k
→Voetnoot
Geen bewerkingssamenvatting |
k (→Voetnoot) |
||
| (25 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
Regel 1:
'''Kreta''' (Du. ''Kreta'', Fr. ''Crète'', Eng. ''Crete'') is het grootste eiland van [[Griekenland]], met talrijke resten van een oeroude cultuur. De apostel [[Paulus (apostel)|Paulus]] heeft het eiland aangedaan en er [[Titus]] achtergelaten. Het eiland wordt in het Nieuwe Testament 5x genoemd
'''Naam.''' De Griekse naam is Κρητη, Krete. De naam betekent 'vleeslijk'<ref>''Grieks-Nederlands Lexicon'', onderdeel van de Online Bible, een uitgave van Importantia.</ref>. Kreta wordt door de Grieken ''Kriti'', door de Turken ''Kirid'' geheten en werd door de Europeanen eerder ''Kandia'' (Candia) genoemd.
'''Ligging.''' Zie de kaart hieronder en ook [https://www.google.com/maps/@35.4950397,24.9927439,8.25z Google maps].
Kaftor is de naam van het eiland in het Oude Testament. Het is de bakermat van de [[Filistijnen]].<blockquote>''Jer 47:4 vanwege de dag die komt om alle Filistijnen te verdelgen, ... Want de HEERE zal de Filistijnen verdelgen, het overblijfsel van het kustland van <u>Kaftor</u>.'' (HSV)</blockquote>In de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004: <blockquote>''Jer 47:4 Want de dag is aangebroken om alle Filistijnen uit te roeien, ... De HEER vernietigt alle Filistijnen, het volk dat ooit van <u>Kreta</u> kwam.'' (NBV'04)</blockquote>
== Kreta en de reis van Paulus ==
Regel 8 ⟶ 13:
[[Bestand:Paulus reis naar Rome-Access Foundation.jpg|centre|thumb|1024x1024px|Paulus deed Kreta aan op zijn reis naar Rome. Integenstelling tot wat de kaart aanduidt, ging het schip niet onder, maar boven het eiland Rhodos (op de kaart ''Rhodes'') langs. ]]
[[Bestand:Kreta kaart 1867.jpg|centre|thumb|1024x1024px|Deze kaart uit 1867 toont de ligging van Salmone (= Kaap Sidero) in het oosten en Schone Havens (= Kaloi Limenes) in het midden van de zuidkust.]]
[[Bestand:Kreta kaart 1913.jpg|centre|thumb|1024x1024px|Op deze kaart uit 1913 zijn Schone Havens en Lasea aangegeven in het midden van de zuidkust. Klik op de kaart om in te zoomen.]]
Lucas schrijft: <blockquote>''Hnd 27:7 Toen wij nu ettelijke dagen langzaam opschoten en met moeite ter hoogte van Cnidus kwamen, daar wij de wind niet mee hadden, voeren wij dicht langs Kreta ter hoogte van Salmone. (TELOS)''</blockquote>Vanaf Knidus, in de zuidwesthoek van het huidige Turkije (zie eerste kaart) kon het schip door een noordwestenwind niet boven Kreta langs varen, maar moest een andere koers langs Salmóne nemen en in de beschutting van de zuidkust van het eiland varen. [[Salmone|Salmóne]] is een voorgebergte in de noordoostelijke hoek van het eiland, zie de eerste kaart. Zij wordt vereenzelvigd met Kaap Sidera (zie tweede kaart). <blockquote>''Hnd 27:8 En na het met moeite te zijn voorbij gevaren kwamen wij bij een plaats, Schone Havens geheten, waar de stad Lasea dichtbij lag. (TELOS)''</blockquote>[[Schone Havens]] ligt ten oosten van Kaap Matala (zie de kaart uit 1867, waar Schone Havens in het Engels Fair Havens heet; zie ook de kaart uit 1913). [[Lasea]], tegenwoordig een ruïne, lag 8 km ten oosten van die haven (zie de kaart uit 1913). <blockquote>''Hnd 27:9 Daar nu veel tijd verlopen en de vaart al gevaarlijk was, omdat ook de vasten al voorbij was, waarschuwde Paulus hen.''<br>''Hnd 27:10 en zei tot hen: Mannen, ik zie dat de vaart zal plaatsvinden met ongemak en grote schade, niet alleen van de lading en van het schip, maar ook van ons leven.''<br>''Hnd 27:11 De hoofdman echter had meer vertrouwen in de stuurman en de schipper dan in wat door Paulus werd gezegd.<br>Hnd 27:12 En daar de haven ongeschikt was om te overwinteren, gaven de meesten de raad vandaar weg te varen om zo mogelijk Fenix te bereiken, een haven van Kreta, die uitkijkt op het zuidwesten en op het noordwesten, en daar te overwinteren.''<br>(TELOS)</blockquote>
Schone Havens was ongeschikt om te overwinteren (vers 12) wegens de zuidoostenwinden. De haven van [[Fenix]] zou gunstiger liggen: open naar het zuidwesten en noordwesten (vers 12) en zonder gevaar van stormen uit het noorden en oosten. De ligging van Fenix is onzeker. Misschien is de haven identiek met de huidige Fineka-baai<sup>[3]</sup> (Eng. Phineka bay) aan de zuidkust, ten oosten van de plaats Loutro (Eng. Lutro). De Fineka-baai ligt ongeveer 80 km van Schone Havens verwijderd.
<blockquote>''Hnd 27:13 En toen er een zachte zuidenwind opstak, meenden zij hun voornemen te hebben bereikt, en na het anker te hebben gelicht voeren zij dicht langs de kust van Kreta.<br>Hnd 27:14 Niet lang daarna echter sloeg vanaf het eiland een stormwind neer, Euraquilo geheten.''<br>TELOS</blockquote>▼
Fenix werd niet bereikt. Er stak vanaf het eiland een stormwind op, een Noordooster genaamd Euraquilo of [[Euroklydon]], die het schip naar het zuidwesten dreef. <blockquote>''Hnd 27:15 En toen het schip werd meegesleurd en de kop niet in de wind kon houden, gaven wij het op en lieten ons drijven.<br>Hnd 27:16 Toen wij nu onder een eilandje, Cauda geheten, doorliepen, waren wij met moeite in staat de sloep machtig te worden;''<br>(TELOS)</blockquote>Cauda of [[Klauda]] is een eilandje 36 km ten zuiden van Kreta, recht onder Phoenix ([[Fenix]]) gelegen. <blockquote>''Hnd 27:17 en na haar te hebben opgehaald namen zij voorzorgsmaatregelen door het schip te ondergorden, en daar zij bang waren op de Syrtis te worden geworpen, haalden zij het tuig neer en lieten zich zo drijven. (TELOS)''</blockquote>Het ondergorden van het schip houdt in dat rondom het vaartuig touwen werden gelegd om het meer stevigheid te geven. De scheepslieden waren bang om te stranden op de Grote [[Syrtis]], een gevaarlijke zandbank in een bocht bij de Afrikaanse kust, ten westen van Cyrene (zie eerste kaart). Deze zandbank lag overigens een eind van het eilandje [[Klauda]] af, maar de hevige wind kon het schip ver doen afdrijven. Daarom werd de zeilen gestreken. Het schip ving zo minder wind. <blockquote>''Hnd 27:18 Daar wij nu hevig door de storm werden geteisterd, wierpen zij de volgende dag lading overboord; (TELOS)''</blockquote>
== Land en bewoners ==▼
▲''Hnd 27:13 En toen er een zachte zuidenwind opstak, meenden zij hun voornemen te hebben bereikt, en na het anker te hebben gelicht voeren zij dicht langs de kust van Kreta.''
'''Ligging,
Kreta is het grootste Griekse eiland en tevens het grootste en vruchtbaarste eiland van het eilandenrijk van de Egeïsche zee. Zijn omvang is een vijfde van de oppervlakte van Nederland. Het is in grootte het vijfde eiland in de Middellandse Zee. De kust is 1054 km lang. ▼
<youtube>kk0YsHUJncc</youtube>
Het eiland is buitengewoon gunstig gelegen, rijk door de natuur bedeeld, langwerpig van vorm, waarom het oudtijds ook wel ''Makronseos,'' d.i. het 'lange eiland' genaamd werd. ▼
De Samariakloof is de langste kloof van het eiland en wereldberoemd.
▲== Land en bewoners ==
▲'''Ligging en omvang'''. - Het eiland ligt in het oostelijke gedeelte van de Middellandse zee en sluit de Aegeïsche zee aan de zuidzijde af. Het ligt ten zuiden van Griekenland.
'''
▲Kreta is het grootste Griekse eiland en tevens het grootste en vruchtbaarste eiland van het eilandenrijk van de Egeïsche zee. Zijn omvang is een vijfde van de oppervlakte van Nederland. Het is in grootte het vijfde eiland in de Middellandse Zee.
Kretenzen, wellicht Kretensische joden of proselieten, waren getuige van het talenwonder op de Pinksterdag in Jeruzalem.<blockquote>''Hnd 2:11 <u>Kretenzen</u> en Arabieren, wij horen hen in onze talen over de grote daden van God spreken. (TELOS)''</blockquote>Veel Kretenzers voelen zich allereerst een Kretenzer en daarna een Griek. Sinds 1913 hoort Kreta bij Griekenland. Kretenzer zijn overlevers en hechten met trots aan hun onafhankelijkheid. Ze leven gewoonlijk in familieverband, waarbij meerdere generaties onder één dak leven. Kretenzers zijn wispelturig - afwisselend hartelijk en onverschillig, ontspannen en hartstochtelijk, maar altijd oprecht -, houden van praten, overdrijven, doen beloftes die ze de volgende dag vergeten zijn<ref>''Kreta; de reisgids voor een actieve & culturele vakantie''. Uitgave in de serie Wat & hoe onderweg. (Utrecht, Antwerpen: Kosmos Uitgevers, 8e herziene druk 2014), p. 12. </ref>. Ze vinden het heerlijk om mensen te bekijken. Venetianen voerden de gewoonte van flaneren in.
▲Het is buitengewoon gunstig gelegen, rijk door de natuur bedeeld, langwerpig van vorm, waarom het oudtijds ook wel ''Makronseos,'' d.i. het 'lange eiland' genaamd werd.
Na het overlijden van een familielid kleedt men zich traditioneel tot drie jaar lang in het zwart. Veel oude vrouwen gaan in het zwart gekleed. Buitenlandse overheersing kostte zoveel Kretenzische levens, dat zwart vrijwel de nationale kleur werd.
▲'''Bewoners'''. - Op het eiland wonen ruim 621.000 mensen (stand 2011). Een bewoner van Kreta heet een ''Kretens'', meervoud ''Kretenzen'' of ''Kretensen.'' Het Griekse woord voor een Kretens is Κρης ''Kres'', afgeleid van Κρητη, de Griekse naam van Kreta. Het Strongnummer van Κρης is 2912. De naam Kretenzen komt 2x in de Bijbel voor, Hand. 2:11, Tit. 1:12.
Hun zedelijkheid stond echter in zeer slechte reuk. Het woord ''kretizein'' (d.i. als een Kretenser spreken en handelen) gebruikten de Grieken in de zin van liegen en bedriegen. Het spreekwoord zei van hen: „de Kiliciërs, Kappadociërs en Kretensers waren de drie ergste K's." Zij maakten zich schuldig aan seksuele omgang met kinderen, waren vals en weinig betrouwbaar. Ten bewijze hiervan beroept Paulus zich (Tit. 1: 12) op een uitspraak van de beroemde Kretensische dichter [[Epimenides]]. De apostel noemt hem 'profeet' om de grote roem, waarin hij bij de Grieken stond, en waarom Cicero hem tot de zieners rekent.
Regel 49 ⟶ 52:
'''Christenen'''. - Het christendom schijn er vroeg ingang gevonden te hebben. Toen Paulus zijn 'brief aan Titus' schreef, was er een Christelijke gemeente gevestigd. Volgens Titus 1:5 heeft Paulus zijn medewerker Titus op Kreta achtergelaten, haar leiding overlatend aan Titus. <blockquote>''Tit 1:5 Om deze reden heb ik je op <u>Kreta</u> gelaten, opdat je het ontbrekende in orde brengt en in elke stad oudsten aanstelt, zoals ik je opgedragen heb. (TELOS)''</blockquote>Deze medearbeider van Paulus werd later helaas als beschermheilige van Kreta werd. Uit de brief aan Titus blijkt, dat de Judaïsten ook daar de leer van de apostel Paulus bestreden.
'''Provincies'''. - Kreta is verdeeld in vier provincies, met elk meerdere gemeenten, die op beurt meerdere plaatsen en dorpen besturen. De provincies zijn:
'''Steden'''. - De belangrijkste steden zijn Iraklion (ook wel geheten ''Heraklion'' of ''Candia'', de oude Italiaanse naam), de grootste stad en hoofdstad, met 275.000 inwoners, en Chania (''Haniá''), dat 139.000 inwoners telt.▼
* provincie Chania (Grieks: "Nomos Chanion", nomos = provincie), west Kreta
* provincie Rethymnon ("Nomos Rethymnou"), middenwest Kreta
* provincie Heraklion / Iraklion ("Nomos Irakliou"), middenoost Kreta
* provincie Lassithi ("Nomos Lassithiou"), oost Kreta
▲'''Steden'''. - De belangrijkste steden zijn Iraklion (ook wel geheten ''Heraklion'' of ''Candia'', de oude Italiaanse naam), de grootste stad en hoofdstad, met 275.000 inwoners, en Chania (''Haniá''),
[[Bestand:Λιμάνι Ηρακλείου 9866.JPG|centre|thumb|1024x1024px|De oude haven van Heraklion, bewaakt door het Venetiaans fort Koules.]]
Rethimnon heeft de mooiste haven van heel het eiland (zie foto hieronder). In deze stad staan veel minaretten uit de Ottomaanse tijd. Gortys is een voormalige Romeinse hoofdstad.
[[Bestand:Rethymnon-harbour-at-night.jpg|centre|thumb|588x588px|Haven van Rethimnon]]
Regel 79 ⟶ 87:
'''Klimaat'''. - Het klimaat is in de lagere streken zeer zacht: de hitte wordt getemperd door de zeelucht en de noordenwind.
'''Opbrengst van het land'''. Kreta munt uit door vruchtbaarheid. De grond is over het algemeen vruchtbaar en levert koren, citroenen, oranjeappelen, katoen of boomwol, wijn, olie enz. Mineralen levert het eiland weinig op. Men vindt er ijzer, kalksteen, marmer en albast.
== Geschiedenis ==
Regel 85 ⟶ 93:
=== ca. 3000-1100 v.C.: Minoïsche cultuur ===
{| class="wikitable"
|3000 - 1900
Regel 132 ⟶ 140:
|Laat-Minoïsch 3A, 3B, 3C
|}
[[Knossos]] was vermoedelijk een belangrijk ceremonieel en politiek centrum. De Minoische tijd bracht goede zeevaarders, handelaars en landbouwers voort. Omdat zij vrijwel de gehele oostelijke Middellandse Zee onder controle hadden en vrijwel geen vijanden hadden, konden zij zich ontwikkelen tot een bijzonder hoge beschaving.
De paleizen vormden de economische centra. De ruïnes van deze paleizen zijn op verschillende delen van het eiland te vinden. Het paleis van Knossos bevatte goed ingerichte vertrekken met muurschilderingen, sommige van levensgroot afgebeelde mensen, stieren en dolfijnen. Andere onderwerpen zijn religieuze optochten, dansers, fabeldieren, lelies en vogels.
Regel 194 ⟶ 202:
In 1830 werd Kreta aan Egypte geschonken, maar in 1841 kwam het weer in de handen van de Ottomanen. De opstand was echter geenszins voorbij. Op beperkte schaal smeulde de opstand verder, totdat na het drama van het Arkadi-klooster in 1866 het verzet tegen de Ottomanen verhevigde.
In 1898 kreeg Kreta zijn vrijheid. De reactie van het op Kreta aanwezige Ottomaanse leger was het vermoorden van onschuldige burgers, het verbranden van huizen en het roven van winkels. De grote machten reageren nu pas echt, wat terugtrekking van de Ottomanen versnelde.
=== 1898-1913: Kretenzische autonomie ===
Kreta was nu behoorlijk zelfstandig, maar veel mensen wilden bij Griekenland horen. De grote landen zoals Engeland en Italië hadden hun eigen belangen en vonden dat Kreta niet tot Griekenland moest horen. Kreta werd daarna tijdelijk bestuurd door de Griekse Prins George, maar stond nog wel onder de soevereiniteit van de Ottomaanse Sultan. In
=== 1913-heden: Deel van Griekenland ===
In 1913 sloot Kreta zich bij Griekenland aan. Dat was eerder uit de zorg om veiligheid dan uit een gevoel van verbondenheid. De Kretenzische bevolking werd door Griekenland met open armen ontvangen. Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog hebben Kretenzers voor Griekenland gevochten.
De Kretenzische bevolking werd door Griekenland met open armen ontvangen. Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog hebben Kretenzers voor Griekenland gevochten. In mei 1941 landden Duitse parachutisten in het westen van Kreta in een poging het eiland over te nemen. Na een zware strijd tussen Australiërs, Nieuw-Zeelanders en Grieken enerzijds en Duitsers anderzijds, viel Kreta uiteindelijk in handen van de Duitsers. Het was de eerste grootschalige luchtlandingsoperatie uit de geschiedenis die zo kostbaar was dat de Duitsers nooit meer een belangrijke luchtlandingsaanval zouden uitvoeren. Door sommige historici wordt de grote moeite van de Duitsers om op Kreta snel resultaat te boeken geweten aan de verliezen van de Luftwaffe tijdens de slag om Den Haag. Verschillende verzetsorganisaties streden de volgende jaren met Britse hulp tegen de Duitse bezetter. Deze was wreed; dorpen werden platgebrand en burgers geëxecuteerd.▼
▲
Na de oorlog heerste er armoede, maar Kreta is tegenwoordig een van de meest welvarende gebieden van Griekenland, mede door het toerisme en de landbouw.
== Meer informatie ==
Kaarten en plattegronden van (delen van en steden van) Kreta op [http://www.explorecrete.com/dutch/kreta-plattegronden.html ExploreCrete.com] (Nederlandstalige pagina)
Over christelijke vergaderingen (geloofsgemeenschappen) op Kreta, zie [http://christiansincrete.org/ ChristiansInCrete.org].
Over de Joden op Kreta in het verleden, zie Crete, Greece op JewishVirtualLibrary.org.
''Kreta; de reisgids voor een actieve & culturele vakantie''. Uitgave in de serie Wat & hoe onderweg. Utrecht, Antwerpen: Kosmos Uitgevers. Prima reisgids. ▼
▲''Kreta; de reisgids voor een actieve & culturele vakantie''. Uitgave in de serie Wat & hoe onderweg. Utrecht, Antwerpen: Kosmos Uitgevers, 8e herziene druk 2014. Prima reisgids.
== Bronnen ==
Ed. Rhiem, C.H. van Rhijn (red.), ''Bijbelsch woordenboek voor ontwikkelde lezers der Heilige Schriften'' (Utrecht: Kemink & Zoon, 1885-1886) s.v. Kreta. Tekst van dit lemma is op 31 maart 2016 verwerkt.
Dr. ir. J. de Graaf e.a. (red.), ''Tekst voor Tekst; de Heilige Schrift kort verklaard en toegelicht'' (Boekencentrum, 1987), commentaar bij Hand. 27:17.
Art. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Kreta Kreta] op Wikipedia.nl. Tekst hiervan is verwerkt op 3 en 8 april 2016.
Regel 218 ⟶ 234:
Art. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Ida_Psiloritis Ida Psiloritis] op Wikipedia.nl. Enige tekst hiervan is verwerkt op 10 april 2016.
''Kreta; de reisgids voor een actieve & culturele vakantie''. Uitgave in de serie Wat & hoe onderweg. Utrecht, Antwerpen: Kosmos Uitgevers, 8e herziene druk 2014.
▲== Voetnoot ==
== Voetnoten ==
| |||