagoge te Kapernaüm. <blockquote>''Mr 1:23 En terstond was er in hun synagoge een mens met een onreine geest en hij riep de woorden uit: Mr 1:24 Wat hebben wij met U te maken, Jezus, Nazarener? Bent U gekomen om ons te verderven? Ik weet Wie U bent: de Heilige van God. Mr 1:25 En Jezus bestrafte hem en zei: Zwijg en ga uit van hem. Mr 1:26 En de onreine geest liet hem stuiptrekken en ging met luider stem roepend van hem uit.'' (Telos)</blockquote>Dat stuiptrekken zien we bij de bezeten jongen.<blockquote>''Lu 9:42 En nog terwijl hij naderbij kwam, rukte de demon aan hem en liet hem stuiptrekken. Jezus echter bestrafte de onreine geest, maakte het kind gezond en gaf het aan zijn vader terug.'' (Telos)</blockquote>
 
=== Buitengewone kracht ===
Regel 92 ⟶ 100:
 
=== Dood en duisternis ===
De bezeten mannen in het land van de [[Gerasenen]] hielden zich op in de graven, plaatsen van de dood. <blockquote>''Mr 5:1 En zij kwamen aan de overkant van de zee in het land van de Gerasenen. Mr 5:2 En toen Hij uit het schip was gegaan, kwam Hem terstond <u>uit de graven</u> een mens tegemoet met een onreine geest, Mr 5:3 die zijn <u>woning in de graven</u> had; (...)'' Mr 5:5 ''En hij was altijd, nacht en dag, <u>in de graven</u> en op de bergen en schreeuwde en sloeg zichzelf met stenen''. (Telos)</blockquote>De dood is het tegenovergestelde van het leven, de satan, die de macht over de dood had, is de tegenstander van God, de bron van het leven.
 
Opvallend is dat de bezeten varkens zich van de steilte in de zee stortte, waarna zij verdronken. <blockquote>''Mark. 5:13 En Jezus liet het hun toe. En de onreine geesten gingen uit de man en gingen in de varkens; en de kudde stortte zich van de steilte in de zee, ongeveer tweeduizend, en zij verdronken in de zee.'' (Telos)</blockquote>De dieren waren waarschijnlijk zo in paniek en verward, dat zij iets deden dat zij in normale omstandigheden niet zouden doen.
 
=== Zelfbeschadiging ===
Bezetenen hebben de neiging zichzelf te beschadigen. Van de bezetene in Gerasa wordt gezegd:<blockquote>''Mark 5:5 En hij was altijd, nacht en dag, in de graven en op de bergen en schreeuwde en <u>sloeg zichzelf met stenen</u>.'' (Telos)</blockquote>
 
=== Erg, erger ===
De ene bezetene is er kwalijker aan toe dan een andere. De ene boze geest kan bozer zijn dan de andere. En hoe meer en/of bozer geesten in iemand wonen, des te ongelukkiger zijn toestand. Bezeten zijn door zeven demonen is erger dan door één demon. De Heer Jezus duidde daarop: <blockquote>''Mt 12:45 Dan gaat hij heen en neemt zeven andere geesten met zich mee, bozer dan hijzelf, en zij komen binnen en wonen daar; en het laatste van die mens wordt erger dan het eerste…'' (Telos)</blockquote>
 
== Oorzaken ==
Er is bijna altijd wel een of meer oorzaken van bezetenheid aan te wijzen. De bezetene is duidelijk met kwade zaken bezig geweest, waardoor hij de duivel een plaats gaf en dezeeen boze geest eindelijk kon binnenkomen. BijvoorbeeldIn Asia waren bezetenen ter plaatse waar men ook 'toverkunsten' bedreef. <blockquote>''Hnd 19:11  En buitengewone krachten deed God door de handen van Paulus, Hnd 19:12  zodat zelfs zweetdoeken en gordeldoeken van zijn lichaam op de zieken werden gelegd en de ziekten van hen weken en de boze geesten uitgingen. Hnd 19:17  Dit nu werd bekend aan allen die in Efeze woonden, zowel Joden als Grieken; en vrees overviel hen allen, en de naam van de Heer Jezus werd groot gemaakt. Hnd 19:18  En velen van hen die geloofden, kwamen hun daden belijden en bekendmaken. Hnd 19:19  Ook velen van hen die toverkunsten hadden bedreven, brachten hun boeken bijeen en verbrandden ze in bijzijn van allen; ... Hnd 19:20  Zo nam het woord van de Heer toe met macht en werd sterker.'' (Telos) </blockquote>Een modern geval is een jonge vrouw die zich had opgehouden met satanisme<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pFsYdi22s7M&t=6m32s Unfiltered: 'She was completely demonically possessed'.] Youtube.com: Yahoo, 18 okt. 2018. Vanaf 6 min. 32 sec. Getuigenis van de rooms-katholieke psychiater en hoogleraar Richard Gallagher. Hij is adviseur van de ''International Association of Exorcists''. </ref>.
 
== Bevrijding ==
Bezetenen worden bevrijd door de bezetter(s) uit te drijven, uit de bezetene te doen uitgaan.<blockquote>''Mt 17:18 En Jezus bestrafte hem, en de demon ging van hem uit, en het kind was genezen van dat uur af.'' (Telos) </blockquote>
''Luc 11:14 En hij dreef een demon uit en deze was stom. Het gebeurde nu, toen de demon was uitgegaan, dat de stomme sprak. En de menigten verwonderden zich. (Telos)''</blockquote><blockquote>''Mt 17:18 En Jezus bestrafte hem, en de demon ging van hem uit, en het kind was genezen van dat uur af.'' (Telos) </blockquote>
 
=== Bevrijder ===
Bij de Heer Jezus brachten de mensen dikwijls bezetenen opdat hij ze zou genezen (Matth. 4:24).
 
<blockquote>''Mt 4:23 En Hij trok in heel Galilea rond, leerde in hun synagogen, predikte het evangelie van het koninkrijk en genas elke ziekte en elke kwaal onder het volk.'' ''Mt 4:24 En het gerucht van Hem ging uit tot in heel Syrie; en zij brachten bij Hem alle lijdenden die bevangen waren door allerlei ziekten en pijnen, <u>bezetenen</u>, maanzieken en verlamden; en Hij genas hen.'' (TELOSTelos)</blockquote>
 
Te [[Kapernaüm]] deed Hij van vele kwalijk gestelde mensen demonen uitgaan. <blockquote>''LuMr 41:40 34 ToenEn nuHij degenas zon onderging, brachten allenvelen die zieken metaan allerlei kwalenziekten haddenleden, ze tot Hem; en Hij legde ieder van hen de handen op en genas hen.  Lu 4:41  En <u>ervele gingendemonen vandreef velen ook demonenHij uit</u>,; terwijlen zijHij de woorden riepen: U bentliet de Zoon van God! En Hij bestrafte hen en liet hundemonen niet toe te spreken, omdat zij wisten datWie Hij de Christus was.'' (Telos)</blockquote>
 
''Lu 4:40  Toen nu de zon onderging, brachten allen die zieken met allerlei kwalen hadden, ze tot Hem; en Hij legde ieder van hen de handen op en genas hen.  Lu 4:41  En <u>er gingen van velen ook demonen uit</u>, terwijl zij de woorden riepen: U bent de Zoon van God! En Hij bestrafte hen en liet hun niet toe te spreken, omdat zij wisten dat Hij de Christus was.'' (Telos)</blockquote>
In de evangeliën vinden wij verscheidene gevallen van bevrijding door de Heer Jezus. Enkele gevallen zijn hierboven vermeld. Maria Magdalena was door Hem bevrijd van zeven boze geesten (Luc. 8:1-2). Een Kananese vrouw smeekte Hem haar dochtertje, dat ernstig bezeten was, te bevrijden (Matth. 15:22).<blockquote>''Mt 12:22 Toen werd een bezetene bij Hem gebracht, blind en stom; en Hij genas hem, zodat de stomme sprak en zag. Mt 12:23 En alle menigten waren buiten zichzelf en zeiden: Is Deze niet de Zoon van David? (Telos)''</blockquote>'''Miskend.''' Helaas werd de Heer Jezus niet door iedereen als de Bevrijder erkend.<blockquote>''Mt 12:22 Toen werd een bezetene bij Hem gebracht, blind en stom; en Hij genas hem, zodat de stomme sprak en zag. Mt 12:23  En alle menigten waren buiten zichzelf en zeiden: Is Deze niet de Zoon van David? Mt 12:24  Toen de farizeeen dit echter hoorden, zeiden zij: Deze drijft de demonen alleen maar uit door Beelzebul, de overste van de demonen.  Mt 12:25  Jezus echter kende hun gedachten en zei tot hen: Elk koninkrijk dat tegen zichzelf verdeeld is, wordt verwoest; en elke stad die of elk huis dat tegen zichzelf verdeeld is, zal niet standhouden. Mt 12:26  En als de satan de satan uitdrijft, is hij tegen zichzelf verdeeld: hoe zal zijn koninkrijk dan standhouden? Mt 12:27  En als Ik door Beelzebul de demonen uitdrijf, door wie drijven uw zonen ze uit? Daarom zullen die uw rechters zijn.  Mt 12:28  Als Ik echter door de Geest van God de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen.'' (Telos)</blockquote>
 
In de evangeliën vinden wij verscheidene gevallen van bevrijding door de Heer Jezus. Enkele gevallen zijn hierboven vermeld. Maria Magdalena was door Hem bevrijd van zeven boze geesten (Luc. 8:1-2). Een Kananese vrouw smeekte Hem haar dochtertje, dat ernstig bezeten was, te bevrijden (Matth. 15:22).<blockquote>''Mt 12:22 Toen werd een bezetene bij Hem gebracht, blind en stom; en Hij genas hem, zodat de stomme sprak en zag. Mt 12:23 En alle menigten waren buiten zichzelf en zeiden: Is Deze niet de Zoon van David? (Telos)''</blockquote>'''Miskend.''' Helaas werd de Heer Jezus niet door iedereen als de Bevrijder erkend. Sommigen lasterden hem door te beweren dat hij demonen uitdreef "door de overste van de demonen" (Matth. 12: 24; Luk. 11:15)<blockquote>''Mt 12:22 Toen werd een bezetene bij Hem gebracht, blind en stom; en Hij genas hem, zodat de stomme sprak en zag. Mt 12:23  En alle menigten waren buiten zichzelf en zeiden: Is Deze niet de Zoon van David? Mt 12:24  Toen de farizeeen dit echter hoorden, zeiden zij: Deze drijft de demonen alleen maar uit door Beelzebul, de overste van de demonen.  Mt 12:25  Jezus echter kende hun gedachten en zei tot hen: Elk koninkrijk dat tegen zichzelf verdeeld is, wordt verwoest; en elke stad die of elk huis dat tegen zichzelf verdeeld is, zal niet standhouden. Mt 12:26  En als de satan de satan uitdrijft, is hij tegen zichzelf verdeeld: hoe zal zijn koninkrijk dan standhouden? Mt 12:27  En als Ik door Beelzebul de demonen uitdrijf, door wie drijven uw zonen ze uit? Daarom zullen die uw rechters zijn.  Mt 12:28  Als Ik echter door de Geest van God de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen.'' (Telos)</blockquote>
 
=== Middelen van de Heer ===
De Heer Jezus dreef de geesten uit met een woord (Matth. 8:16), door de Geest van God (Matth. 12:28) en door 'de vinger van God' (Luc. 11:20):
 
'''Woord van gezag en macht.''' De Heer is het Woord van God en zijn woord had gezag en macht. (Later zou zijn apostelen 'kracht en macht' geven om demonen uit te drijven; de Heer bezat die kracht en macht reeds.). Hij dreef boze geesten uit met een woord. Hij hoefde niet allerlei rituelen uit te voeren. Een woord was voldoende. Gods woord is krachtig. <blockquote>''Mt 8:16 Toen het nu avond was geworden, brachten zij tot Hem vele bezetenen, en Hij dreef de geesten uit <u>met een woord</u> en Hij genas alle lijdenden,'' (Telos) </blockquote>Hij bevéélt ze uit te gaan (vgl. Luk. 8:29). De demonen onderwerpen zich aan Zijn gezag en macht. Dat blijkt ook hieruit, dat zij hem ''smeken'' om iets te doen of na te laten.<blockquote>''Mr 5:10  En hij zei tot Hem: Legioen is mijn naam, want wij zijn velen. En hij <u>smeekte Hem dringend</u> dat Hij hen niet buiten het land zou zenden. (...) 12 En <u>zij smeekten Hem</u> aldus: Zend ons in de varkens, opdat wij daarin gaan. 13 En Jezus liet het hun toe.'' (Telos)</blockquote>Tegenover de Heer Jezus betonen de demonen zich onderdanig, zelfs tegenover zijn uitgezonden zeventig leerlingen. Bij hun terugkeer vertellen ze: "Heer, zelfs de demonen zijn ons onderdanig in uw naam" (Luk. 10:17). Niet in hun naam, maar in Zijn naam, die gezag heeft.
'''Een woord.''' De Heer is het Woord van God en zijn woord had gezag en macht. <blockquote>''Mr 1:21 En zij gingen Kapernaum binnen; en terstond ging Hij op de sabbat in de synagoge en leerde. Mr 1:22 En zij stonden versteld over zijn leer, want Hij leerde hen als iemand die gezag heeft, en niet als de schriftgeleerden. Mr 1:23 En terstond was er in hun synagoge een mens met een onreine geest en hij riep de woorden uit: Mr 1:24 Wat hebben wij met U te maken, Jezus, Nazarener? Bent U gekomen om ons te verderven? Ik weet Wie U bent: de Heilige van God. Mr 1:25 En Jezus bestrafte hem en zei: <u>Zwijg en ga uit van hem</u>. Mr 1:26 En de onreine geest liet hem stuiptrekken en ging met luider stem roepend van hem uit. Mr 1:27 En zij stonden allen verbaasd, zodat zij zich onder elkaar aldus afvroegen: Wat is dit? Welke nieuwe leer is dit? Want met gezag gebiedt Hij zelfs de onreine geesten en zij gehoorzamen Hem!'' (Telos)</blockquote><blockquote>''Mt 8:16 Toen het nu avond was geworden, brachten zij tot Hem vele bezetenen, en Hij dreef de geesten uit <u>met een woord</u> en Hij genas alle lijdenden,'' (Telos)</blockquote>De Heer ''bestrafte'' de onreine geesten met woorden (Mark. 1:25, hierboven aangehaald; Matth 17:18). <blockquote>''Mt 17:18 En Jezus bestrafte hem, en de demon ging van hem uit, en het kind was genezen van dat uur af.'' (Telos) </blockquote>'''De Geest van God.''' Door deze Geest dreef de Heer demonen uit. <blockquote>''Mt 12:28 Als Ik echter <u>door de Geest van God</u> de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen. (TELOS)''</blockquote><blockquote>''Lu 11:20 Als Ik echter <u>door de vinger van God</u> de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen.'' (TELOS)</blockquote>Sommige tegenstanders van de Heer dichten Hem bezetenheid of macht van de duivel toe. Hij zou door de overste van de boze geesten de boze geesten uitdrijven. Anderen wezen deze verklaring en beschuldiging af en zeiden: “Dit zijn geen woorden van een bezetene; kan een demon soms ogen van blinden openen?” (Joh 10:21). De Heer gaat op de beschuldiging in:<blockquote>''Mt 12:22 Toen werd een bezetene bij Hem gebracht, blind en stom; en Hij genas hem, zodat de stomme sprak en zag. Mt 12:23 En alle menigten waren buiten zichzelf en zeiden: Is Deze niet de Zoon van David? Mt 12:24 Toen de farizeeen dit echter hoorden, zeiden zij: Deze drijft de demonen alleen maar uit door Beelzebul, de overste van de demonen. Mt 12:25 Jezus echter kende hun gedachten en zei tot hen: Elk koninkrijk dat tegen zichzelf verdeeld is, wordt verwoest; en elke stad die of elk huis dat tegen zichzelf verdeeld is, zal niet standhouden. Mt 12:26 En als de satan de satan uitdrijft, is hij tegen zichzelf verdeeld: hoe zal zijn koninkrijk dan standhouden? Mt 12:27 En als Ik door Beelzebul de demonen uitdrijf, door wie drijven uw zonen ze uit? Daarom zullen die uw rechters zijn. Mt 12:28 Als Ik echter door de Geest van God de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen. Mt 12:29 Of hoe kan iemand het huis van de sterke binnengaan en zijn huisraad roven, als hij niet eerst de sterke bindt? En dan zal hij zijn huis beroven. Mt 12:30 Wie niet met Mij is, is tegen Mij, en wie niet met Mij bijeenbrengt, verstrooit. Mt 12:31 Daarom zeg Ik u: elke zonde en lastering zal de mensen worden vergeven; maar de lastering van de Geest zal niet worden vergeven. Mt 12:32 En wie een woord spreekt tegen de Zoon des mensen, het zal hem worden vergeven; maar wie tegen de Heilige Geest spreekt, het zal hem niet worden vergeven, niet in deze eeuw en niet in de toekomstige.'' (TELOS)</blockquote><blockquote>''Joh 10:19 Er ontstond opnieuw verdeeldheid onder de Joden om deze woorden. Joh 10:20 En velen van hen zeiden: Hij heeft een demon en spreekt wartaal; waarom luistert u naar Hem?  Joh 10:21 Anderen zeiden: Dit zijn geen woorden van een bezetene; kan een demon soms ogen van blinden openen?'' (TELOS)</blockquote>
 
'''EenAndere woordpassages maken duidelijk welke woorden de Heer zoal sprak. Bijvoorbeeld tot de bezetene in Gerasa zei Hij: <blockquote>'''Mark De5:8 Heer isWant hetHij Woordhad tot hem gezegd: <u>Onreine geest, ga uit van Goddeze enmens!</u>'' zijn(Telos)</blockquote>Tot woordde hadbezetene gezagin ende machtsynagoge te Kapernaüm sprak hij (Mark. 1:25; Luk. 4:35): <blockquote>''Mr 1:21 En zij gingen Kapernaum binnen; en terstond ging Hij op de sabbat in de synagoge en leerde. Mr 1:22 En zij stonden versteld over zijn leer, want Hij leerde hen als iemand die gezag heeft, en niet als de schriftgeleerden. Mr 1:23 En terstond was er in hun synagoge een mens met een onreine geest en hij riep de woorden uit: Mr 1:24 Wat hebben wij met U te maken, Jezus, Nazarener? Bent U gekomen om ons te verderven? Ik weet Wie U bent: de Heilige van God. Mr 1:25 En Jezus bestrafte hem en zei: <u>Zwijg en ga uit van hem</u>. Mr 1:26 En de onreine geest liet hem stuiptrekken en ging met luider stem roepend van hem uit. Mr 1:27 En zij stonden allen verbaasd, zodat zij zich onder elkaar aldus afvroegen: Wat is dit? Welke nieuwe leer is dit? Want met gezag gebiedt Hij zelfs de onreine geesten en zij gehoorzamen Hem!'' (Telos)</blockquote>Bij de bevrijding van de bezeten jongen, zei Hij: <blockquote>''MtMr 89:1625 Toen het nu avondJezus waszag dat een menigte kwam gewordentoelopen, brachtenbestrafte zijHij totde Hemonreine velegeest bezetenen,en zei tot hem: <u>Stomme en Hijdove dreefgeest, deIk geestenbeveel je: ga uit van hem en kom niet meer in hem!</u>met'' (Telos)</blockquote>De Heer stelde soms ook een woordvraag. Aan de demon in de bezetene te Gerasa vroeg hij: </ublockquote>''Mark. en5:9 En Hij genasvroeg allehem: Wat is je naam? 10 En hij zei tot Hem: Legioen is mijn lijdendennaam, want wij zijn velen.''  (Telos) </blockquote>De Heer ''bestrafte'' de onreine geesten met woorden (Mark. 1:25, hierbovenLuk. aangehaald4:35 bezetene in de synagoge; Mark. 9:25, Matth. 17:18, Luk. 9:42 bezeten jongen; Luk. 4:41). <blockquote>''Lu 4:41  En er gingen van velen ook demonen uit, terwijl zij de woorden riepen: U bent de Zoon van God! En <u>Hij bestrafte hen</u> en liet hun niet toe te spreken, omdat zij wisten dat Hij de Christus was.'' (Telos) </blockquote><blockquote>''Mt 17:18 En <u>Jezus bestrafte hem</u>, en de demon ging van hem uit, en het kind was genezen van dat uur af.'' (Telos) </blockquote>'''De Geest van God.''' Door deze Geest dreef de Heer demonen uit. <blockquote>''Mt 12:28 Als Ik echter <u>door de Geest van God</u> de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen. (TELOS)''</blockquote><blockquote>''Lu 11:20 Als Ik echter <u>door de vinger van God</u> de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen.'' (TELOS)</blockquote>Sommige tegenstanders van de Heer dichten Hem bezetenheid of macht van de duivel toe. Hij zou door de overste van de boze geesten de boze geesten uitdrijven. Anderen wezen deze verklaring en beschuldiging af en zeiden: “Dit zijn geen woorden van een bezetene; kan een demon soms ogen van blinden openen?” (Joh 10:21). De Heer gaat op de beschuldiging in:<blockquote>''Mt 12:22 Toen werd een bezetene bij Hem gebracht, blind en stom; en Hij genas hem, zodat de stomme sprak en zag. Mt 12:23 En alle menigten waren buiten zichzelf en zeiden: Is Deze niet de Zoon van David? Mt 12:24 Toen de farizeeen dit echter hoorden, zeiden zij: Deze drijft de demonen alleen maar uit door Beelzebul, de overste van de demonen. Mt 12:25 Jezus echter kende hun gedachten en zei tot hen: Elk koninkrijk dat tegen zichzelf verdeeld is, wordt verwoest; en elke stad die of elk huis dat tegen zichzelf verdeeld is, zal niet standhouden. Mt 12:26 En als de satan de satan uitdrijft, is hij tegen zichzelf verdeeld: hoe zal zijn koninkrijk dan standhouden? Mt 12:27 En als Ik door Beelzebul de demonen uitdrijf, door wie drijven uw zonen ze uit? Daarom zullen die uw rechters zijn. Mt 12:28 Als Ik echter door de Geest van God de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen. Mt 12:29 Of hoe kan iemand het huis van de sterke binnengaan en zijn huisraad roven, als hij niet eerst de sterke bindt? En dan zal hij zijn huis beroven. Mt 12:30 Wie niet met Mij is, is tegen Mij, en wie niet met Mij bijeenbrengt, verstrooit. Mt 12:31 Daarom zeg Ik u: elke zonde en lastering zal de mensen worden vergeven; maar de lastering van de Geest zal niet worden vergeven. Mt 12:32 En wie een woord spreekt tegen de Zoon des mensen, het zal hem worden vergeven; maar wie tegen de Heilige Geest spreekt, het zal hem niet worden vergeven, niet in deze eeuw en niet in de toekomstige.'' (TELOS)</blockquote><blockquote>''Joh 10:19 Er ontstond opnieuw verdeeldheid onder de Joden om deze woorden. Joh 10:20 En velen van hen zeiden: Hij heeft een demon en spreekt wartaal; waarom luistert u naar Hem?  Joh 10:21 Anderen zeiden: Dit zijn geen woorden van een bezetene; kan een demon soms ogen van blinden openen?'' (TELOS)</blockquote>'''De vinger van God.''' Jezus zei "door de vinger van God de demonen uit te drijven" (Luk. 11:20). <blockquote>''Luk. 11:20 Als Ik echter door de vinger van God de demonen uitdrijf, dan is het koninkrijk van God tot u gekomen. 21 Wanneer de sterke welbewapend zijn hofstede bewaakt, zijn zijn bezittingen in vrede. 22 Als echter iemand op hem af komt die sterker is dan hij en hem overwint, neemt die zijn hele wapenrusting waarop hij vertrouwde, en verdeelt zijn buit. 23  Wie niet met Mij is, is tegen Mij, en wie niet met Mij bijeenbrengt, verstrooit.'' (Telos)</blockquote>Een boze geest is een sterk wezen. Sommige omstanders meenden dat Jezus door de sterkste boze geest, Beëlzebul, uitdreef. Inderdaad is een sterker wezen nodig, maar de sterkere is God. En om een sterke geest uit te drijven, was niet de hele macht van God nodig. Gods vinger was voldoende. Een gering deel van Gods kracht was voldoende. De vinger van God is sterker dan de demonen. In een worstelkamp werpen de strijdende partijen hun hele lichaam, al hun spiermassa, in de strijd. Geen van de partijen zal met zijn vinger de kamp kunnen winnen. God wel.<ref>Vergelijk: wanneer de Heer Jezus terugkomt op de aarde, zal hij de Wetteloze, de mens der zonde, teniet doen door (slechts) de adem van zijn mond (2 Thess. 2).</ref>
=== Jezus' apostelen ===
 
De Heer gaf zijn twaalf leerlingen macht om onreine geesten uit te drijven:<blockquote>''Mr 6:7  En Hij riep de twaalf bij Zich en begon hen twee aan twee uit te zenden en gaf hun macht over de onreine geesten. (...) Mr 6:12 En zij vertrokken en predikten dat men zich moest bekeren, Mr 6:13 en zij dreven vele demonen uit en zalfden vele zieken met olie en genazen hen.'' (TELOS)</blockquote>
=== Jezus' apostelenleerlingen ===
De Heer gaf zijn twaalf leerlingen 'kracht en macht' om onreine geesten uit te drijven:<blockquote>''Mr 6:7  En Hij riep de twaalf bij Zich en begon hen twee aan twee uit te zenden en gaf hun macht over de onreine geesten. (...) Mr 6:12 En zij vertrokken en predikten dat men zich moest bekeren, Mr 6:13 en zij dreven vele demonen uit en zalfden vele zieken met olie en genazen hen.'' (Telos)</blockquote><blockquote>''Lu 9:1 Hij nu riep de twaalf samen en gaf hun kracht en macht over alle demonen en om ziekten te genezen.'' (Telos)</blockquote>Later zal de Heer zeventig andere leerlingen twee aan twee voor Zich uitzenden en zieken te genezen en het evangelie van het Koninkrijk te prediken. Bij hun terugkeer vertellen ze: "Heer, zelfs de demonen zijn ons onderdanig in uw naam" (Luk. 10:17). Niet in hun naam, maar in Zijn naam, die gezag heeft. <blockquote>''Lu 10:17 De twee en zeventig nu keerden terug met blijdschap en zeiden: Heer, zelfs de demonen zijn ons onderdanig in uw naam. Lu 10:18  Hij nu zei tot hen: Ik zag de satan als een bliksem uit de hemel vallen. Lu 10:19  Zie, Ik heb u de macht gegeven op slangen en schorpioenen te treden en over alle kracht van de vijand, en niets zal u enige schade toebrengen. Lu 10:20  Evenwel, verblijdt u niet hierover dat de geesten u onderdanig zijn, maar verblijdt u dat uw namen staan ingeschreven in de hemelen. Lu 10:20  Evenwel, verblijdt u niet hierover dat de geesten u onderdanig zijn, maar verblijdt u dat uw namen staan ingeschreven in de hemelen. Lu 10:21  Op dat ogenblik verheugde Jezus Zich in de Heilige Geest en zei: Ik prijs U, Vader, Heer van de hemel en van de aarde, dat U deze dingen voor wijzen en verstandigen hebt verborgen, en ze aan kleine kinderen hebt geopenbaard. Ja Vader, want zo is het een welbehagen geweest voor U.'' (Telos)</blockquote>
 
=== De bevrijde ===
Een bezetene maakt na zijn bevrijding een normale, gezonde en opgeluchte indruk. De bezetene in Gerasa was na zijn bevrijding tot rust gekomen, "gekleed en goed bij zijn verstand". <blockquote>''Mark. 5:15 En zij kwamen tot Jezus en zagen de bezetene zitten, gekleed en goed bij zijn verstand, hem die het legioen had gehad, en zij werden bevreesd.'' (Telos)</blockquote>De bevrijde mens mag getuigen van de ondervonden bevrijding. De Heer droeg de bevrijde man in Gerasa op zulks te doen. <blockquote>''Mark 5:19 En Hij stond het hem niet toe, maar zei tot hem: Ga naar uw huis tot de uwen, en bericht hun alles wat de Heer aan u heeft gedaan, en hoe Hij Zich over u heeft erbarmd. 20 En hij ging weg en begon in Dekapolis te prediken alles wat Jezus aan hem had gedaan; en allen verwonderden zich.'' (Telos)</blockquote>
 
=== Dienst van uitdrijving ===
De gelovigen zullen demonen uitdrijven. <blockquote>''Mr 16:17 Hen nu die geloven, zullen deze tekenen volgen: in mijn naam zullen zij demonen uitdrijven, in nieuwe talen zullen zij spreken,'' (Telos)</blockquote>Dat zien wij bij Paulus te Filippi. In de naam van Jezus Christus dreef hij een geest uit bij een slavin:<blockquote>''Hnd 16:16  Het gebeurde nu, toen wij naar de gebedsplaats gingen, dat een slavin die een waarzeggende geest had, ons ontmoette, die haar meesters veel winst aanbracht met waarzeggen. Hnd 16:17  Deze liep Paulus en ons achterna en schreeuwde aldus: Deze mensen zijn slaven van God de Allerhoogste, die u de weg van behoudenis verkondigen. Hnd 16:18  En dit deed zij vele dagen lang. Paulus echter, hierover zeer verstoord, keerde zich om en zei tot de geest: Ik beveel je in de naam van Jezus Christus dat je van haar uitgaat. En hij ging uit op hetzelfde ogenblik.'' (Telos)</blockquote>Merk op dat Paulus bevéélt.
De dienst van uitdrijving heet in de [[Rooms-Katholieke Kerk]] ''exorcisme''. Rooms-katholieke duiveluitdrijvers (exorcisten) hebben zich verenigd in de Internationale Vereniging van Exorcisten (International Association of Exorcists), die in 2014 formeel erkend werd door paus Franciscus.
 
De naam van de Heer Jezus op zichzelf is niet voldoende. Het gaat erom dat de persoon die in deze naam uitdrijft, ook zelf met de Heer Jezus verbonden is. Dit was niet het geval bij de zeven bezweerders die vergeefs de naam van Jezus gebruikten om een demon uit te drijven. Het had een averechts effect: de bezetene overweldigde hen en deed hen schade lijden (Hand. 19:13-16).
 
In Asia deed God buitengewone krachten door de handen van Paulus. <blockquote>''Hnd 19:11  En buitengewone krachten deed God door de handen van Paulus, Hnd 19:12  zodat zelfs zweetdoeken en gordeldoeken van zijn lichaam op de zieken werden gelegd en de ziekten van hen weken en de boze geesten uitgingen.'' (Telos)</blockquote>Opmerkelijk is dat de kracht van God zelfs werkte door middel van doeken van Paulus. Bedenk dat het niet te doeken waren, maar de kracht van God, die de boze geesten deden uitgaan.
 
Het is in de dienst van bevrijding belangrijk wel te onderscheiden en niet alle vreemde, ongezonde of excessieve verschijnselen op rekening van de duivel te schrijven, of alle geestelijke strijd als teken van bezetenheid of gebondenheid te duiden.
 
Sommige evangelische gemeenten kennen 'bevrijdingspastoraat', een vorm van herderlijke zorg waarin mensen van demonische gebonden- en bezetenheid worden bevrijd.
 
HetDe isdienst daarbijvan belangrijkuitdrijving welheet tein onderscheidende [[Rooms-Katholieke enKerk]] ''exorcisme''. nietRooms-katholieke alleduiveluitdrijvers vreemde(exorcisten) ofhebben excessievezich verschijnselenverenigd opin rekeningde vanInternationale deVereniging duivelvan teExorcisten schrijven,(International Association of alleExorcists), geestelijkedie strijdin als2014 tekenformeel vanerkend bezetenheidwerd ofdoor gebondenheidpaus te duidenFranciscus. Daarom onderzoekt eenEen rooms-katholieke exorcist onderzoekt eerst of de patiënt niet lijdt aan een psychiatrische aandoening<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pFsYdi22s7M Unfiltered: 'She was completely demonically possessed'.] Youtube.com: Yahoo, 18 okt. 2018. Duur: 8 min. 54 sec. Getuigenis van de rooms-katholieke psychiater en hoogleraar Richard Gallagher. Hij is adviseur van de ''International Association of Exorcists''. </ref>.
 
== Kan een christen bezeten raken? ==
Kan een echte christen, in wie de Heilige Geest woont, tegelijk een inwonende demon hebben? Een waarachtig gelovige heeft zich bekeerd "van de macht van satan tot God". <blockquote>''Hnd 26:18  opdat zij zich bekeren van de duisternis tot het licht, en van de macht van satan tot God, opdat zij vergeving van zonden en een erfdeel onder de geheiligden ontvangen door geloof in Mij.'' (Telos)</blockquote>De hemelse Vader heeft ons "gered uit de macht van de duisternis en overgebracht in het koninkrijk van de Zoon van zijn liefde". <blockquote>''Col 1:12  terwijl u de Vader dankt, die u bekwaam heeft gemaakt om deel te hebben aan het erfdeel van de heiligen in het licht; Col 1:13  die ons gered heeft uit de macht van de duisternis en overgebracht in het koninkrijk van de Zoon van zijn liefde, Col 1:14  in Wie wij de verlossing hebben, de vergeving van de zonden.'' (Telos)</blockquote>Een christen kan echter beïnvloed worden, gelijk wij zien bij Petrus. Maar kan een christen ook bezetenbezéten worden door een demon? Een náámchristen, iemand die slechts in naam christen is en de Heer Jezus niet toebehoort, kan bezeten raken. Dat zien wij bij [[Judas Iskariot]], die tot de twaalf discipelen van Jezus behoorde. Er was zonde in zijn leven, de satan inspireerde hem Jezus over te leveren en tenslotte kwam de satan in hem. Vanaf dat moment is hij bezeten. Zie boven.
 
Maar kan een echte christen, een wedergeboren persoon, bezeten raken? In de Bijbel vinden we geen geval of voldoende grond die aangeeft dat zulks kan. Integendeel, het is in strijd met de Bijbelse leer dat wie zich tot de Heer Jezus Christus bekeert, zich bekeert van de macht van de satan tot (Hand. 26:18), uit de macht van zonde en satan gered wordt en overgebracht in het koninkrijk van de Heer Jezus (Col. 1:13). De Heilige Geest komt wonen in de mens die zich bekeert en gelooft. Zo'n mens wordt ermee verzegeld (Ef. 4:30). De Heilige Geest is met en in ons, gelovigen, tot in eeuwigheid. <blockquote>''Joh 14:16  En Ik zal de Vader vragen en Hij zal u een andere Voorspraak geven, opdat Die met u zal zijn tot in eeuwigheid: Joh 14:17  de Geest van de waarheid, die de wereld niet kan ontvangen, omdat zij Hem niet aanschouwt en Hem niet kent; u kent Hem, omdat Hij bij u blijft en in u zal zijn.'' (Telos) </blockquote><blockquote>''1Co 2:12  En wij hebben niet de geest van de wereld ontvangen, maar de Geest die uit God is, opdat wij weten de dingen die ons door God geschonken zijn. (Telos)''</blockquote><blockquote>''1Co 3:16 Weet u niet, dat u Gods tempel bent en dat de Geest van God in u woont? 1Co 3:17  Als iemand de tempel van God verderft, God zal hem verderven. Want de tempel van God is heilig, en dat bent u.'' (Telos) </blockquote><blockquote>''1Co 6:19  Of weet u niet, dat uw lichaam de tempel is van de Heilige Geest die in u is, die u van God hebt, en dat u niet van uzelf bent? 1Co 6:20  Want u bent voor een prijs gekocht; verheerlijkt dan God in uw lichaam!'' (Telos)</blockquote>Wij zijn van Christus, door Hem gekocht. <blockquote>''2Ti 1:14  Bewaar het goede jou toevertrouwde pand door de Heilige Geest die in ons woont.'' (Telos)</blockquote>Door de inwonende Geest is ook Christus in ons. <blockquote>''Ro 8:9  Maar u bent niet in het vlees maar in de Geest, als inderdaad Gods Geest in u woont; maar als iemand de Geest van Christus niet heeft, die behoort Hem niet toe.  Ro 8:10  Maar als Christus in u is, dan is het lichaam wel dood vanwege de zonde, maar de Geest is leven vanwege de gerechtigheid.  Ro 8:11  En als de Geest van Hem die Jezus uit de doden heeft opgewekt, in u woont, dan zal Hij die Christus uit de doden heeft opgewekt, ook uw sterfelijke lichamen levend maken door zijn Geest die in u woont.'' (Telos) </blockquote><blockquote>''2Co 13:5  onderzoekt dan uzelf of u in het geloof bent; beproeft uzelf. Of erkent u van uzelf niet, dat Jezus Christus in u is? Zo niet, dan bent u verwerpelijk.'' (Telos)</blockquote><blockquote>''Col 1:27  Aan hen heeft God willen bekend maken welke de rijkdom is van de heerlijkheid van deze verborgenheid onder de volken, welke is Christus in u, de hoop van de heerlijkheid.'' (Telos) </blockquote>De gelovige is uit God geboren en een kind van God. De macht van de satan over zijn leven is gebroken.
Regel 144 ⟶ 174:
 
== Naturalistische verklaringen ==
Mensen die niet aan boze geesten en hun inwerking op mensen geloven, zullen alle verschijnselen van bezetenheid op een andere (niet-demonologische) manier verklaren. Wie meent dat er alleen natuurelementen en natuurkrachten bestaan (zie [[Naturalisme]]), zal bezetenheid alleen uit natuurlijke oorzaken trachten te verklaren, enkel uit de werking van de hersenen en/of de psyche. Uit de Schrift en uit gevallen van bevrijding blijkt echter dat bezetenheid niet slechts een lichamelijke of psychische ziekte is.
 
== Meer informatie ==
Cookies helpen ons onze services aan te bieden. Door onze services te gebruiken stemt u in met het gebruik van onze cookies.