Geschiedenis van Egypte

De geschiedenis van Egypte betreft hier de tijd ca. 3000 v.C. - 1921 n.C. Zie voor de latere geschiedenis (1922 en later) het artikel Egypte.

Pre-historie

Tot ca. 3000 v.C. is de pre-historie of predynastieke periode van Egypte. Een wereldse indeling is deze:

• Prehistorisch Egypte tot Badari-cultuur (tot ca. 5000 v.Chr.)
• Badaricultuur (ca. 5000-4000 v.Chr.)
• Naqadacultuur (ca. 4000-3100 v.Chr.)
  • Naqada I of Amratische periode (ca. 4000-3500 v.Chr.)
  • Naqada II of Gerzeïsche periode (ca. 3500-3300 v.Chr.)
  • Proto-dynastieke periode, Naqada III of dynastie 0 (ca. 3300-3000 v.Chr.)

Historische hoofdperioden

De geschiedenis van Egypte kan in vier hoofdperioden worden verdeeld:

1. Oude Egypte (tot 332 v.Chr.)
2. Grieks-Romeinse periode (332 v.C - 628 n.C.)
3. Vroeg-islamitisch Egypte (639 - 1867)
4. Moderne Egypte (1882 - heden)

Oude Egypte (ca. 3000 - 332 n.C.)

Het Oude Egypte wordt ook wel faraonisch Egypte genoemd. De periode ook wel gedateerd: ca. 3032–332 v.C. -

Indeling

De tijd van het Egypte van de oudheid kan als volgt worden verdeeld:

• Vroeg-dynastieke periode: 1e–3e dynastie (ca. 2920 - 2770 v.C.)
• Oude Rijk: 4e–6e dynastie (ca. 2575 - 2465 v.C.)
• Eerste tussenperiode: 7e–10e dynastie (ca. 2150 - 2040 v.Chr.)
• Middenrijk: 11e–12e dynastie (ca. 2040 - 1783 v.Chr.)
• Tweede tussenperiode: 13e–17e dynastie (ca. 1783 - 1550 v.Chr.)
• Nieuwe Rijk: 18e–20e dynastie (ca. 1550 - 1070 v.Chr.)
• Derde tussenperiode: 21e–24e dynastie (ca. 1070 - 712 v.Chr.)
• Late periode: 25e–31e dynastie (712 - 332 v.C.)

Vroeg-dynastieke periode: 1e - 3e dynastie (ca. 3000 - 2575 v.C.)

De vroeg-dynastieke periode is de periode van de 1^e tot de 3^e dynastie. Ook wel gedateerd: ca. 3032-2639 v.C.

• 1e dynastie van Egypte (ca. 2920 - 2770 v. Chr)
• 2e dynastie van Egypte (ca. 2770 - 2649 v.Chr.)
• 3e dynastie van Egypte (ca. 2649 - 2575 v.Chr.)

De koninkrijken van Opper-Egypte en Beneden-Egypte worden verenigd door koning Narmer (of Menes), de eerste koning of farao van het Oude Egypte. Hij maakt van Memphis de hoofdstad.

In het begin (1e en 2e dynastie) was de god Horus zeer belangrijk en werd hij geassocieerd met de koning. De farao’s, de koningen van het Oude Egypte, werden beschouwd als goden. In de 27e eeuw v.C. wordt de eerste piramide gebouwd.

Oude rijk: 4e - 6e dynastie (2575 - 2150 v.C.)

Het tijdvak van het Oude Rijk omvat de 3^e of 4^e tot de 6^e dynastie. Ook wel gedateerd: 2639-2216 v.C.

• 4e dynastie van Egypte (ca. 2575 - 2465 v.Chr.)
• 5e dynastie van Egypte (ca. 2465 - 2323 v.Chr.)
• 6e dynastie van Egypte (ca. 2323 - 2150 v.Chr.)

Het is de periode van de Piramides. Rond de tijd van het Oude Rijk kwam er een verschuiving van de god Horus naar de god Ra, die belangrijker werd.

Eerste tussenperiode: 7e–10e dynastie (ca. 2150 - 2040 v.Chr.)

Ook wel gedateerd: 2216-2040 v.C.

• 7e dynastie van Egypte,
• 8e dynastie van Egypte (ca. 2150 - 2134 v.Chr.)
• 9e dynastie van Egypte,
• 10e dynastie van Egypte (ca. 2134 - 2040 v.Chr.)

Kenmerk: uiteenvallen van het centrale gezag van de farao. De welvaart nam af. De 9^e en 10^e dynastieën regeren vanuit de hoofdstad Heracleopolis. In de eerste tussenperiode wordt de god Sobek erg belangrijk, doordat het gebied van de Fajoem politiek belangrijk werd.

Middenrijk: 11e–12e dynastie (ca. 2040 - 1783 v.Chr.)

• 11e dynastie van Egypte (ca. 2040 - 1991 v.Chr.)
• 12e dynastie van Egypte (1991 - 1783 v.Chr.)

Ca. 2040 v.Chr. verovert de Thebaanse heerser Nebhetepre Mentuhotep de noordelijke provincies, waardoor Egypte weer een eenheid wordt. Hiermee begint het Middenrijk.

Tweede Tussenperiode (13e–17e dynastie) (ca. 1783 - 1550 v.Chr.)

Egypte gedurende de 15e dynastie

Of ook wel gedateerd: ca. 1793-1550 v.C.

• 13e dynastie van Egypte (ca. 1783 - na 1640 v.Chr.)
• 14e dynastie van Egypte (contemporain met 13e en 15e dynastie)
• 15e dynastie van Egypte (ca. 1640 - 1532 v.Chr.)
• 16e dynastie van Egypte (contemporain met 15e dynastie)
• 17e dynastie van Egypte (ca. 1640 - 1550 v.Chr.)

De Tweede Tussenperiode wordt gekenmerkt door de teloorgang van de gecentraliseerde staat en de overheersing van de Hyksos, een Semitische stam. Het noorden van Egypte is onderworpen aan de Hyksos, terwijl het zuiden in handen van de Egyptenaren is.

Religie. Na het Middenrijk komt Thebe en het Thebaanse pantheon op de voorgrond in de vorm van de goden Montoe en Amon.

Egypte in de late bronstijd (1600-1200 v.C.)

Nieuwe Rijk: 18e–20e dynastie (ca. 1550 - 1070 v.Chr.)

• 18e dynastie van Egypte (ca. 1550 - 1307 v.Chr.)
• 19e dynastie van Egypte (ca. 1307 - 1196 v.Chr.)
• 20e dynastie van Egypte (ca. 1196 - 1070 v.Chr.)

De Hyksos zijn  verdreven. De 18^e dynastie kent veel beroemde farao's, waaronder Amenhotep I, II en III, Thoetmosis I, II, III en IV, Hatsjepsoet, Achnaton, Toetanchamon, Ay en Horemheb. 

Thoetmosis I (18e dynastie) liet de pasgeboren jongetjes van het volk Israël in de Nijl werpen.

Thoetmosis III (18e dynastie) wilde Mozes arresteren. Mozes vluchtte naar Midian.

Amenhotep II (Amenophis II, 18e dynastie), die regeerde van ca. 1428-1397 v.C, is vermoedelijk de farao tijdens de uittocht van Israel geweest. Israël wordt door God uit Egypte verlost en het Egyptische leger, dat de achtervolging had ingezet, komt om in de zee. 

Het verloste volk Israël mocht niet leven naar de zeden van het land Egypte.

Le 18:3  U mag de gebruiken van het land Egypte, waarin u gewoond hebt, niet navolgen, en [ook] de gebruiken van het land Kanaän, waar Ik u naartoe breng, mag u niet navolgen. U mag niet in hun verordeningen gaan. (HSV)

Ramses II, bijgenaamd "de Grote", de 3e farao van de 19e dynastie, regeert van 1290-1224. Hij is bekend om zijn grootste bouwwerken.

Religie. In het Nieuwe Rijk kwamen samensmeltingen tussen verschillende goden vaker voor en stond het Egyptische Rijk ook meer open voor buitenlandse invloeden. Zo kwamen ook vreemde goden in het Egyptische pantheon terecht (bijvoorbeeld Astarte). Ook de invloed van de vorst kon van doorslaggevend belang zijn: men denke aan de Aton-cultus onder Achnaton (18e dynastie) of de introductie van de god Serapis in de latere Ptolemeïsche tijd.

Derde Tussenperiode: 21e–24e dynastie (ca. 1070 - 712 v.Chr.)

Of "Derde Tussentijd".

• 21e dynastie van Egypte (ca. 1070 - 945 v.C.)
• 22e dynastie van Egypte (ca. 945 - 828 v.C.)
• 23e dynastie van Egypte (ca. 828 - 724 v.C.)
• 24e dynastie van Egypte (ca. 724 - 712 v.C.)

Het is een woelige periode, waarin de oorlogen en heersers elkaar in snel tempo opvolgen.

ca. 750 v.C. Koning Kashta van het koninkrijk Koesj neemt Egypte in.

747 - 721 v.C., of 747-716. Koning Piye van Koesj de opvolger van Kashta, verovert Egypte.

Jesaja: 'last van Egypte'. In de 8e eeuw v.C. profeteert in het koninkrijk Juda de profeet Jesaja. Hoofdstuk 19 van zijn boek bevat 'de last van Egypte'.

Late periode: 25e–31e dynastie (712 - 332 v.C.)

• 25e dynastie van Egypte (ca. 712 - 664 v.C.)
• 26e dynastie van Egypte (664 - 525 v.C.)
• 27e dynastie van Egypte (525 - 404 v.C.)
• 28e dynastie van Egypte (404 - 399 v.C.)
• 29e dynastie van Egypte (399 - 380 v.C.)
• 30e dynastie van Egypte (380 - 343 v.C.)
• 31e dynastie van Egypte (343 - 332 v.C.)

721 - 707 v.C., of 716 - 702. Koning Shabaka van Koesj, die Piye opvolgt, breidt zijn heerschappij over Egypte uit. Shabaka wordt gerekend tot de 25e dynastie van Egypte. Met hem begint de Late periode in de geschiedenis van Egypte.

669 v.C. - Assyriers onder Assurbanipal (669-627 v.C.), de laatste grote heerser van Assyrië, veroveren Egypte en krijgen de heerschappij. De farao van de 25^e dynastie vlucht naar Ethiopië.

Profeet Nahum. In de 7e eeuw, tijdens de regering van de Assyrische koningen Esarhaddon of Assurbanipal of later, profeteert Nahum. Hij kondigt de ondergang van de Assyrische hoofdstad Ninevé aan. De stad wordt in 612 verwoest. Het boek van Nahum bevat ook een zinspeling op de verovering van de Egyptische stad Thebe in Opper-Egypte (Nahum 3:8v).

661 v.C. De Assyriërs vallen het opstandige Thebe binnen en brengen de stad zware schade toe.

650 v.C. Het Assyrische rijk is qua omvang op zijn hoogtepunt.

Onder de regering van Assurbanipal maakt Egypte zich toch onafhankelijk en na zijn dood (627 v.C.) werpt ook Babylonië het Assyrische juk af.

525-400 v.C. – Eerste periode van Perzische overheersing over Egypte. In 525 v.C. veroveren de Perzen het land. Tijdens deze periode van overheersing is Egypte een satrapie van het Perzische Rijk.

Grieks-Romeinse periode (332 v.C - 628 n.C.)

Indeling

• Macedonisch Egypte en Ptolemeïsche rijk (332 - 30 v.C.)
• Romeins en Byzantijns Egypte (30 v.Chr. - 619 AD)
• Sassanidisch Egypte (619-628)

Religie

In de Grieks-Romeinse tijd worden de vergrieksing van de oude goden plaats. De oud-Egyptische goden worden vergeleken met de Griekse en Romeinse goden.

Macedonisch Egypte en Ptolemeïsche rijk (332 - 30 v.C.)

332 v.C. Alexander de Grote verovert Egypte en sticht Alexandrië. Hij laat zich tot farao van Egypte uitroepen. In Egypte meende hij te horen dat hij de zoon van een god (Zeus) was. Alexander stichtte een nieuwe stad aan de rand van Egypte, die naar hem genoemd werd: Alexandrië.

Na de dood van Alexander in 323 heerst de Macedonische dynastie der Ptolemaeën over Egypte van 305 v.C. tot 30 v.C.: het Ptolemeïsche tijdperk (332-30 v.Chr.). De Ptolemaeën stammen af van Ptolemaeus I Soter I, één van Alexanders generaals.

Romeins en Byzantijns Egypte (30 v.Chr. - 619 AD)

30 v.C. – Egypte komt onder Romeinse heerschappij. Koningin Cleopatra VII berooft zichzelf van het leven nadat het Romeinse leger van Octavianus haar strijdkrachten had verslagen.

Ca. 3 v.C. – Jozef en Maria zoeken met hun zoontje Jezus een veilig heenkomen in Egypte. Later keren ze weer terug naar Israel. “Uit Egypte zal Ik Mijn Zoon roepen” (Matth. 2:12-23)

1^e eeuw n.C. De evangelist Marcus brengt Gods woord in Egypte.

395-639 - Byzantijns Egypte. Bij de dood van Theodosius I in 395 valt  Egypte in de schoot van het Byzantijnse Rijk.

615 – invasie door de Perzische sjah Khusro II

618/619 - Tijdens de Romeins-Perzische oorlogen tegen het Byzantijnse Rijk veroveren de Sassaniden Egypte. De verovering begint in 618 of 619 n.Chr.

629 - Keizer Herakleios herstelt het Byzantijnse gezag.

Vroeg-islamitisch Egypte (639 - 1867)

Indeling

• Vroeg-islamitisch Egypte - Egypte tijdens de Arabische Tijd (639-1517)
  • Omajjaden - dynastie in het Arabische Rijk (628 - 750)
  • Kalifaat van de Abbasiden (750 - 969)
  • Kalifaat van de Fatimiden (969-1161)
  • Ajjoebiden (1161-1250)
  • Mammelukken (1250-1517)
• Ottomaans Egypte - Egypte tijdens de Ottomaanse tijd (1517-1867)

639. Invasie door het Arabisch-islamitische rijk. Dan begint de geschiedenis van Egypte als een overwegend islamitisch land met een belangrijke christelijke minderheid, die tot de moderne tijd voortduurt. Kalief Omar verovert Egypte in 639-642.

725-773 – Koptische opstanden. De Kopten, de meerderheid van de bevolking, proberen in zes opstanden tussen 725 en 773 zich van het Arabische juk te ontdoen.

830 - Onder de Abbasiden wordt het laatste Koptische verzet in de delta gebroken.

1250-1517 - Mamelukken (slavenmilitairen) regeren Egypte.

1517 – De soenniet Sultan Selim I verslaat het Mamelukse leger en verovert in slechts enkele jaren hun hele rijk. De Turkse Ottomanen nemen de macht in Egypte over, maar de Mamelukken blijven aan als plaatselijke elite. Tot de 19e eeuw blijft Egypte in Turkse handen.

1798 - De moderne geschiedenis van Egypte begint in 1798 met de expeditie van Napoleon Bonaparte. Zijn leger valt Egypte binnen

1801 - De Britten en de Turken verdreven het Franse leger. Egypte wordt weer een deel van het Ottomaanse rijk.

1859-1869 – Bouw van het Suez-kanaal.

Moderne Egypte (1882-heden)

Indeling

• Egypte onder Britse overheersing (1882-1952)
• Egypte onder Vrije Officieren en Nasser (1952-1970)
• Egypte onder Sadat (1970-1981)
• Egypte onder latere presidenten (1981 - heden)

1882 – Britse troepen krijgen het bewind over Egypte.

1914 - Egypte wordt een Brits protectoraat. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) speelt Egypte een belangrijke rol bij de verdediging van het oostelijk deel van de Middellandse Zee en van de vaarroute naar Indië. Mede daarom krijgt Egypte in 1922 zelfstandigheid.

Zie voor de latere geschiedenis (1922 en later) het artikel Egypte.

Meer informatie

De oude Egyptenaren, Schooltv.nl. Video, duur 15 minuten. Over de cultuur van de oude Egyptenaren.

Bron

Egypte, nl.wikipedia.nl. Tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 3 mei 2020.