Vaccin tegen SARS-CoV-2

Een vaccin tegen SARS-CoV-2 is een vaccin dat het menselijk lichaam leert zich te verweren tegen het virus SARS-CoV-2, en dat daarmee de door dit virus verwekte ziekte Covid-19 voorkomt dan wel de ziekteverschijnselen beperkt houdt.

Vaccinatie met een mRNA-vaccin tegen SARS-CoV-2

Ontwikkeling

Onderzoeker hebben het RNA, de blauwdruk van het virus, onderzocht en het deel afgezonderd dat een recept voor het stekeleiwit bevat. Dit eiwit (Eng. spike protein) zit op de buitenkant van het virus en fungeert als een sleutel om een te infecteren cel te openen.

Er zijn in 2020 verschillende vaccins tegen SARS-CoV-2 ontwikkeld.

Dat is zeer snel gegaan, veel sneller dan gewoon; nog nooit zijn vaccins zo snel ontwikkeld, goedgekeurd en toegediend. Dit is te mede te danken aan (10 de prioriteit die de ontwikkeling kreeg; (2) de kennis die men al had omtrent andere coronavirussen, zoals SARS; (3) de volwassen geworden RNA-technologie, ingezet voor mRNA-vaccins wordt ingezet; (4) het geld en de tijd die op verscheidene plaatsen in de wereld in de zoektocht naar een vaccin zijn gestoken; (5) het deels parallel laten verlopen van fasen in de studie en ontwikkeling van het vaccin.

Gebruik van gekloonde cellen van geaborteerde kinderen

Een onvoldragen kind van 3 maanden oud.

Sommige producenten hebben in de ontwikkeling en/of productie van een vaccin gebruik gemaakt van cellen die gekopieerd (gekloond) zijn van cellen van een geaborteerd kind. Zo hebben de producenten Pfizer/BioNTech en Moderna in de testfase gebruik gemaakt van menselijke cellen die door kloning afstammen van de cellen van een kind, dat in 1973 in Nederland is geaborteerd. De cellen van het gekloond weefsel hebben de code HEK293 gekregen. De vaccins van genoemde bedrijven zijn toegelaten tot de Nederlandse markt.

De producent AstraZeneca heeft dergelijke cellen gebruikt tijdens het ontwerp en de testfase. In tegenstelling tot Pfizer/BioNTech en Moderna gebruikt AstraZeneca ook in de productiefase cellen die afstammen van de cellen van een geaborteerd kind. Nederland bestelde 2,3 miljoen vaccins van AstraZeneca.

Vaccins

Er zijn verschillende soorten vaccins tegen SARS-CoV-2/Covid-19 ontwikkeld. Enkele soorten met tussen haakjes hun producenten zijn:

• verzwakt vaccin (Sanofi/GlaxoSmithKline);
• recombinant vectorvaccins (AstraZeneca, Janssen);
• mRNA-vaccins (Pfizer/BioNTech, Moderna, Curevac)

Subeenheidvaccin

Een zogenoemd subeenheidvaccin tegen SARS-CoV-2/Covid-19 bevat veel kopieën van het stekeleiwit van het coronavirus. Ze wekken een immuunreactie op.

Verzwakt vaccin

Een verzwakt vaccin bevat een afgezwakte versie van het virus, die het afweersysteem oefent en zodoende voorbereidt voor het echte virus. De afgezwakte versie is te zwak om iemand ziek te maken (tenzij iemand een zwakke afweer heeft), maar sterk genoeg om een immuunreactie op te wekken. Het vaccin verandert ons DNA niet.  

Binnen enkele weken maken cellen van het afweersystemen antilichamen aan, die in het bijzonder voor het coronavirus bedoeld zijn of in het bijzonder voor het stekeleiwit op het virus. De antilichamen gaan op het virus zitten en voorkomen zo dat het virus een cel binnendringt. Ze vormen tevens een teken voor het afweersysteem dat het virus vernietigd moet worden. Vergelijk de gekleurde markeringen die het Nederlandse Staatsbosbeheer op te kappen bomen aanbrengt. Het afweersysteem eet de gemarkeerde virussen op en vernietigt ze. Komen er later volwaardige virussen in het lichaam, dan worden ze herkend en vernietigd.

Recombinant vectorvaccin

Bij de ontwikkeling van dit type vaccin wordt het stekeleiwit-gen van het coronavirus geïsoleerd en als mRNA in een DNA-virusachtige gestopt die het mRNA in de cel brengt en de cel tot de productie van het stekeleiwit aanzet. Dit eiwit lokt een immuunreactie uit.

mRNA-vaccin

Drie uren na de bekendwording van de genetische code van het virus werd met de ontwikkeling van mRNA-vaccins begonnen. Het stekeleiwit is een goede ingang, zo wist men al, voor vaccineren.

mRNA. Op grond van het gevonden recept voor stekeleiwitten maakte men mRNA (messenger RNA, boodschapper-RNA). Dit is een speciale vorm van RNA die een cel kan binnenkomen en de cel instructies kan geven voor de aanmaak van stekeleiwitten, niet voor de aanmaak van het virus zelf. Een mRNA-vaccin bevat een RNA-virusachtige met een recept (mRNA) uit het coronavirus virus voor de aanmaak van het stekeleiwit dat kenmerkend is voor het coronavirus. Een cel die het mRNA binnen krijgt maakt aan de hand van het recept het stekeleiwit aan. Dit eiwit zit, zoals gezegd, aan de buitenkant van het virus en komt, door de 'geïnfecteerde' cel aangemaakt, ook aan de buitenkant van de cel te zitten. Het eiwit is vreemd aan ons lichaam en lokt een reactie van ons afweersysteem uit. Zo rust het vaccin ons immuunsysteem toe voor de herkenning en bestrijding van het coronavirus. Ons lichaam wordt alvast bewapend voor wanneer we echt zouden raken met het virus. Dit virus wordt dan herkend aan de stekel-eiwitten en vervolgens aangevallen en vernietigd.

Vetbolletje. Het mRNA van het vaccin is ingekapseld in een beschermend hoesje van vetten, een minuscuul vettig bolletje. Dit beschermt het stukje virale RNA tegen afbraak en en bevordert de opname in onze cellen. Opdat de vetbolletjes intact blijven, wordt het RNA-vaccin van de firma Pfizer/BioNTech bij -70 ^oC bewaard vóórdat het wordt toegediend.

De vette stof is nodig voor toegang tot de cel. Het vetbolletje gaat op in de celmembraan, waarna het mRNA in het cytoplasma van de cel terechtkomt. De eiwitfabriek (ribosoom) van de cel leest het mRNA af en maakt het stekeleiwit. Daarna wordt het mRNA vernietigd. Het mRNA is hooguit uren aanwezig. De aangemaakte stekeleiwitten hechten zich aan de buitenzijde van het celmembraan, waar ze worden ontdekt door het immuunsysteem, dat er vervolgens actie tegen onderneemt. Anders gezegd: de stekeleiwitten activeren ons afweersysteem. Er worden antistoffen aangemaakt. Door de afweerreactie ontstaan ook geheugencellen, die ervoor zorgen dat het echte virus met zijn typische stekeleiwitten, wanneer de gevaccineerde het later oploopt, meteen wordt uitgeschakeld. De gevaccineerde is daardoor tamelijk beschermd tegen het virus en daarmee tegen COVID-19.

Het RNA wordt na ongeveer 72 uur door onze cellen afgebroken, nadat het zijn werk heeft gedaan.

Doeltreffendheid. De bedrijven Pfizer/BioNTech- en Moderna hebben in 2020 elk een mRNA-vaccin tegen SARS-CoV-2 ontwikkeld. Het Pfizer-vaccin bleek in 95% van de gevallen effectief te zijn. Anders gezegd: een besmet persoon heeft 95% minder kans op Covid-19 te krijgen. Andere vaccins lijken ongeveer hetzelfde te scoren. Er bestaat dus nog een kans dat iemand na de vaccinatie Covid-19 krijgt. De patiënt behoort dan tot de 5% pechvogels. De ziekte komt dan niet door het vaccin, maar door het virus dat 'in het wild', bijvoorbeeld op het werk of in de supermarkt, is opgelopen. Het schijnt echter dat de ziekte, die een gevaccineerde krijgt, minder heftig is dan bij een niet-gevaccineerde. Dat zien we trouwens ook bij de griep: iemand die een griepprik heeft gehad en toch griep krijgt, wordt doorgaans minder ziek dat iemand die ongevaccineerd de griep krijgt.

De immuniteit die men door het Pfizer-vaccin krijgt lijkt beter en langer te zijn dan de natuurlijke immuniteit na besmetting met het virus. Daarom wordt aangeraden ook na herstel van COVID-19 het vaccin te halen.

Bijwerkingen. De bijwerkingen van dit vaccin, dat getest is op 20.000 mensen, zijn mild en van korte duur. De meest voorkomende bijwerkingen zijn tweëerlei: 1. bijwerkingen ten gevolge van de afweerreactie door het menselijk lichaam: vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, koorts, rillingen; 2. bijwerkingen ten gevolge van het prikken en toedienen van het vaccin: pijn ter plekke van de injectie, roodheid, zwelling. De eerste soort bijwerkingen zijn een bewijs dat het afweersysteem in actie is gekomen.

Naast de genoemde veelvoorkomende kortdurende bijwerkingen kunnen zich zeldzame bijwerkingen van het Pfizer-vaccin voordoen. Op 1 miljoen doseringen hebben 3 mensen een ernstige allergische reactie (anafylaxie) gehad. Deze bijwerking is goed te verhelpen met medicatie. Mensen kunnen trouwens allergisch zijn voor elke stof die er bestaat.

Zijn er bijwerkingen van het Pfizer-vaccin na lange tijd? Dat is in jan. 2021 nog niet bekend. Onvruchtbaarheid van de vrouw is geen gevolg van het mRNA-vaccin noch van COVID-19. Vaccins hebben nooit bijwerkingen op lange termijn. Een vaccin wordt opgeruimd door het afweersysteem.

Mogelijk gevaar. Er schuilt een mogelijk gevaar in dit vaccintype. Dankzij een replicasegen in het vaccin wordt er in de cellen heel veel RNA voor het stekeleiwit aangemaakt, zodat er veel stekeleiwitten worden geformeerd om een goede afweerreactie teweeg te brengen. RNA kan in DNA worden omgezet door het enzym reverse-transcriptase (RT). Daarna kan dit stukje DNA door het integrase-enzym (INT) worden geïntegreerd in het DNA. Het stekeleiwit-RNA kan langs die weg in iemands genoom terechtkomen. In het menselijk genoom komen tienduizenden genen voor die de code voor het RT- en INT-enzym bevatten. "Dat betekent dat er een reële kans bestaat dat veel RNA gaat integreren in bijvoorbeeld celcyclusgenen of in genen die de stofwisseling aansturen. Het resultaat? Een verhoogde kans op kanker en stofwisselingsafwijkingen. Daar is nog niet op getest", aldus een moleculair bioloog in februari 2021.

Zie ook

Vaccin