COVID-19
COVID-19 is de ziekte die veroorzaakt wordt door het virus SARS Coronavirus-2 (SARS-CoV-2).
Werking en ziekwording. Het virus heeft, net als andere virussen, levende cellen nodig om zich te vermenigvuldigen. SARS-CoV-2 valt vooral de cellen in de neus, keel en de longen aan. Hier ontstaat vervolgens een ontstekingsreactie, waarbij allerlei cellen proberen het virus uit te schakelen: het natuurlijke afweersysteem van de besmette probeert het virus uit te schakelen.
Bij een besmetting hecht het virus zich aan de luchtwegwand. Het virus heeft aan de buitenkant stekeleiwitten (de rode uitsteeksels op de foto) waarmee het zich aan de buitenkant van een cel hecht en wel aan een ACE2-receptor daar. Eén stekeleiwit past in een receptormolecule van het membraan van een cel, het past als een sleutel in een slot, en zo kan het virus de cel binnenkomen. Eenmaal binnengekomen hoeft het niet de celkern binnen te dringen, maar kan het direct gebruik maken van de eiwitfabrieken (ribosomen). Deze fabrieken gebruiken genetische informatie van het virus om viruseiwitten te maken, onder andere de stekeleiwitten. De onderdelen van het te maken viruskopietje verzamelen zich vlak onder het membraan van de cel. Dan ontstaat er een nieuwe virus die door het celmembraan naar buiten komt.
Lukt het afweersysteem niet om te virus uit te schakelen, bijvoorbeeld doordat het zwak is, dan kan het virus zich vermenigvuldigen en in de longblaasjes terechtkomen. In de longen zal het afweersysteem weer proberen het virus uit te schakelen. Lukt dit niet, dan komen er steeds meer ontstekingen bij en raken meer longblaasjes gevuld met ontstekingsvocht. Er ontstaat een ernstige longontsteking. Deze leidt tot zuurstoftekort en ademnood.[1]
Ziekteverschijnselen. Verreweg de meeste patiënten hebben milde (griepachtige) klachten[1]. Patiënten hebben longklachten, zijn kortademig en hebben koorts. De klachten verschillen, volgens een longarts, niet van een normale griep[1]. De meeste patiënten krijgen een longontsteking. Zo'n 20 procent van de patiënten krijgt heftige symptomen, soms met dodelijke afloop, de overigen hebben mildere ziekteverschijnselen[2]. Maar sommige besmette personen merken het niet eens; dit is een belangrijk verschil met SARS.
Heftige symptomen kreeg een 58-jarige Nederlandse man: "Ik werd echt megaziek en kon niet meer slapen van de hoofdpijn. Mijn spieren vielen weg, ik had geen trek meer en kon niet meer naar het toilet of onder de douche. Ik ben ervan geschrokken dat het me helemaal kapot kon maken."[2] En een 58-jarige Nederlandse vrouw getuigt: ""We waren zo vreselijk misselijk, konden niets eten en werden steeds slapper. Daardoor konden we ook geen medicijnen innemen"[2].
Gevolgen op de lange termijn kunnen zijn: longschade, hartschade, zenuwschade.
Pandemie. De ziekte-uitbraak is tot een pandemie, een wereldwijde uitbraak, geworden. De laatste pandemie vóór die van Covid-19 was de Mexicaanse griep (2009-2010). Toen zijn 1,4 miljard[3] mensen besmet geweest met het H1N1-virus. De Covid-19-pandemie is, mede door de beschermende beperkende maatregelen door overheden, de zwaarste die wij in honderd jaar te verduren hebben gehad.
De volgende animatie, Engels gesproken, geeft inzicht in de schadelijke werking van het virus.
COVID-19: What Happens If You Get Coronavirus?. Youtube.com: Nucleus Medical Media, 28 maart 2020. Duur: 7 min. 27 sec.
Behandeling. Op de ziekte waren wij mensen niet voorbereid; wij waren zonder diagnostiek en behandeling[4]. Er waren in het begin geen vaccins of medicijnen tegen SARS-Cov-2 resp. COVID-19 beschikbaar. Daarom konden artsen alleen de symptomen (koorts, benauwdheid) bestrijden. De bekende ontstekingsremmer dexamethason bleek goed te werken en patiënt te helpen. Dit middel wordt dan ook ingezet, na geregistreerd te zijn tegen Covid-19.[5]
Ivermectine, een middel tegen parasitaire worminfecties, schijnt ook te goed te werken en de overlevingskans zeer te vergroten[5]. Maar deze nieuwe toepassing vereist een zorgvuldige afweging van de risico’s en de baten, zeker bij ernstig zieke patiënten.[5]
Artsen kunnen onder bepaalde voorwaarden een bestaand middel voorschrijven dat niet tegen Covig-19 geregistreerd is. Dit heet ‘off-label’. Mochten er goede aanwijzingen zijn dat het werkt en veilig is, en er zijn geen alternatieven, dan mag een arts dat op eigen verantwoordelijkheid na instemming van de patiënt inzetten.[5]
Vaccin. Er zijn in 2020 met spoed verschillende vaccins tegen SARS-CoV-2 en ter voorkoming van Covid-19 ontwikkeld.
Zie Vaccin tegen SARS-CoV-2 voor het hoofdartikel.
Herstel. Het kan soms weken duren voordat een patiënt hersteld is. Iemand die 24 uur geen klachten meer heeft, wordt als genezen beschouwd.[2]
Sterfte. Het sterftecijfer onder geïnfecteerden[6] wordt (feb. 2021) geschat op 0,23%[7][8], veel minder dodelijk dan de voorloper SARS. Geïnfecteerden jonger dan 35 jaar oud hebben gemiddeld een kans 0,005% om te sterven door Covid-19, kinderen 0,0005%[7]. Patiënten van 80 jaar en ouder met de ziekte Covid-19 hebben echter een kans van 14,8% om te sterven door de gevolgen van deze ziekte. Bijna alle sterfgevallen betreffen ouderen en andere kwetsbare personen, zoals hart-, long- of diabetespatiënten[1].
Een Israëlische biochemicus, die het virus onderzoekt, sprak in maart 2020 de verwachting uit dat er geen vele miljoenen zullen sterven[9].
Covid-19 is veel dodelijker dan gewone seizoensgriep. Van de mensen die de griep (influenza) krijgen overlijdt 0,1% aan de gevolgen, dat is 1 op de 1000 patiënten. Modelberekeningen schatten een gemiddeld aantal sterfgevallen door influenza In Nederland van bijna 2.000 per jaar in de periode 1999-2010[10]. Bij grieppatiënten die 65 jaar of ouder zijn ligt het sterftepercentage op 0,83%. Het verschil met Covid-19 komt althans ten dele doordat ons immuunsysteem ervaring met het influenzavirus heeft en de afweer is verbeterd; tegen seizoensgriep zijn vaccins en bestaat enige mate van immuniteit.
Risicogroepen. Kwetsbare groepen zijn in 't bijzonder mensen met een verminderde weerstand, mensen met een ander (onderliggend) gezondheidsprobleem (zoals hart-, long- en diabetespatiënten) en ouderen. Zij hebben de grootste kans op ernstige klachten en op overlijden.
Besmettelijkheid en overdracht. Het virus is zeer besmettelijk en de verspreiding gaat snel. Het verspreidt zich via dieren en mensen. Dieren kunnen dragers (‘gastheren’) van het virus zijn, maar ze worden er niet ziek van. Op vleermuizen zitten veel coronavirussen. Buiten een lichaam van een dier of mens kan het virus niet goed overleven.
Covid-19 is veel besmettelijker maar minder dodelijk dan SARS en Ebola[11]. De verspreiding gaat net zo snel als bij de Mexicaanse griep van 2009. Bij SARS werden mensen besmet die heel dicht bij de patiënt kwamen, zoals familieleden en zorgmedewerkers. Bij Covid-19 kunnen mensen al besmet raken als de patiënt hoest, niest, zingt of praat. Een infectieziekte door het coronavirus doet de patiënt niezen en hoesten, waardoor het virus op andere mensen overgedragen kan worden. De overdracht gaat voornamelijk via vochtdruppeltjes in de lucht: nies- en hoestdruppeltjes; in de tweede plaats door aanraking. De kans dat men besmet raakt via oppervlakken zoals deurklinken is klein. En deze kans wordt kleiner als men vaak zijn handen wast.[1] Wie met zijn besmette hand in zijn ogen wrijft, kan ook via de ogen het virus binnenkrijgen. Een geïnfecteerde persoon besmet, zonder beschermende maatregelen, gemiddeld twee à drie anderen[1].
Iemand kan besmet worden zonder ziek te worden. Als mensen niet ziek zijn, is de kans op verspreiding zeer gering. Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) meldde (12 feb. 2020) dat er geen bewijzen zijn dat asymptomatische mensen, die het virus dragen zonder ziekteverschijnselen, besmettelijk zijn en bijdragen aan de verspreiding van het virus[12].
Langetermijngevolgen. De langetermijngevolgen van de ziekte zijn nog onduidelijk (stand 25 maart 2020)[2]. Wel meldde het Nederlandse Longfonds meldde op 25 maart 2020 dat een deel van de patiënten blijvende longschade overhoudt[1], als gevolg van ontstekingen die hebben geleid tot littekenweefsel op de longen.
Voorzorg. Uit voorzorg, ter voorkoming van besmetting, in elk geval ter verkleining van de kans daarop, wordt (in Nederland) aan alle burgers aanbevolen anderhalve meter afstand tot een medemens te houden, regelmatig de handen wassen, te hoesten en te niezen in de binnenkant van de elleboog in plaats van op de hand of in de lucht, en papieren zakdoekjes te gebruiken om de neus te snuiten, drukte te mijden, thuis te blijven bij klachten.
De landen verschillen in de aanpak die verspreiding van het virus moet afremmen. Dit komt vooral door onbekendheid met het virus. In veel landen werd de handel en wandel minder of minder platgelegd. Scholen en restaurants bijvoorbeeld werden gesloten, en festivals en sportwedstrijden werden afgelast. Dat in veel landen besloten werd tot een lockdown (platlegging) komt door de besmettelijkheid en dodelijkheid (het relatief hoge sterftepercentage) van het virus en de ziekte.
Coronacrisis
Om de pandemie terug te dringen namen de overheden beschermende maatregelen, die het economisch en maatschappelijk verkeer beperkten, met gevolgen van financiële, economische aard en van sociale aard. Veel bedrijven hadden minder, veel minder of helemaal geen omzet meer. Mensen raakten in een isolement en de werkloosheid nam toe.
Zie Coronacrisis voor het hoofdartikel.
Meer informatie
Ontwikkeling COVID-19 in grafieken, RIVM.nl.
Manon Maas, Coronapatiënt in huis? Aan déze 4 dingen moet je dan denken, Margriet.nl, 27 okt. 2020.
Bronnen
David Horovitz, Israeli scientist: You’re not going to see millions of people die from COVID-19. TimesOfIsrael.com, 18 maart 2020. Vraaggesprek met Shy Arkin, hoogleraar Structurele Biochemie aan de universiteit van Jeruzalem.
Longfonds: Corona bezorgt deel van patiënten blijvende longschade. Nu.nl, nieuwsbericht van 25 maart 2020.
COVID-19: What Happens If You Get Coronavirus? Youtube.com: Nucleus Medical Media, 28 maart 2020. Duur: 7 min. 27 sec.
Voetnoten
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Longfonds: Corona bezorgt deel van patiënten blijvende longschade. Nu.nl, nieuwsbericht van 25 maart 2020.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Herstellende coronapatiënten: geschrokken dat het me zó kapot kon maken. NOS.nl, 25 maart 2020.
- ↑ Bron: Waarom het coro naviruseen lockdown veroorzaakt en eerdere epidemieën niet (Youtube.com: EenVandaag, 18 april 2020).
- ↑ Viroloog Marion Koopmans: ‘Leuk was het niet om op deze manier gelijk te krijgen’. Volkskrant.nl, 19 juni 2020.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 YouTube-hit: de hoogleraar die coronavaccins fileert. Zes uitspraken beoordeeld, Volkskrant.nl, 22 jan. 2021.
- ↑ Het percentage mensen die, als ze besmet zijn met het virus, aan de gevolgen overlijden. Technische term: infection fatalaity rate (IFR).
- ↑ 7,0 7,1 Kinderoffer. Youtube.com: pierre capel, 15 feb. 2021. Vanaf 2 min 26 sec.
- ↑ In april 2020 geschat op 1,4%, zie: Waarom het coro naviruseen lockdown veroorzaakt en eerdere epidemieën niet (Youtube.com: EenVandaag, 18 april 2020). In maart 2020 was het sterftepercentage geschat op ongeveer 3,4 procent; bron: https://www.businessinsider.nl/coronavirus-compared-to-flu-mortality-rates-2020-3/. In feb. 2020 nog geschat op ongeveer 2 procent.
- ↑ David Horovitz, Israeli scientist: You’re not going to see millions of people die from COVID-19. TimesOfIsrael.com, 18 maart 2020. Vraaggesprek met Shy Arkin, hoogleraar Structurele Biochemie aan de universiteit van Jeruzalem.
- ↑ Bron: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/influenza/cijfers-context/sterfte#node-sterfte-als-gevolg-van-influenza
- ↑ Ebola is zeer dodelijk. De helft van de patiënten sterft door de ziekte. Bron: Waarom het coro naviruseen lockdown veroorzaakt en eerdere epidemieën niet (Youtube.com: EenVandaag, 18 april 2020).
- ↑ Twitterbericht, https://twitter.com/rivm/status/1227565722680877057