Vaccin tegen SARS-CoV-2

Uit Christipedia
(Doorverwezen vanaf Coronavaccin)

Een vaccin tegen SARS-CoV-2 is een vaccin dat het menselijk lichaam leert zich te verweren tegen het virus SARS-CoV-2, en dat daarmee de door dit virus verwekte ziekte Covid-19 voorkomt dan wel de ziekteverschijnselen beperkt houdt.

Vaccinatie met een mRNA-vaccin tegen SARS-CoV-2

Ontwikkeling

Onderzoekers hebben het RNA, de blauwdruk van het virus, onderzocht en het deel afgezonderd dat een recept voor het stekeleiwit bevat. Dit eiwit (Eng. spike protein) zit op de buitenkant van het virus en fungeert als een sleutel om een te infecteren cel te openen.

Er zijn in 2020 verschillende vaccins tegen SARS-CoV-2 ontwikkeld.

Dat is zeer snel gegaan, veel sneller dan gewoon; nog nooit zijn vaccins zo snel ontwikkeld, goedgekeurd en toegediend[1]. Een snelst ontwikkelde vaccin tot dan toe was het mumpsvaccin, het vaccin tegen het mumpsvirus; het vaccin werd in vier jaar ontwikkeld[2].

Dit is te mede te danken aan[3] (10 de prioriteit die de ontwikkeling kreeg; (2) de kennis die men al had omtrent andere coronavirussen, zoals SARS; men wist al wat het stekeleiwit deed[2]; (3) de volwassen geworden RNA-technologie, ingezet voor mRNA-vaccins wordt ingezet; (4) het geld en de tijd die op verscheidene plaatsen in de wereld in de zoektocht naar een vaccin zijn gestoken; (5) het deels parallel laten verlopen van fasen in de studie en ontwikkeling van het vaccin; (6) de ongekende uitgebreide samenwerking van wetenschappers wereldwijd[2].

Gebruik van gekloonde cellen van geaborteerde kinderen

Een onvoldragen kind van 3 maanden oud.

Sommige producenten hebben in de ontwikkeling en/of productie van een vaccin gebruik gemaakt van cellen die gekopieerd (gekloond) zijn van cellen van een geaborteerd kind. Zo hebben de producenten Pfizer/BioNTech en Moderna in de testfase gebruik gemaakt van menselijke cellen die door kloning afstammen van de cellen van een kind, dat in 1973 in Nederland is geaborteerd. De cellen van het gekloond weefsel hebben de code HEK293 gekregen.[4] De vaccins van genoemde bedrijven zijn toegelaten tot de Nederlandse markt.

De producent AstraZeneca heeft dergelijke cellen gebruikt tijdens het ontwerp en de testfase. In tegenstelling tot Pfizer/BioNTech en Moderna gebruikt AstraZeneca ook in de productiefase cellen die afstammen van de cellen van een geaborteerd kind.[4] Nederland bestelde 2,3 miljoen vaccins van AstraZeneca[5].

Soorten vaccins

Er zijn of worden verschillende soorten vaccins[6] tegen SARS-CoV-2/Covid-19 ontwikkeld. Enkele soorten met hun producenten zijn[7]:

  • DNA-vaccins of recombinant vectorvaccins: AstraZeneca, ook bekend als Vaxzevria en Oxford-Astra-Zeneca en ChAdOx1 nCoV-19 (VK,ZW); Ad26.COVID.S van Janssen oftewel Johnson & Johnson (VS/BE); Spoetnik V (RU).
  • mRNA-vaccins: Pfizer/BioNTech (VS), Moderna (VS), Curevac (DU).
  • subeenheid-eiwitvaccin: NVX-CoVID373 van Novavax (VS), bevat een synthetisch (recombinant) stekeleiwit.
  • verzwakt vaccin: Vidprevtyn van Sanofi (FR)/GlaxoSmithKline (VK)[7], bevat een synthetisch (recombinant) stekeleiwit.
  • geïnactiveerd vaccin: VLA2001 van Valneva (AT/FR); Sinovac, ook bekend als Coronavac (China); Sinopharm (Vero cell)(China).

Men kan de vaccins verdelen in twee hoofdgroepen: de moderne genetische (DNA- en mRNA-) vaccins en de traditioneel ontwikkelde, niet-genetische vaccins.

Een andere verdeling van de vaccins, in drieën, is[8]:

  1. Eiwit-vaccins: vaccins gebaseerd op eiwit: normale of klassieke vaccins gebaseerd op het geïnactiveerde of verzwakte virus; nieuwere vaccins gebaseerd op synthetische virus-eiwitten.
  2. DNA-vaccins: vaccins gebaseerd op DNA
  3. RNA-vaccins: vaccins gebaseerd op mRNA (RNA-vaccins)

Genetische vaccins

Genetische vaccins bevatten een genetische code van het te bestrijden virus. De code komt in je eigen lichaamscellen terecht en zet de cellen aan tot vervaardiging van een virusdeeltje, een lichaamsvreemde stof.

De benaming 'vaccin' voor genetische vaccins is omstreden, omdat dit soort vaccins gentechnologische middelen zijn en heel anders werken dan de klassieke vaccins. Bij een klassieke vaccinatie wordt een 'antigen' (afkorting van 'antibody generator' = antilichamenverwekker) ingespoten, eiwitten die de aanmaak van antistoffen uitlokken. DNA en rNA lokken, normaliter[9], niet de aanmaak van antistoffen uit. "DNA en RNA vaccins kunnen dus per definitie geen vaccins zijn", aldus een moleculair geneticus[10]. De kwestie is terminologisch. Als men 'vaccin' met Van Dale definieert als "(medisch) preparaat waarmee tegen een ziekte wordt ingeënt", dan vallen de genetische vaccins daar ook onder. Als men het begrip 'vaccin' echter bepaalt als "afgezwakte ziekteverwekker die wordt ingespoten tegen een ziekte", dan vallen genetische vaccins daar niet onder.

Recombinant vectorvaccins

Dit type vaccin wordt ook genoemd DNA-vectorvaccin, vectorvaccin of DNA-vaccin. Bij de ontwikkeling ervan wordt het stekeleiwit-gen van het coronavirus geïsoleerd. Men maakt er DNA van[11]. Dit DNA is even groot als dat van SARS-CoV-2: ongeveer 30 duizend DNA-letters[8]. Dit DNA wordt vervolgens ingevoegd in het DNA van een DNA-virusachtige, die het DNA in de menselijk cel brengt en deze cel tot de productie van het stekeleiwit aanzet.

Dragervirus. In het vaccin AstraZeneca heeft men het stukje virale DNA ingebouwd in het adenovirus afkomstig van een chimpansee[11]. Dit dragervirus, een onschuldig verkoudheidsvirus, is onschadelijk gemaakt en dient alleen als voertuig voor het viraal DNA. De virulente genen van het adenovirus zijn verwijderd, zodat het geen ziekte meer kan veroorzaken. Ook bevat het aangepaste virus geen genen meer die nodig zijn voor de vermenigvuldiging ervan; het kan zich niet vermenigvuldigen. Er bestaat echter de kans dat bij een omvangrijke kweek van adenovirussen voor vaccinatie er een virus gevormd wordt dat zichzelf wél kan vermenigvuldigen[11].

Werking. In tegenstelling tot mRNA-vaccins zijn DNA-vectorvaccins ontworpen om de kern van een menselijke cel in te gaan, waar zich het menselijke DNA bevindt. In de kern wordt op grond van het virale DNA het virale RNA aangemaakt, dat de celkern verlaat en de ribosomen in de cel aanzet tot de productie van het stekeleiwit. Dit eiwit wordt vervolgens buiten de cel gebracht en lokt een immuunreactie uit.[7]

De techniek van een recombinant vectorvaccin is nogal nieuw en niet degelijk onderzocht (feb. 2021)[11][12]. De kans bestaat dat het virale DNA wordt opgenomen in het DNA van de menselijke cel[13]. Adenovirussen en de DNA-vectorvaccins daarop gebaseerd worden in ongeveer 1 op de 1000 menselijke cellen opgenomen in het genoom van de cel[14][15][16]. "Na gevaccineerd te zijn met een DNA-vectorvaccin heeft iemand zeker ergens in zijn lichaam een genetisch veranderde cel"[13]. Een verandering van het menselijk genoom in cellen kan trouwens ook gebeuren door een virale infectie[16]. Wellicht zal de genetisch veranderde cel sterven (apoptose). Zo niet, dan kunnen zich op den duur onverwachte afwijkingen manifesteren in het zenuwstelsel, het afweersysteem of de stofwisseling[17]. Denk bijvoorbeeld aan kanker[16]. DNA-vector vaccines zijn hierop niet onderzocht (stand 8 april 2021)[13]. Daarom is het, aldus een moleculair geneticus[13], sterk af te raden om een dergelijk vaccin te nemen.

Risico's. Het vaccin van AstraZeneca wordt ingespoten in een spier, maar een deel kan in de bloedbaan terechtkomen. Omdat het vaccin bij tientallen mensen bloedstolsels (trombose) teweegbracht, deden Nederland en veel andere landen het vaccin in de ban.[18][19]

De DNA-techniek werd als gentherapie ontwikkeld in de periode 1990 -2000, maar bleek hiervoor niet geschikt, omdat de DNA-integratie te gering is. Ze integreren niettemin vaak in het DNA van menselijke cellijnen. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat het virale DNA van het DNA-vaccin in het menselijk DNA kan worden opgenomen[8]. Er zijn biochemische mechanismen die RNA-delen in DNA kunnen omzetten (reverse transcriptase, omgekeerde vertaling, afgekort RT) en deze DNA in ons genoom kunnen onderbrengen (integrase, afgekort INT). In ons genoom zitten duizenden L1-elementen (RT- en INT-genen) die daarvoor kunnen zorgen. Bij 0,001 tot 1% van de geïnfecteerde cellen worden adenovirale vectoren in het chromosoom-DNA van de gastheer opgenomen. Dit kan op termijn, mogelijk in samenhang met andere mutaties, leiden tot afwijkingen. Dit weten wij niet.[8]

mRNA-vaccins

Een mRNA- of RNA-vaccin brengt mRNA voor de aanmaak van het stekeleiwit van het virus in menselijke cellen. Het lichaam herkent onmiddellijk het aangemaakte eiwit als lichaamsvreemd en activeert afweercellen om er antilichamen en T-cellen tegen te produceren.

Drie uren na de bekendwording van de genetische code van het virus werd met de ontwikkeling van mRNA-vaccins begonnen. Het stekeleiwit is een goede ingang, zo wist men al, voor vaccineren[1]. De mRNA-techniek wordt voor het eerst breed toegepast voor vaccins die aan mensen worden gegeven. Het mRNA-vaccin van Pfizer/BioNTech is getest op meer dan 20.000 mensen, die ermee zijn ingeënt[20]. RNA-vaccins zijn (feb. 2022) minder uitgebreid getest dan DNA-vaccins[10].

mRNA. Op grond van het gevonden recept voor stekeleiwitten maakte men op kunstmatige wijze mRNA (messenger RNA, boodschapper-RNA). Dit is een speciale vorm van RNA die een cel kan binnenkomen en de cel instructies kan geven[21] voor de aanmaak van stekeleiwitten, niet voor de aanmaak van het virus zelf. Een mRNA-vaccin bevat een RNA-virusachtige met een recept (mRNA) uit het coronavirus virus voor de aanmaak van het stekeleiwit dat kenmerkend is voor het coronavirus. Een cel die het boodschappermolecuul RNA binnen krijgt maakt aan de hand van het recept het stekeleiwit aan. Dit eiwit zit, zoals gezegd, aan de buitenkant van het virus en komt, door de 'geïnfecteerde' cel aangemaakt, ook aan de buitenkant van de cel te zitten. Het eiwit is vreemd aan ons lichaam en lokt een reactie van ons afweersysteem uit. Zo rust het vaccin ons immuunsysteem toe voor de herkenning en bestrijding van het coronavirus. Ons lichaam wordt alvast bewapend voor wanneer we echt zouden raken met het virus. Dit virus wordt dan herkend aan de stekel-eiwitten en vervolgens aangevallen en vernietigd.

Vetbolletje. Als men mRNA los in het lichaam spuit, valt het uit elkaar. Ons lichaam heeft enzymen (RNAsen) die het vrij RNA direct afbreken[22]. Om het boodschappermolecuul te beschermen wordt het ingekapseld in een beschermend hoesje van vetdeeltjes. Dit hoesje is een synthetisch omhulsel. Met het viraal RNA erin heeft het de vorm van een minuscuul vettig bolletje, een heel klein vetdruppeltje, ook nanodeeltje (Eng. nano particle) genoemd. Het beschermt het stukje virale RNA tegen afbraak en en bevordert de opname in onze cellen[23]. Het vetbolletje zorgt tevens voor het vervoer en de levering van het mRNA. De vetdeeltjes worden nano-lipiden genoemd. Om te zorgen dat de vetbolletjes vóór de vaccinatie intact blijven, wordt het RNA-vaccin van de firma Pfizer/BioNTech bij -70 oC bewaard vóórdat het wordt toegediend.

Zout water. De minuscule vetdruppeltjes worden in een zoutig water gedaan, dat zo natuurlijk mogelijk voor het lichaam is[24]

Adjuvanten. In het Pfizer-vaccin zouden geen adjuvanten zitten[25]. Dit zijn hulpstoffen die tot een sterkere reactie op de antigenen moeten leiden. Echter, volgens een andere geleerde[26] zit er wel een adjuvans in: in het nanodeeltje zit ook polyethyleenglycol (PEG), dat immunogeen is: bij veel mensen zal een antistof tegen polyethyleenglycol worden gevormd. Andere hebben er al een antistof voor, omdat polyethyleenglycol een middel is dat veel voorkomt in onze omgeving. In het nanodeeltje zit PEG om het afweersysteem te starten. Maar het afweersysteem mag hierdoor niet op hol slaan en voeren tot een anafylactische shock, dit is een heftige uitgebreide allergische reactie.

Het vetbolletje heeft een structuur die het complementsysteem[27], dat is een deel van het afweersysteem, na injectie direct activeert[28]. Het complementsysteem is zeer krachtig en moet goed gereguleerd worden. Activering van het complementsysteem kan direct bijwerkingen geven, bijvoorbeeld een rillerig gevoel. Vaatverwijding door het complementsysteem kan leiden tot flauwvallen. Overactivatie kan ernstige gevolgen hebben[29]

Werking. Als het vaccin in de spier van de bovenarm wordt ingespoten, botsen de vetdeeltjes tegen cellen van het lichaam. De meeste cellen zijn spiercellen. De vetdeeltjes versmelten met de buitenkant van de cel. De vette stof zorgt voor bescherming van het RNA, maar ook voor toegang tot de cel. Het vetbolletje gaat op in de celmembraan, waardoor het mRNA in het cytoplasma van de cel terechtkomt. Het RNA komt niet in contact, zo neemt men aan, met het DNA in de celkern.

De eiwitfabriek (ribosoom) van de cel leest het mRNA af en maakt het stekeleiwit. Het RNA kan meerdere keren worden gelezen en kan dus meerdere stekeleiwitten doen maken. Nadat het RNA zijn werk heeft gedaan, wordt het binnen enkele dagen[30][31], binnen ongeveer 72 uur door de cel afgebroken.[23]

De aangemaakte stekeleiwitten worden uit de cel gewerkt en komen vrij in het lichaam. Het grootste deel[32] van de aangemaakte stekeleiwitten hechten zich aan de buitenzijde van het celmembraan, een ander deel zwerft rond en kan zich aan andere cellen hechten, waar ze niets kunnen uitrichten. De stekels kunnen niet ziek maken. Maar omdat ze vreemd zijn aan het lichaam, zal het immuunsysteem ze niet dulden en aan de slag gaan. Anders gezegd: de stekeleiwitten activeren ons afweersysteem. Er worden meerdere afweercellen opgeroepen om de stekels op te ruimen. En de afweercellen vermenigvuldigen zich. Tegelijkertijd worden er antistoffen (antilichamen) aangemaakt om de stekels op te ruimen. Cellen waaraan het stekeleiwit zit, worden vernietigd. Er komen nieuwe cellen voor in de plaats. De reactie van ons lichaam is geen auto-immuunreactie, want het zijn geen gewone cellen die worden vernietigd, maar cellen die lichaamsvreemde elementen (stekeleiwitten) bevatten.

Bij de afweerreactie ontstaan ook geheugencellen, die onthouden hoe het stekeleiwit eruit ziet, ook nadat de stekels zijn opgeruimd. Ze zorgen ervoor dat het echte virus met zijn typische stekeleiwitten, wanneer de gevaccineerde het later oploopt, meteen wordt herkend en vervolgens door andere afweercellen wordt uitgeschakeld. De gevaccineerde is daardoor tamelijk beschermd tegen het virus en daarmee tegen COVID-19.[33][34] De opbouw van de afweer duurt zo'n drie weken[20].

Load video
YouTube


Hoe werkt het corona vaccin?. Youtube.com: Erasmus MC, 8 jan. 2021. Duur: 2 min. 55 sec. Over de werking van het mRNA-vaccin van Pfizer/BioNTech.

Doeltreffendheid. De bedrijven Pfizer/BioNTech- en Moderna hebben in 2020 elk een mRNA-vaccin tegen SARS-CoV-2 ontwikkeld. Het Pfizer-vaccin bleek in 95% van de gevallen effectief te zijn. Anders gezegd: een besmet persoon heeft 95% minder kans op Covid-19 te krijgen. Andere vaccins lijken ongeveer hetzelfde te scoren[35]. Er bestaat dus nog een kans dat iemand na de vaccinatie Covid-19 krijgt. De patiënt behoort dan tot de 5% pechvogels. De ziekte komt dan niet door het vaccin, maar door het virus dat 'in het wild', bijvoorbeeld op het werk of in de supermarkt, is opgelopen.[35] Het schijnt echter dat de ziekte, die een gevaccineerde krijgt, minder heftig is dan bij een niet-gevaccineerde. Dat zien we trouwens ook bij de griep: iemand die een griepprik heeft gehad en toch griep krijgt, wordt doorgaans minder ziek dat iemand die ongevaccineerd de griep krijgt.[35]

De immuniteit die men door het Pfizer-vaccin krijgt lijkt beter en langer te zijn dan de natuurlijke immuniteit na besmetting met het virus. Daarom wordt aangeraden ook na herstel van COVID-19 het vaccin te halen.[36] Een tegengeluid stelt dat een natuurlijke infectie veel meer antistoffen oplevert dan het Pfizer-vaccin[37] Een natuurlijke infectie met SARS-CoV-2 maakt de antistof IgA aan in de bovenste luchtwegen. Het Pfizer-vaccin, dat in de armspier wordt ingespoten, verwekt voornamelijk de agressievere antistof IgG, die ontstekingsreacties opwekt.

Bijwerkingen. Er is een breed scala van mogelijke bijwerkingen van de DNA- en RNA-vaccins, van milde tot ernstige, zelfs genetische afwijkingen[8]. De bijwerkingen van het Pfizer-vaccin, dat getest is op meer dan 20.000 mensen[20], zijn meestal mild en van korte duur. Niet iedereen ondervindt bijwerkingen. De meest voorkomende bijwerkingen zijn tweeërlei: 1. bijwerkingen ten gevolge van de afweerreactie door het menselijk lichaam: vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, koorts, rillingen; 2. bijwerkingen ten gevolge van het prikken en toedienen van het vaccin: pijn ter plekke van de injectie, roodheid, zwelling. De eerste soort bijwerkingen zijn een bewijs dat het afweersysteem in actie is gekomen.[33]

Naast de genoemde veelvoorkomende kortdurende bijwerkingen kunnen zich zeldzame bijwerkingen van het Pfizer-vaccin voordoen. Op 1 miljoen doseringen hebben 3 mensen een ernstige allergische reactie (anafylaxie) gehad. Deze bijwerking is goed te verhelpen met medicatie. Mensen kunnen trouwens allergisch zijn voor elke stof die er bestaat.[33]

Het genetische vaccin (DNA- of RNA-vaccin) wordt in de spier geïnjecteerd. Als het in de bloedbaan, die door de bovenarm loopt, terechtkomt, komt het DNA of mRNA in de cellen van andere weefsels en organen terecht, vaak in het hart[8]. Daar leiden ze dan tot de productie van het viruseiwit, eventueel gevolgd door ontstekingsreacties, zoals een hartontsteking, en trombosen.

Zijn er bijwerkingen van het Pfizer-vaccin na lange tijd? Dat is in jan. 2021 nog niet bekend. Onvruchtbaarheid van de vrouw is geen gevolg van het mRNA-vaccin noch van COVID-19[38]. Vaccins hebben nooit bijwerkingen op lange termijn. Een vaccin wordt opgeruimd door het afweersysteem.[33]

De medisch directeur van Pfizer Nederland zei in het najaar van 2021: "We zijn continue aan het leren hoe het immuunsysteem reageert op het vaccin"[39].

Kritiek en mogelijke gevaren

Kritiek. Moleculair geneticus Pieter Borger vindt (okt. 2021)[8] dat men vóór de wereldwijde inzet had moeten onderzoeken: wat het doet stekel-eiwit? Is integratie het DNA of RNA in het DNA mogelijk? Waar gaat het vaccin in het lichaam naar toe en in welke cellen is het vaccin actief? Borger: "We weten niet genoeg over RNA-vaccins. Maar alle biochemie om een RNA-vaccin in ons DNA te integreren is in onze cellen aanwezig. We weten niet of en hoe vaak dit werkelijk gebeurt. Er zijn geen gegevens beschikbaar. Tot nu toe is er geen diepgaand onderzoek gedaan."

Immunoloog en parasitoloog Theo Schetters[40], die al tientallen jaren betrokken is bij de ontwikkeling van dierenvaccins, is bezorgd (jan. 2021) over het mRNA-vaccin dat gebruikt wordt: over de haast waarmee dit type vaccin is ontwikkeld en over het gebrek aan gegevens betreffende de veiligheid en de effectiviteit ervan. "We zijn een groot experiment aan het doen met mensen", zegt hij[41] Een andere immunoloog vindt dat er veel onzekerheden zijn, er weinig onderzocht is[42] en dat men wel erg kort door de bocht gaat. Weer een andere immunoloog (en toxicoloog) is van oordeel dat "het vaccin veel te snel en lichtzinnig is toegelaten"[43]. De Amerikaan Robert Malone, die gewerkt heeft aan de ontwikkeling van mRNA-technologie, stelt: “Deze vaccins zijn experimentele producten. Wie zich laat vaccineren participeert in een medisch experiment.”[44] De RNA-vaccins werden niet getest op lange-termijn-neveneffecten.

Schetters vindt vaccineren tegen SARS-CoV-2 "onnodig en massavaccinatie is vanwege onbekende bijverschijnselen en gevolgen hoogst onverantwoordelijk."[41] Onnodig, omdat mensen voldoende weerstand hebben: 98% van de vastgestelde geïnfecteerden worden weinig ziek of hebben vrijwel geen klachten[45]. We zouden beter bepaalde groepen kwetsbare mensen het vaccin kunnen aanbieden[46]. Dan kunnen we binnen redelijke tijd van de lockdown af.[46]

Er zijn alternatieven voor DNA- en RNA-vaccins, zoals een verzwakte vaccin van Sanofi/GlaxoSmithKline, waarvan wij de veiligheid veel beter kennen[41]. Onder hoge druk heeft men echter gekozen voor vaccins die eerder beschikbaar waren.

Een ander punt van kritiek[47] is dat, in de ontwikkeling van het vaccin van Pfizer, de belangrijke T-cel-reactiviteit van het afweersysteem niet is onderzocht. Deze reactiviteit is echter het belangrijkste van de afweer.

Een ander punt van kritiek[48] is de route van vaccinatie: het vaccin wordt in de armspier gespoten, waar het voornamelijk de antistof IgG verwekt in plaats van de IgA, dat door een natuurlijke infectie in de luchtwegen wordt verkregen. De route zou wellicht beter via de neus moeten gaan.

Een ander punt van kritiek[49][50] is dat er antistoffen kúnnen worden gevormd die de (volgende) infectie heftiger maken, ze versterken de ziekte. Ze kunnen ervoor zorgen dat het virus in weefsel komt waarin het anders niet zou kunnen komen.

Zwangeren krijgen uit voorzorg geen vaccin (stand 6 jan. 2021), omdat nog onvoldoende is onderzocht of zwangere dieren, die het vaccin krijgen, afwijkingen krijgen in de vruchtjes. Na hun zwangerschap kunnen vrouwen het vaccin krijgen.[20]

Stekeleiwit gevaarlijk. Het stekeleiwit blijkt zich, tegen de aanvankelijke verwachting in, verder te (kunnen) verspreiden in ons lichaam dan de spier in de bovenarm waar de injectie plaatsvindt. Het eiwit is schadelijk.[51]

Auto-immuunziekte? Het afweersysteem doodt de gezonde cellen die stekeleiwitten op hun buitenkant hebben. Het virus is selectiever in de cellen waarin het binnendringt, terwijl het mRNA van het vaccin dankzij het vetlaagje waarin het verpakt zit, ook in cellen komt waarvoor het virus geen sleutel heeft om binnen te komen, want een deel van het RNA komt in de bloedbaan terecht en kan zo in andere dan spiercellen terechtkomen[52]. De kans is aanwezig dat het afweersysteem per abuis ook gezond weefsel gaat bestrijden, stelde de immunoloog Theo Schetters in jan. 2021[41]. Of het zal gebeuren, is onbekend.[41]

Die beweerde kans wordt tegengesproken door een hoogleraar hoogleraar immunologie[53]: onze cellen zetten bij een infectie altijd eiwitten op hun buitenwand. "Als je daar een auto-immuunziekte van zou krijgen, zouden we dat van elk willekeurig virus krijgen, van allerlei andere vaccins en van het coronavirus zelf."[53] Er is nog geen spoor van het probleem waartegen Schetters waarschuwt.[30]

Opname in het DNA? Er schuilt voor het DNA een mogelijk gevaar in dit vaccintype: het RNA kan tot een verandering van het DNA leiden. Dankzij een replicase-gen in het vaccin wordt er in de cellen heel veel RNA voor het stekeleiwit aangemaakt, zodat er veel stekeleiwitten worden geformeerd om een goede afweerreactie teweeg te brengen. Ons genoom bevat genen voor de enzymen reverse transcriptase (RT) en integrase (INT). Viraal RNA kan in cDNA worden omgezet door het enzym reverse-transcriptase. Daarna kan dit stukje cDNA door het integrase-enzym worden geïntegreerd in het DNA. Het stekeleiwit-RNA kan langs die weg in iemands genoom terechtkomen. In het menselijk genoom komen tienduizenden genen voor die de code voor het RT- en INT-enzym bevatten. "Dat betekent dat er een reële kans bestaat dat veel RNA gaat integreren in bijvoorbeeld celcyclusgenen of in genen die de stofwisseling aansturen. Het resultaat? Een verhoogde kans op kanker en stofwisselingsafwijkingen. Daar is nog niet op getest", aldus een moleculair bioloog in februari 2021[54][50].

Het mRNA-vaccin wordt diep in een spier geïnjecteerd. De cellen van het spierweefsel delen zich minder snel dan die van de kiemlaag van de huid of van de inwendige darmbekleding. Spiercellen met veranderd DNA vermenigvuldigen zich minder snel dan huidcellen. Verder is het zo dat oudere mensen, die minder generaties cellen hebben te gaan, minder risico lopen dan jongeren, die nog een heel leven voor zich hebben. Daarom is het inenten van oude mensen met een RNA-vaccin wellicht oké. Maar jonge mensen, zegt genoemde moleculair bioloog, kun je beter pas inenten na uitvoerige studies die 'genotoxiciteit' uitsluiten[55]. "Genotoxiciteit" wil zeggen dat het proces "RNA → cDNA → genoomintegratie" kan leiden tot een verstoorde genetische controle en op de lange duur tot genetische afwijkingen en ziekte. RNA-vaccins zijn niet getest op dit risico[17]. "Als genoom-onderzoeker ga ik geen injecties van de nieuwe RNA-vaccins nemen[56].

Een hoogleraar immunologie stelde echter in jan. 2021: "Om het rna van het vaccin om te zetten in dna zijn enzymen nodig die onze eigen cellen helemaal niet aanmaken. Dat gebeurt dan ook niet."[53] Een andere deskundige, hoogleraar coronavirologie[57], ontkent dat het mRNA van het vaccin mogelijk wordt ingebouwd in het DNA in de celkern, omdat dit ook niet gebeurd met andere RNA-moleculen in de cel. Door een virus geïnfecteerde cellen zijn vol viraal rna. Coronavirussen en nog een aantal andere virusgroepen maken zelfs extra mRNAs. Als dit opname in het DNA een probleem was, "dan zou het ook een probleem zijn voor iedereen die natuurlijk geïnfecteerd raakt, met welk rna-virus dan ook. Miljarden mensen, duizenden jaren lang, tientallen infecties per jaar."[57]

Volgens de uitkomsten van Zweeds onderzoek in vitro (najaar 2021) kan het stekeleiwit de celkern binnendringen en de reparaties van het DNA, die voortdurend plaatsvinden, verminderen. Dit is verontrustend. Want als dat in vivo, dus bij mensen, voorkomt, heeft dat ernstige gevolgen, zoals kanker of verminderde kans op herstel van kanker. De onderzoekers raden de productie en het gebruik van volledige stekeleiwitten in vaccinaties te vermijden en zich te beperken tot delen van het eiwit. Trouwens, bij een infectie met SARS-CoV-2 komen in onze cellen ook stekeleiwitten.[58][59]

Werkzaamheid van genetische vaccins

Hoe langer de vaccinatie geleden is, hoe minder antistoffen mensen hebben. De hoeveelheid antistoffen in het bloed is in ruim twee maanden tijd ongeveer gehalveerd. Bij de huidige genetische, op het stekeleiwit gerichte vaccins maak je alleen antistoffen tegen het stekeleiwit, dus tegen één onderdeeltje van het virus. Heb je de ziekte doorgemaakt, dan heb je ook antistoffen tegen andere onderdelen van het virus. Bovendien daalt het aantal antistoffen na een natuurlijke infectie langzamer.[60]

Volledig gevaccineerde personen met doorbraakinfecties blijken even besmettelijk te zijn als besmette ongevaccineerden[61].

Boosterprik

Daar het aantal antistoffen in de loop van de tijd afneemt en het virus nog rondwaart, kunnen boosterprikken worden aangeboden. Deze 'oppeppers' moeten de hoeveelheid antistoffen op vermeerderen. Het is (december 2021) niet bekend bij welke hoeveelheid antistoffen mensen voldoende beschermd zijn[60].

Niet-genetische vaccins

Dit type vaccin brengt geen virale genen van SARS-Cov-2 in het menselijk lichaam. En wat door deze vaccins wordt toegediend, komt zeker niet in ons DNA terecht[8]. "Daarom is er geen enkele mogelijkheid dat deze vaccins in ons DNA kunnen integreren en dus kunnen ze ons genetisch materiaal niet veranderen." (Pieter Borger, moleculair geneticus)[62]

Subeenheidvaccin

Een zogenoemd 'subeenheidvaccin' of 'subeenheid-eiwitvaccin' of 'eiwitgebaseerd vaccin' of 'eiwit-vaccin' tegen SARS-CoV-2/Covid-19 bevat veel kopieën van het stekeleiwit van het coronavirus.[7] 'Subeenheid' slaat op een onderdeel van het virus, in dit geval het stekeleiwit. De eiwitten moeten door een levend organisme zijn aangemaakt. Dat kunnen bijvoorbeeld bacteriën of gistcellen zijn.

NVX-CoVID373. In het geval van het vaccin NVX-CoVID73 van Novavax is het stekeleiwit synthetisch gemaakt. Het virusgen met de code voor de vervaardiging van het stekeleiwit is in een insectenvirus, het Baculovirus, gebracht. Dit virus is daarna in insectencellen afkomstig van een motvlinder vermeerderd. Zover bekend kunnen Baculovirussen geen mensen infecteren. Voor het vaccin van Novavax zijn geen cellen van geaborteerde kinderen gebruikt. Cellen van de mot krijgen de instructie voor het aanmaken van het stekeleiwit en produceren vervolgens dit eiwit.[63]

De aangemaakte stekeleiwitten worden verzameld, gezuiverd en dan gehecht aan nanodeeltjes van Polysorbaat 80. Polysorbaat 80 is een oppervlakteactieve stof (surfactant) die vaak wordt gebruikt in de farmaceutische, cosmetische en voedingsmiddelenindustrie. Zij zit bijvoorbeeld zepen en shampoos. Het surfactant verlaagt de oppervlaktespanning, zodat de oplosbaarheid van het S-eiwit groter wordt en makkelijker in het lichaam wordt opgenomen.[62] Zo'n nanodeeltje is 50 nanometer (= 0,00005 mm) in doorsnee .

Met de aangehechte stekeleiwit vertoont het nanodeeltje een 'corona' (kroon) van stekeleiwitten. Het lijkt daarmee op het SARS-Cov2-virus. Bij toediening van het Novavax-vaccin worden de nanodeeltjes met de viruseiwitten eraan ingespoten, samen met een natuurlijke hulpstof (saponin) en de hulpstof Matrix M om het afweersysteem te prikkelen. Saponinen zijn plantaardige glycosiden, suikerachtige moleculen die in planten voorkomen. Ze hebben zeepachtige eigenschappen en stimuleren de afweerreactie in de lymfeknopen.

Het stekeleiwit van Novavax kan contact maken met de ACE2-receptor van een menselijke cel, maar kan zich niet ontsluiten als het stekeleiwit van een echt virus. Van het vaccin komt noch het nanodeeltje noch het stekeleiwit de cel binnen.[64] Het eiwit blijft niet lang in het lichaam bestaan, want het wordt meteen als lichaamsvreemd herkend. Er is dus veel minder gelegenheid om aan het ACE2-eiwit te binden.

Een punt van kritiek is dat het vaccin van Novavax "zeer snel op de markt is gebracht en dus niet voldoende getest"[62]. Het beschreven gebruik van saponin is een nieuwe techniek, die nog niet uitvoerig is beproefd[62].

Verzwakt vaccin

Een verzwakt vaccin bevat een afgezwakte versie van het virus, die het afweersysteem oefent en zodoende voorbereidt voor het echte virus. De afgezwakte versie is te zwak om iemand ziek te maken (tenzij iemand een zwakke afweer heeft), maar sterk genoeg om een immuunreactie op te wekken. Het vaccin verandert ons DNA niet[23].  

Binnen enkele weken maken cellen van het afweersystemen antilichamen aan, die in het bijzonder voor het coronavirus bedoeld zijn of in het bijzonder voor het stekeleiwit op het virus. De antilichamen gaan op het virus zitten en voorkomen zo dat het virus een cel binnendringt. Ze vormen tevens een teken voor het afweersysteem dat het virus vernietigd moet worden. Vergelijk de gekleurde markeringen die het Nederlandse Staatsbosbeheer op te kappen bomen aanbrengt. Het afweersysteem eet de gemarkeerde virussen op en vernietigt ze. Komen er later volwaardige virussen in het lichaam, dan worden ze herkend en vernietigd.

Geïnactiveerd vaccin

Dit vaccin bevat een geïnactiveerd SARS-CoV-2 virus. Het werkt op eenzelfde manier als de griepprik. Het virus wordt in enorme hoeveelheden gekweekt in bepaalde cellen. Vervolgens wordt het chemisch geïnactiveerd, zodat het niet meer infectieus is, dus niet meer ziek kan maken.[63] Een nadeel is dat sommige virussen de chemische onschadelijkmaking mogelijk 'overleven', in het vaccin worden opgenomen en na vaccinatie iemand ziek maken, zij het waarschijnlijk in mindere mate.[65]

VLA2001. Het vaccin VLA2001van Valneva gebruikt een geïnactiveerd coronavirus en hulpstoffen om het immuunsysteem in te schakelen. Het is daardoor goed te vergelijken met een conventioneel vaccin. Het virus is gekweekt in Vero-cellen, dat zijn niercellen van apen. De gekweekte virussen zijn chemisch geinactiveerd. De structuur van het stekeleiwit is behouden. In het vaccin wordt aluin gebruikt als hulpstof ter versterking van de afweerreactie (immuunverstreker, adjuvans). Aluin dit is een zeer goed geteste immuunversterker en is in zeer lage niet-schadelijke hoeveelheden toegevoegd.[62]

Het vaccin van Valneva bevat ook de CpG immuunoppepper (CpG1018), die in miniscule vetbolletjes (lipide nanodeeltjes) zijn gestopt. Dit zijn kleine DNA-sequenties (reeksen) van 20-22 DNA-letters (bijzonder de letter C en G). Deze reeksen komen in bacteriën voor en ook in menselijke DNA.

Wanneer mensen in contact komen met bacteriën, worden deze organismen afgebroken en de in de bloedbaan vrijgekomen CpG-reeksen veroorzaken een immuunrespons, vergelijkbaar met een door bacteriën teweeggebrachte immuunreactie. .

Het inactief gemaakte virus kan in de menselijke cel komen en zich niet vermenigvuldigen. Het voordeel van dit vaccin is dat niet alleen het stekeleiwit als uitwendig kenteken van het virus wordt aangeboden, alle dertien plaatsen waar ons afweersysteem kan aangrijpen. Er worden dan verscheidene antistoffen aangemaakt, gelijk bij een infectie met een actief virus. Wanneer het stekeleiwit van het actieve virus verandert, dan kan het afweersysteem nog altijd reageren op de overige uitwendige delen (oppervlaktestructuren, eiwitten) van het virus en daar antistoffen op afsturen. Het lichaam heeft meer mogelijkheden om het virus af te weren dan wanneer het enkel is voorbereid op het stekeleiwit.

Een punt van kritiek is dat de vermelde inzet van de CpG immuunbooster nog niet uitgebreid op mensen is getest[62]

Sinovac. Een ander voorbeeld van een vaccin met een geïnactiveerd coronavirus is Coronavac, ook Sinovac geheten, van de Chinese producent Sinovac Biotech[66].

Meer informatie

Vaccins

COVID-19-vaccin, nl.wikipedia.org.

COVID-19 vaccines, op: EMA.Europ.eu. Statusinformatie betreffende de goedkeuring en invoering van vaccins in de Europese Unie.

How it is made. Youtube.com: Pierre Capel, 25 mei 2023. Duur: 7 min. 21 sec. Hoe het genetische vaccin tegen SARS-CoV-2 gemaakt is. Technische uitleg in het Nederlands door de Nederlandse immunoloog Pierre Capel.

Valneva

Worldwide Vaccine Series | Episode 01: Valneva COVID-19 Vaccine. Youtube.com: Dr. Hong's Pharmacy Classroom, 23 aug. 2021. Duur: 2 min. 38 sec. Over de producenten en de samenstelling van het vaccin.

Novavax

Vaccin NVX-CoVID373 van Novavax

https://www.novavax.com/our-unique-technology Informatie door Novavax over het vaccin het de gebruikte techniek om het te maken.

Novavax COVID-19 Vaccine, op: PrecisionVaccinations.com. Overzichtsartikel dat steeds wordt geactualiseerd.

Novavax | How does Novavax work? Youtube.com: Friendly Neighborhood Immunologist, 13 juli 2021. Duur: 12 min. 23 sec. Verklaart met een opgebouwde tekening de maak, de samenstelling en de werking van het vaccin en de werking van het immuunsysteem.

Novavax - der neue Star am Corona-Impfstoffhimmel? Youtube.com: Dr. Otmar Sensen, 9 sept. 2021. Duur: 8 min. 2 sec. Tandarts Otmar Sensen verklaart de productie en werking van het vaccin.

Novavax Oct 11th 2021 Interim Results (Severe Outcome Data Review). Youtube.com: Drbeen Medical Lectures, 20 oktober 2021. Duur: 25 min. 35 sec. Over de bijwerkingen van het vaccin als gebleken bij proefpersonen. Het beeld ervan is gunstig te waarderen.

Novavax COVID vaccine Where are you? Will you be too late? Youtube.com: Dr. Hong's Pharmacy Classroom, 31 okt. 2021. Duur: 11 min. 51 sec. Behandelt allerlei vragen over het coronavaccin van Novavax.

Novavax. Bitchute.com: pierrecapel, 21 dec. 2021. Duur: 9 min. 13 sec. Gepensioneerd immunoloog Pierre Capel beschrijft de vervaardiging en de samenstelling van dit vaccin.

Bijwerkingen

Bijwerkingen van coronavaccins bekend bij de Wereldgezondheidsorganisatie staan geregistreerd in VigiAccess (VigiAccess.org): klik onderaan de pagina op Confirm, vul in het zoekveld op de volgende pagina in: Covid-19 vaccine, en kies Adverse drugs reactions (ADRs).

Hoe (zeker) weten we wat de vaccin-bijwerkingen zijn? Youtube.com: Nieuwsuur, 4 dec. 2021. Duur: 12 min. 19 sec. De video zoekt de vrees voor bijwerkingen weg te nemen, wijst op nepverhalen die op sociale media te vinden zijn, betoogt dat we niet bang hoeven te zijn voor lange-termijn-effecten en dat de vele meldingen van bijwerkingen niet hoeven te wijzen op een oorzakelijk verband.

Post vaccine deaths. Youtube.com: Dr. John Campbell, 16 feb. 2021. Duur: 30 min. 20 sec. Over sterfgevallen kort na vaccinatie.

Verandering van ons DNA

Mogelijke gevolgen van het corona vaccin volgens nieuwe studie: ontwikkeling van degeneratieve ziekten zoals ALS, Alzheimer e.a., op: ArtsenVoorVrijheid.be, 22 okt. 2021.

Kritische stemmen

Stichting Artsen Covid Collectief ( Artsencollectief.nl/ ) is "een onafhankelijke, non-profitorganisatie van artsen en medisch professionals, waaronder huisartsen, medisch specialisten, specialisten ouderengeneeskunde en artsen Maatschappij en Gezondheid. In ons werk in ziekenhuizen, huisartspraktijken en instellingen zijn we dagelijks betrokken bij de zorg voor patiënten, waar we ons al jaren met hart en ziel voor inzetten."[67]

Artsen Voor Vrijheid (Artsenvoorvrijheid.be) is een Belgisch "neutrale, onafhankelijke organisatie die getuigenissen verzamelt van artsen en specialisten, zorgpersoneel en verpleegkundigen, wetenschappers en laboranten, patiënten en hun familie, zelfstandigen, werknemers en ouders. Artsen Voor Vrijheid biedt een platform en klankbord aan vele artsen die de maatregelen kritisch benaderen. Daarnaast bieden we een overzicht van actuele informatie komende van andere bronnen rond de corona crisis."[68]

Spike Protein from Infection or Vaccine Can Be Problematic for Some (An Article Review). Youtube.com: DrBeen medical Lectures, 28 dec. 2021. Duur: 43 min. 44 sec. Na een vaccinatie die zich tegen het stekeleiwit richt of na een natuurlijke infectie is het mogelijk dat ons lichaam antistoffen aanmaakt tegen de ACE2-receptor van onze cellen, waardoor vreemde bijwerkingen of langdurige COVID resulteren. Been vindt daarom dat anti-stekeleiwit vaccins tegen het SARS-CoV2 heroverwogen moeten worden.

Zie ook

Vaccin | Coronacrisis

Bronnen

Hoe werkt het corona vaccin? Youtube.com: Erasmus MC, 8 jan. 2021. Duur: 2 min. 55 sec. Over de werking van het mRNA-vaccin van Pfizer/BioNTech.

Pieter Borger, berichten op Twitter.com, 21 dec. 2021. Reeks berichten over de vaccins van Novavax en Valneva.

Zie ook de Voetnoten hieronder.

Voetnoten

  1. ↑ 1,0 1,1 mRNA Vaccinatie - Te snel? (Evidence based). Youtube.com: JufDanielle, 6 jan. 2021. Duur: 3 min. 29 sec. De auteur is geneeskundige.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 COVID-vaccins te snel ontwikkeld? Youtube.com: Medicine with Dr. Moran, 17 feb. 2021. Duur: 7 min. 19 sec. Voorlichting door intern-geneeskundige Keith Moran.
  3. ↑ mRNA Vaccines: Questions & Misconceptions. Youtube.com: Simply Explained, 27 jan. 2021. Duur: 7 min. 45 sec.
  4. ↑ 4,0 4,1 https://schreeuwomleven.nl/nieuws/149/welke-coronavaccins-gebruiken-cellen-van-geaborteerde-kinderen-en-hoe-/
  5. ↑ https://nos.nl/artikel/2365549-minder-astrazeneca-vaccins-naar-eu-tekort-treft-ook-nederland.html
  6. ↑ Over verschillende soorten vaccins in het algemeen, zie Vaccin.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Wim de Jongste, Peter Borger, 'Hoe werkt een vaccin? Een beschrijving van 7 verschillende soorten', in: Weet Magazin, feb. 2021.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 Zie bericht van Pieter Borger op Twitter.com dd. 12 okt 2021: https://twitter.com/BorgerPieter/status/1447898804435492868
  9. ↑ Bij bepaalde autoimmuunziekten echter hebben mensen antilichamen tegen DNA. Aldus moleculair geneticus Pieter Borger, bericht op Twitter.com, 4 feb. 2022, https://twitter.com/BorgerPieter/status/1489555674271002624
  10. ↑ 10,0 10,1 Pieter Borger, bericht op Twitter.com, 4 feb. 2022, https://twitter.com/BorgerPieter/status/1489555674271002624
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Prof. Dr. Pierre capel - Emeritus Hoogleraar in de Experimentele Immunologie. Youtube.com: Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie, 19 feb, 2021. Vanaf 40 min.
  12. ↑ Over DNA-vaccins, zie https://en.wikipedia.org/wiki/DNA_vaccine
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Peter Borger, https://twitter.com/BorgerPieter/status/1380088350539927554, 8 april 2021.
  14. ↑ Peter Borger, https://twitter.com/BorgerPieter/status/1380088350539927554, 8 april 2021, zegt dat bij 1 tot 5 op de 1000 cellen viraal DNA in het menselijk DNA wordt opgenomen.
  15. ↑ Een andere opgave zegt: "Recent studies have shown that replication-incompetent adenoviral vectors randomly integrate into host chromosomes at frequencies of 0.001-1% of infected cells." In: K Mitani, S Kubo, Adenovirus as an integrating vector, in: Curr Gene Ther. 2002 May; 2(2):135-44.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Biologe Clemens Arvay deckt auf: So funktionieren die Medien! Youtube.com: RPP Institut, 29 jan. 2021.
  17. ↑ 17,0 17,1 Peter Borger, https://twitter.com/BorgerPieter/status/1339516643949629440, 17 dec. 2020.
  18. ↑ Bron: Nieuwsbericht dd. 2 dec. 2021, op NOS.nl
  19. ↑ De technische beschrijving geeft geneeskundige John Campbell in: Need for vaccine aspiration confirmed, why is this not being done, op Youtube.com, 3 dec. 2021. Duur: 18 min. 57 sec.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Erasmus MC vaccinatie Q&A. Youtube.com: Erasmus MC, 6 jan. 2021. Duur: 4 min. 35 sec.
  21. ↑ How mRNA Vaccines Work - Simply Explained. Youtube.com: Simply Explained, 30 dec. 2020. Duur: 4 min. 25 sec.
  22. ↑ Gesprek met de Duitse toxicoloog en immunoloog Prof. Dr. Stefan Hockertz, https://hausarztpraxis-weilheim.de/2020/12/10/update-mrna-impfstoffe/, 10 dec. 2020.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Hetty Helsmoortel, Vijf redenen waarom RNA-vaccins ons DNA niet veranderen, op EosWetenschap.eu, zonder datum. Geraadpleegd 29 jan. 2020.
  24. ↑ COVID 19 Vaccine Deep Dive: Safety, Immunity, RNA Production, w Shane Crotty, PhD (Pfizer / Moderna). Youtube.com: MedCram - Medical Lectures Explained CLEARLY, 17 dec. 2020. Vanaf 11 min. 44 sec.
  25. ↑ COVID 19 Vaccine Deep Dive: Safety, Immunity, RNA Production, w Shane Crotty, PhD (Pfizer / Moderna). Youtube.com: MedCram - Medical Lectures Explained CLEARLY, 17 dec. 2020. Vanaf 12 min. 11 sec.
  26. ↑ Prof. Dr. Pierre capel - Emeritus Hoogleraar in de Experimentele Immunologie. Youtube.com: Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie, 19 feb, 2021. Vanaf 5 min 49 sec.
  27. ↑ Prof. Dr. Pierre capel - Emeritus Hoogleraar in de Experimentele Immunologie. Youtube.com: Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie, 19 feb, 2021. Duur: 49 min. 8 sec.
  28. ↑ De activering van het complementsysteem door een nano-deeltje is niet iets nieuws.
  29. ↑ Zoals bij een dodelijke hitteberoerte (zonnesteek).
  30. ↑ 30,0 30,1 YouTube-hit: de hoogleraar die coronavaccins fileert. Zes uitspraken beoordeeld, Volkskrant.nl, 22 jan. 2021.
  31. ↑ COVID 19 Vaccine Deep Dive: Safety, Immunity, RNA Production, w Shane Crotty, PhD (Pfizer / Moderna). Youtube.com: MedCram - Medical Lectures Explained CLEARLY, 17 dec. 2020. Vanaf 11 min. 35 sec.
  32. ↑ COVID 19 Vaccine Deep Dive: Safety, Immunity, RNA Production, w Shane Crotty, PhD (Pfizer / Moderna). Youtube.com: MedCram - Medical Lectures Explained CLEARLY, 17 dec. 2020. Vanaf 20 min. 56 sec.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 mRNA Vaccinatie - De Basis. Youtube.com: JufDanielle, 4 jan. 2021. Duur: 4min. 51 sec.
  34. ↑ mRNA Vaccinaties - Kan het jouw DNA veranderen? (Evidence based). Youtube.com: JufDanielle, 7 jan. 2021. De auteur is geneeskundige.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 mRNA Vaccinatie - COVID na vaccinatie? Youtube.com: JufDanielle, 9 jan. 2021. Duur: 3 min 7 sec. De auteur is geneeskundige.
  36. ↑ mRNA Vaccinatie - Na COVID-19? Youtube.com: JufDanielle, 8 jan. 2021. Duur: 1 min. 2 sec. De auteur is geneeskundige.
  37. ↑ Volgens een studie gepubliceerd in okt. 2020 in het tijdschrift Nature, aangehaald door de immunoloog P. Capel, zie Prof. Dr. Pierre capel - Emeritus Hoogleraar in de Experimentele Immunologie. Youtube.com: Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie, 19 feb, 2021. Vanaf 9 min 54 sec.
  38. ↑ mRNA Vaccinatie - Onvruchtbaarheid? (Evidence based). Youtube.com: JufDanielle, 5 jan. 2021. Duur: 2 min. 59 sec.
  39. ↑ https://twitter.com/IkNet/status/1455660980772409344. Twitterbericht dd. 2 november, dat een filmfragment uit een uitzending van het programma Jinek bevat.
  40. ↑ Hij is buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit van Pretoria (Zuid-Afrika). Zie zijn profiel op LinkedIn,https://www.linkedin.com/in/theo-schetters-907a895/. geraadpleegd 9 feb 2021.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 41,4 “Massa mRNA Vaccinatie Roekeloos en onnodig”, zegt Prof. Dr. Theo Schetters. Youtube.com: BLCKBX, 6 jan. 2021.
  42. ↑ Pierre Capel, in: Prof. Dr. Pierre capel - Emeritus Hoogleraar in de Experimentele Immunologie. Youtube.com: Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie, 19 feb, 2021. Vanaf 23 min 38 sec.
  43. ↑ De Duitse toxicoloog en immunoloog Prof. Dr. Stefan Hockertz, https://twitter.com/PHockertz/status/1365189208386732033, 26 feb. 2021.
  44. ↑ https://overnu.nl/robert-malone-over-gevaarlijke-hiaten-in-kennis-mrna-vaccins/ Nieuwsbericht van 24 juli 2021.
  45. ↑ “Waarom Lockdown? 98% heeft weerstand. Focus op risicogroepen” zegt Prof. Dr. Theo Schetters. Youtube.com: BLCKBX, 12 feb. 2021. Vanaf ongeveer 4 min 5 sec.
  46. ↑ 46,0 46,1 “Waarom Lockdown? 98% heeft weerstand. Focus op risicogroepen” zegt Prof. Dr. Theo Schetters. Youtube.com: BLCKBX, 12 feb. 2021. Vanaf 20 min.
  47. ↑ Prof. Dr. Pierre capel - Emeritus Hoogleraar in de Experimentele Immunologie. Youtube.com: Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie, 19 feb, 2021. Vanaf 11 min 35 sec. Capel baseert zich op een publicatie in Nature uit okt. 2020, waarin staat bij "T-cell respons": "not done".
  48. ↑ Prof. Dr. Pierre capel - Emeritus Hoogleraar in de Experimentele Immunologie. Youtube.com: Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie, 19 feb, 2021. Vanaf 12 min 22 sec.
  49. ↑ Prof. Dr. Pierre capel - Emeritus Hoogleraar in de Experimentele Immunologie. Youtube.com: Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie, 19 feb, 2021. Vanaf 20 min.
  50. ↑ 50,0 50,1 Zie ook de bedenkingen van de toxicoloog en immunoloog Prof. Dr. Stefan Hockertz, https://hausarztpraxis-weilheim.de/2020/12/10/update-mrna-impfstoffe/, 10 dec. 2020.
  51. ↑ Spike protein is very dangerous, it's cytotoxic (Robert Malone, Steve Kirsch, Bret Weinstein). Youtube.com: DarkHorse Podcast Clips, 13 juni 2021. Duur: 15 min. 29 sec.
  52. ↑ “Waarom Lockdown? 98% heeft weerstand. Focus op risicogroepen” zegt Prof. Dr. Theo Schetters. Youtube.com: BLCKBX, 12 feb. 2021. Vanaf 29 min 35 sec.
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 Marjolein van Egmond (Amsterdam UMC), in: YouTube-hit: de hoogleraar die coronavaccins fileert. Zes uitspraken beoordeeld, Volkskrant.nl, 22 jan. 2021.
  54. ↑ Peter Borger, 'Zichzelf versterkende mRNA-vaccins. Wat zijn het en wat doen ze?', in: Weet Magazin, feb. 2021. De auteur is moleculair bioloog. Hij deed 25 jaar onderzoek naar de genetische aspecten van wat virussen met lichaamscellen doen.
  55. ↑ Peter Borger, https://www.facebook.com/eddymaatkamp/posts/1125442407929109. 2 maart 2021.
  56. ↑ Peter Borger, https://twitter.com/BorgerPieter/status/1339516645430194176, 17 dec. 2020.
  57. ↑ 57,0 57,1 Eric Snijder van het Leids Universitair Medisch Centrum, in: YouTube-hit: de hoogleraar die coronavaccins fileert. Zes uitspraken beoordeeld, Volkskrant.nl, 22 jan. 2021.
  58. ↑ Spike Protein Goes to Nucleus and Impairs DNA Repair (In-Vitro Study). Youtube.com: Drbeen Medical Lectures, 5 nov. 2021. Duur: 38 min. 57 sec.
  59. ↑ Spike protein inside nucleus enhancing DNA damage? - COVID-19 mRNA vaccines update 18. Youtube.com: Merogenomics, 12 nov. 2021. Duur: 12 min. 17 sec.
  60. ↑ 60,0 60,1 Bloedbank: hoeveelheid antistoffen in bloed in twee maanden gehalveerd, nieuwsbericht op: NOS.nl, 14 dec. 2021.
  61. ↑ Aldus een artikel in The Lancet van 29 okt. 2021: https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(21)00648-4/fulltext
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 62,4 62,5 Pieter Borger, berichten op Twitter.com, 21 dec. 2021. Reeks berichten over de vaccins van Novavax en Valneva.
  63. ↑ 63,0 63,1 Pas veel minder maatregelen na meer prikken: welke vaccins komen er nog aan? NOS.nl, 21 feb. 2020.
  64. ↑ Novavax - der neue Star am Corona-Impfstoffhimmel? Youtube.com: Dr. Otmar Sensen, 9 sept. 2021. Duur: 8 min. 2 sec.
  65. ↑ Wann kommt Novavax und Valneva? Youtube.com: Dr. Otmar Sensen, 1 dec. 2021. Duur: 10 min. 40 sec.
  66. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/CoronaVac
  67. ↑ Citaat genomen van de website op 4 dec. 2021.: https://artsencollectief.nl/over-ons/
  68. ↑ Citaat genomen van de website op 4 dec. 2021: https://www.artsenvoorvrijheid.be/blog/wie-zijn-wij/
Overgenomen van "https://www.christipedia.nl/wiki/Vaccin_tegen_SARS-CoV-2?oldid=38647"