Coronavirus

Coronavirussen vertonen een corona (krans) wanneer men ze door een elektronenmicroscoop beziet. Op de foto is een bronchitisvirus te zien, een coronavirus uit dezelfde familie als de SARS-coronavirussen.

Het coronavirus is een virus dat zijn naam ontleend aan de krans (in het Latijn corona = krans, kroon) rond de virusdeeltjes en een aandoening van longen en luchtwegen veroorzaakt, soms met dodelijke afloop, veelal bij bejaarden.

Kroon. Als men het virus onder een elektronenmicroscoop beziet, lijkt het een beetje op een kroon.

Soorten. Er zijn verschillende soorten (varianten) van het virus. Er zijn (anno 2020) zeven soorten die de mens kunnen infecteren. De bekendste coronavirussen zijn (maart 2020) SARS Coronavirus-1, MERS Coronavirus (afgekort MERS-Cov)en SARS-Coronavirus-2 (afgekort SARS-CoV-2). Het laatste virus werd bekend in China, eind 2019, en veroorzaakt de ziekte COVID-19.

RNA-virus. Coronavirussen zijn RNA-virussen: hun erfelijk materiaal bestaat uit RNA, in tegenstelling tot DNA-virussen, waarvan het erfelijk materiaal, gelijk dat van de meeste organismen, uit DNA bestaat. Coronavirussen vinden hun oorsprong in het genoom van hogere organismen, waar nieuwe stammen ontstaan door recombinatie van RNA.

Ziektes. De coronavirussen zijn ziekteverwekkers voor zoogdieren, vogels en mensen. Ze kunnen infectieziektes van verschillende ernst aan de longen en luchtwegen veroorzaken. Ze veroorzaken bij mensen gewoonlijk milde verkoudheid. Het coronavirus is niet het belangrijkste virus dat verkoudheid veroorzaakt; het belangrijkste is een ander virus, het rhinovirus (van rhino = neus). Twee types, HCoV-229E en HCoV-OC43, veroorzaken verkoudheid. De andere coronavirussen kunnen meer ernstige, zelfs dodelijke, luchtwegaandoeningen teweegbrengen.

Dodelijke afloop. In het algemeen zijn coronavirussen niet dodelijk. Toch kunnen ze 'ontsporen' en een gevaar voor de volksgezondheid gaan vormen. Dit gebeurde met de stam SARS-CoV, dat in 2002 opdook

Geschiedenis en vergelijking. In 2002 dook het SARS Coronavirus-1 op. Het verwekte in korte tijd een ernstig ademhalingssyndroom (Severe Acute Respiratory Syndrome, afgekort SARS) met een hoog sterftecijfer. SARS bleek niet zo besmettelijk als gevreesd en binnen enkele maanden was het virus verdwenen, zonder een pandemie te veroorzaken. Maar longspecialisten hielden het ervoor dat Sars-CoV niet het laatste dodelijke coronavirus zou zijn.

Tien jaar later, in 2012, stak het MERS-CoV de kop op, het coronavirus dat de ziekte MERS (Middle East Respiratory Syndrome) veroorzaakt. Met een bijna 4x hoger sterftecijfer dan SARS was dit het gevaarlijkste coronavirus tot dan toe. Ook dit virus verdween weer zonder een pandemie te veroorzaken. De ziekten SARS en MERS eisten samen minder dan 1000 doden. Het virus MERS-CoV zou, zo wisten longspecialisten, niet het laatste dodelijke coronavirus zijn.

Sinds eind 2019 is er het coronavirus SARS Coronavirus-2 (SARS-CoV-2), dat de ziekte Covid-19 veroorzaakt. Het heeft de pandemie veroorzaakt waarvoor al eerder gevreesd werd. "We wisten dat er een nieuwe uitbraak van het coronavirus zou komen, waarschijnlijk in China", aldus een moleculair bioloog in maart 2020. COVID-19, verwekt door SARS Coronavirus-2, eist veel meer slachtoffers. Covid-19 heeft een veel lager sterftecijfer dan SARS en MERS, maar is wel veel besmettelijker.

Ter vergelijking:

Virus	Ziekte	Jaar	Sterftecijfer	Doden
Influenzavirus	Griep (Influenza)	jaarlijks	0,1%
H1N1	Spaanse griep	1918-19	4-20%	20-100 miljoen
H2N2	Aziatische griep	1957	<0,1%	2 miljoen
H3N2	Hongkonggriep	1968-69	<0,1%	1 miljoen
SARS Coronavirus-1	SARS	2002-3	9,6%	774
H1N1	Mexicaanse griep	2009-10	0,1%	17483
MERS Coronavirus	MERS	2012-19	34%	862
SARS Coronavirus-2	COVID-19	2019-	1,4%	?

Bestrijding. Virussen of hun ziekten kan men bestrijden met vaccins, medicijnen of antiserums (antistoffen, die een virus remmen). Tegen het gewone griepvirus hebben wij vaccins én medicijnen.

Tegen coronavirussen die mensen treffen hebben wij (maart 2020) geen vaccins. Wel zijn er vaccins tegen zekere coronavirussen die dieren treffen. Er is (maart 2020) geen vaccin tegen SARS Coronavirus-1.

Tegen HIV, het virus dat de ziekte AIDS veroorzaakt, en tegen Hepatitus C hebben wij (maart 2020) geen vaccins. Er zijn wel medicijnen tegen HIV en tegen Hepatitus C.

De ontwikkeling van een nieuw medicijn kost in het algemeen jaren tijd. Het is mogelijk dat een bestaand medicijn, dat voor een andere ziekte is ontwikkeld, werkt tegen een nieuwe ziekte. Bij de eerste SARS-epidemie in 2003 kregen sommige mensen antilichamen of serum uit het bloed van iemand die hersteld was van SARS. Deze methode wordt minder vaak gedaan dan het toedienen van medicijnen of vaccins.

SARS-CoV-2 en COVID-19

SARS Coronavirus-2 (afgekort SARS-CoV-2) is een coronavirus dat de besmettelijke luchtwegaandoening COVID-19 bij mensen veroorzaakt.

SARS Coronavirus-2 gezien door een electronenmicroscoop.

Het virus werd eind 2019 in de Chinese stad Wuhan ontdekt. Aanvankelijk werd het genoemd het Wuhan-virus of 2019-nCoV; 2019 ziet op het jaar waarin het is ontdekt.

Een model van SARS-CoV-2

Toen het virus zich snel verspreidde naar andere landen, riep de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op 30 januari 2020 een internationale noodsituatie uit. Behandelplan Blauwdruk Onderzoek en Ontwikkeling, in 2018 opgesteld tegen Ziekte X, trad in werking. Dat is een internationaal plan voor onderzoek om de ziekte zo snel mogelijk te kunnen bestrijden en verdere verspreiding tegen te gaan. Bij de uitvoering van het plan komt een heel netwerk van organisaties en instellingen wereldwijd in actie: ziekenhuizen, universiteiten, overheidsministeries.

SARS Coronavirus-2 is niet uit het niets te voorschijn gekomen: het is voor 80% gelijk aan SARS Coronavirus-1.

Werking. Bij een besmetting hecht het virus zich aan de luchtwegwand, Hier ontstaat vervolgens een ontstekingsreactie, waarbij allerlei cellen proberen het virus uit te schakelen: het natuurlijke afweersysteem van de besmette probeert het virus te verdrijven. Lukt dit niet, dan kan het virus zich vermenigvuldigen en in de longblaasjes terechtkomen. In de longen zal het afweersysteem weer proberen het virus uit te schakelen. Lukt dit niet, dan komen er steeds meer ontstekingen bij en raken meer longblaasjes gevuld met ontstekingsvocht. Er ontstaat een ernstige longontsteking. Deze leidt tot zuurstoftekort en ademnood.

Ziekteverschijnselen. Verreweg de meeste patiënten hebben milde (griepachtige) klachten. Patiënten hebben longklachten, zijn kortademig en hebben koorts. De klachten verschillen, volgens een longarts, niet van een normale griep. De meeste patiënten krijgen een longontsteking. Zo'n 20 procent van de patiënten krijgt heftige symptomen, soms met dodelijke afloop, de overigen hebben mildere ziekteverschijnselen. Maar sommige besmette personen merken het niet eens; dit is een belangrijk verschil met SARS.

Heftige symptomen kreeg een 58-jarige Nederlandse man: "Ik werd echt megaziek en kon niet meer slapen van de hoofdpijn. Mijn spieren vielen weg, ik had geen trek meer en kon niet meer naar het toilet of onder de douche. Ik ben ervan geschrokken dat het me helemaal kapot kon maken." En een 58-jarige Nederlandse vrouw getuigt: ""We waren zo vreselijk misselijk, konden niets eten en werden steeds slapper. Daardoor konden we ook geen medicijnen innemen".

Pandemie. De ziekte-uitbraak is tot een pandemie, een wereldwijde uitbraak, geworden. De laatste pandemie vóór die van Covid-19 was de Mexicaanse griep (2009-2010). Toen zijn 1,4 miljard mensen besmet geweest met het H1N1-virus. De Covid-19-pandemie is, mede door de beschermende beperkende maatregelen door overheden, de zwaarste die wij in honderd jaar te verduren hebben gehad.

De volgende animatie, Engels gesproken, geeft inzicht in de schadelijke werking van het virus.

Load video

YouTube

YouTube might collect personal data. Privacy Policy

ContinueDismiss

COVID-19: What Happens If You Get Coronavirus?. Youtube.com: Nucleus Medical Media, 28 maart 2020. Duur: 7 min. 27 sec.

Behandeling. Ons ingeboren afweersysteem kent het virus niet en is daartegen niet goed bewapend. De ziekteverschijnselen kunnen daardoor heviger zijn dan bij de jaarlijkse griep. Het afweersysteem stelt zich tegen de nieuwe indringer te weer door antistoffen aan te maken. Verreweg de meeste patiënten herstellen dan ook. Er is bij dit virus echter nog onzekerheid over de immuniteit en de duur ervan (stand 25 maart 2020).

Op de ziekte waren wij mensen niet voorbereid; wij waren zonder diagnostiek en behandeling. Er zijn (maart 2020) geen vaccins of medicijnen tegen SARS-Cov-2 resp. COVID-19 bekend. Daarom kunnen artsen alleen de symptomen (koorts, benauwdheid) bestrijden.

Herstel. Het kan soms weken duren voordat een patiënt hersteld is. Iemand die 24 uur geen klachten meer heeft, wordt als genezen beschouwd.

Sterfte. Het sterftecijfer wordt (april 2020) geschat op 1,4%, een stuk minder dodelijk dan de voorloper SARS. Patiënten van 80 jaar en ouder met de ziekte Covid-19 hebben echter een kans van 14,8% om te sterven door de gevolgen van deze ziekte. Bijna alle sterfgevallen betreffen ouderen en andere kwetsbare personen, zoals hart-, long- of diabetespatiënten.

Een Israëlische biochemicus, die het virus onderzoekt, sprak in maart 2020 de verwachting uit dat er geen vele miljoenen zullen sterven.

Covid-19 is veel dodelijker dan gewone seizoensgriep. Van de mensen die de griep (influenza) krijgen overlijdt 0,1% aan de gevolgen, dat is 1 op de 1000 patiënten. Modelberekeningen schatten een gemiddeld aantal sterfgevallen door influenza In Nederland van bijna 2.000 per jaar in de periode 1999-2010. Bij grieppatiënten die 65 jaar of ouder zijn ligt het sterftepercentage op 0,83%. Het verschil met Covid-19 komt althans ten dele doordat ons immuunsysteem ervaring met het influenzavirus heeft en de afweer is verbeterd; tegen seizoensgriep zijn vaccins en bestaat enige mate van immuniteit.

Risicogroepen. Kwetsbare groepen zijn in 't bijzonder mensen met een verminderde weerstand, mensen met een ander (onderliggend) gezondheidsprobleem (zoals hart-, long- en diabetespatiënten) en ouderen. Zij hebben de grootste kans op ernstige klachten en op overlijden.

Besmettelijkheid en verspreiding. Het virus is zeer besmettelijk en de verspreiding gaat snel. Het verspreidt zich via dieren en mensen. Dieren kunnen dragers (‘gastheren’)  van het virus zijn, maar ze worden er niet ziek van. Op vleermuizen zitten veel coronavirussen. Buiten een lichaam van een dier of mens kan het virus niet goed overleven.

Covid-19 is veel besmettelijker maar minder dodelijk dan SARS en Ebola. De verspreiding gaat net zo snel als bij de Mexicaanse griep van 2009. Bij SARS werden mensen besmet die heel dicht bij de patiënt kwamen, zoals familieleden en zorgmedewerkers. Bij Covid-19 kunnen mensen al besmet raken als de patiënt hoest, niest, zingt of praat. Een infectieziekte door het coronavirus doet de patiënt niezen en hoesten, waardoor het virus op andere mensen overgedragen kan worden. De overdracht gaat dus voornamelijk via vochtdruppeltjes in de lucht: nies- en hoestdruppeltjes; in de tweede plaats door aanraking. De kans dat men besmet raakt via oppervlakken zoals deurklinken is klein. En deze kans wordt kleiner als men vaak zijn handen wast. Wie met zijn besmette hand in zijn ogen wrijft, kan ook via de ogen het virus binnenkrijgen. Een geïnfecteerde persoon besmet gemiddeld twee à drie anderen.

Iemand kan besmet worden zonder ziek te worden. Als mensen niet ziek zijn, is de kans op verspreiding zeer gering. Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) meldde (12 feb. 2020) dat er geen bewijzen zijn dat asymptomatische mensen, die het virus dragen zonder ziekteverschijnselen, besmettelijk zijn en bijdragen aan de verspreiding van het virus.

Langetermijngevolgen. De langetermijngevolgen van de ziekte zijn nog onduidelijk (stand 25 maart 2020). Wel meldde het Nederlandse Longfonds meldde op 25 maart 2020 dat een deel van de patiënten blijvende longschade overhoudt, als gevolg van ontstekingen die hebben geleid tot littekenweefsel op de longen.

Voorzorg. Uit voorzorg, ter voorkoming van besmetting, in elk geval ter verkleining van de kans daarop, wordt (in Nederland) aan alle burgers aanbevolen anderhalve meter afstand tot een medemens te houden, regelmatig de handen wassen, te hoesten en te niezen in de binnenkant van de elleboog in plaats van op de hand of in de lucht, en papieren zakdoekjes te gebruiken om de neus te snuiten, drukte te mijden, thuis te blijven bij klachten.

De landen verschillen in de aanpak die verspreiding van het virus moet afremmen. Dit komt vooral door onbekendheid met het virus. In veel landen werd de handel en wandel minder of minder platgelegd. Scholen en restaurants bijvoorbeeld werden gesloten, en festivals en sportwedstrijden werden afgelast. Dat in veel landen besloten werd tot een lockdown (platlegging) komt door de besmettelijkheid en dodelijkheid (het relatief hoge sterftepercentage) van het virus en de ziekte.

Coronacrisis

Om de pandemie terug te dringen namen de overheden beschermende maatregelen, die het economisch en maatschappelijk verkeer beperkten, met gevolgen van financiële, economische aard en van sociale aard. Veel bedrijven hadden minder, veel minder of helemaal geen omzet meer. Mensen raakten in een isolement en de werkloosheid nam toe.

Zie Coronacrisis voor het hoofdartikel.

Meer informatie

Coronavirus, RIVM.nl. Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

Ontwikkeling COVID-19 in grafieken, RIVM.nl.

SARS-CoV-2, nl.wikipedia.org

Peter Borger, Overheden waren te laks rond corona. Logos.nl, 23 maart. Eerder verschenen in: Reformatorisch Dagblad 49 (308): 18-19. De christen Peter Borger is moleculair bioloog en specialist in signaaltransductienetwerken en genregulatie-systemen.

Manon Maas, Coronapatiënt in huis? Aan déze 4 dingen moet je dan denken, Margriet.nl, 27 okt. 2020.

Zie ook

Coronacrisis | Ziekte en genezing | Pest

Bronnen

De wereld en de race tegen het coronavirus, Youtube.com: NOS op 3, 31 jan. 2020. Informatieve video over het coronavirus.

The Coronavirus Predicted in the Bible? Yes! Youtube.com: The Christian Life, 3 feb. 2020. Duur: 8 min. 12 sec. Een christelijke beschouwing van de epidemie veroorzaakt door het coronavirus.

Q&A over coronavirus: hoe gevaarlijk is het en kun je het vaker krijgen? NOS.nl, 6 feb. 2018.

Coronavragen aan de viroloog, uitzending van NOS Radio 1, 2 maart 2020, vanaf 8.00 uur. Vraaggesprek met viroloog Eric van Gorp.

The Coronavirus, the Bible, and the End Times, Youtube.com: ASKDrBrown, 14 maart 2020. Engels gesproken.

David Horovitz, Israeli scientist: You’re not going to see millions of people die from COVID-19. TimesOfIsrael.com, 18 maart 2020. Vraaggesprek met Shy Arkin, hoogleraar Structurele Biochemie aan de universiteit van Jeruzalem.

Longfonds: Corona bezorgt deel van patiënten blijvende longschade. Nu.nl, nieuwsbericht van 25 maart 2020.