Burcht: verschil tussen versies
k
geen bewerkingssamenvatting
(Nieuwe pagina aangemaakt met 'Een '''burcht''' of ''burg'' (oude spelling) is een versterkt kasteel<ref>Aldus VanDale.nl, geraadpleegd 28 jan. 2017.</ref>. God is mijn burcht.<blockquote>''Ps 91...') |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
Een '''burcht'''
[[Bestand:Marksburg.jpg|miniatuur|428x428px|De Marksburg in Braubach is een hoogteburcht.]]
== 'Burcht' en 'burg' ==
De oorsprong van 'burcht' ligt in het woord ''burg'', vergelijk het Duitse woord ''Burg'' en het Zweedse ''Borg''. <blockquote>''Ps 91:2 Ik zal tot den HEERE zeggen: Mijn Toevlucht en mijn <u>Burg</u>! mijn God, op Welken ik vertrouw! (SV)''</blockquote><blockquote>''Ps 91:2 Ik zeg tegen de HEERE: Mijn toevlucht en mijn <u>burcht</u>, mijn God, op Wie ik vertrouw! (HSV)''</blockquote>'Burg' betekende 'versterkte nederzetting' of 'omwalde plaats', dus stad en geen kasteel. Het oorspronkelijke woord is behouden gebleven in woorden als ''burger'', ''burgemeester'', ''burggraaf'' en ''burgwal.'' 'Burg' komt bijvoorbeeld in Amsterdam nog in straatnamen voor, bijvoorbeeld in 'Nieuwezijds Voorburgwal', en daarnaast in een groot aantal plaatsnamen: Middelburg, Domburg, Borgt, Souburg, Burgh-Haamstede, Den Burg (plaats op Texel), Leopoldsburg, Luxemburg, Boksburg e.a.
[[Bestand:Gravensteengent22042008.JPG|miniatuur|426x426px|Het Gravensteen in Gent, een 12e-eeuwse waterburcht]]
''Burg'' behoort tot een groep woorden die later een -t heeft gekregen (andere voorbeelden zijn ''inkt'', dat in het Engels ''ink'' heet, en ''rijst''). Door deze t is in de spelling de oorspronkelijke g vervolgens in ch veranderd: de spelling burgt komt in oudere teksten voor, in het huidige Nederlands is het burcht. De Groningse variant ''borg'' heeft de t niet overgenomen. Bovendien is er een betekenisverschil ontstaan tussen "burg" (omwalling) en "burcht" (versterkt gebouw). Dit Germaanse woord heeft ook - zoals wel meer militaire termen - stand gehouden in het Frans, en wel als bourg, dat in tal van plaatsnamen voorkomt, bijvoorbeeld Luxembourg, Mariembourg, Cherbourg, Bourg-en-Bresse e.a.
== Verwante begrippen ==
'''<nowiki/>'Slot'''' is vanaf de 14de eeuw synoniem aan 'burcht'. In de Nederrijnse bronnen komt het in de betekenis van burcht voor het eerst voor in 1339. In de 19de eeuw krijgt slot een romantische betekenis waarbij de weerbaarheid is verdwenen.
'''<nowiki/>'Huis'.''' De algemene term voor een versterkt gebouw in de middeleeuwen is 'huis' dat behalve voor burchten ook gebruikt werd voor adellijke huizen en voor de curtis of hof die voorzien was van een wal en een gracht.
'''<nowiki/>'Kasteel'.''' Het meest gangbare woord voor burcht is ''kasteel,'' dat echter eerst aan het einde van de 16de eeuw voor burcht gebruikt werd. Het Nederlandse kasteel is dan ook geen juiste term voor een middeleeuws gebouw.
== Soorten burchten ==
Een burcht is een sterk kasteel. Gewoonlijk lag de burcht op een rots of bergtop om de dreigingen te kunnen voorzien (''hoogteburcht''). In vlakke gebieden werden ''waterburchten'' opgericht, met diepe grachten langs alle zijden. De burchten met een gracht hebben ook een valbrug.
Een burcht bezat tevens vaak een donjon, een heel zware toren welke als laatste steunpunt werd gebruikt mocht de rest van de burcht zijn ingenomen. De donjon en andere torens waren bovenaan meestal afgewerkt met kantelen.
De extra versterking van de (wal)burcht bestaat meestal uit een droge of natte gracht en een aarden wal en/of zware stenen ommuring. Een van de oudste nog bestaande voorbeelden in Nederland is de Burcht van Leiden. Voor België is het Gravensteen in Gent een goed voorbeeld (zie foto).
== De burg Sion ==
De burg Sion was een vesting in Jebus, die David veroverde. In deze burg ging David wonen. Hij noemde hem 'Davids stad'. <blockquote>''1Kr 11:5 En de inwoners van Jebus zeiden tot David: Gij zult hier niet inkomen. David dan nog won den burg Sion, welke is de stad Davids. (SV)''</blockquote><blockquote>''2Sa 5:7 Maar David nam den burg Sion in; dezelve is de stad Davids. (...) 2Sa 5:9 Alzo woonde David in den burg en noemde dien Davids stad. En David bouwde rondom van Millo af en binnenwaarts. (SV)''</blockquote>
== God is ons een burcht ==
God is voor ons een burg, een veilige vesting.<blockquote>''2Sa 22:1 En David sprak de woorden dezes lieds tot den HEERE, ten dage als de HEERE hem verlost had uit de hand van al zijn vijanden, en uit de hand van Saul. 2Sa 22:2 Hij zeide dan: De HEERE is mij mijn Steenrots, en mijn <u>Burg</u>, en mijn Uithelper. 2Sa 22:3 God is mijn Rots, ik zal op Hem betrouwen; mijn Schild en de Hoorn mijns heils, mijn Hoog Vertrek en mijn Toevlucht, mijn Verlosser! Van geweld hebt Gij mij verlost! (SV)''</blockquote><blockquote>''Ps 31:3 (31:4) Want U bent mijn rots en mijn <u>burcht</u>! Wijs mij dan de weg en leid mij zachtjes, omwille van Uw Naam. (HSV)''</blockquote><blockquote>''Ps 71:3 Wees mij tot een rots om daarin te wonen, om voortdurend daarin te gaan. U hebt bevel gegeven om mij te verlossen, want U bent mijn rots en mijn <u>burcht</u>! (HSV)''</blockquote><blockquote>''Ps 91:2 Ik zeg tegen de HEERE: Mijn toevlucht en mijn <u>burcht</u>, mijn God, op Wie ik vertrouw! (HSV)''</blockquote><blockquote>''Ps 144:2 mijn goedertierenheid en mijn <u>burcht</u>, mijn veilige vesting en mijn, ja, mijn Bevrijder, mijn schild, tot Wie ik de toevlucht heb genomen, Die mijn volk aan mij onderwerpt. (HSV)''</blockquote>
== Voetnoot ==
| |||