Jozef (zoon van Jakob)

Jozef was een Jakob en de eerste van Rachel, de meest geliefde van Jakobs vier vrouwen. Hij werd door zijn broers gehaat en verworpen. Zij verkochten hem als slaaf naar Egypte. In Egypte werd hij op zijn 30e zeer verhoogd en tenslotte met zijn familie herenigd. Hij hielp Israël door een periode van hongersnood heen. Hij is het fraaiste type van Christus in de Heilige Schrift. Hij leefde in de 17e en 16e eeuw vóór Christus.

1900 - 1700 v.C. < Israël 1700 - 1600 v.C.^[1] > 1600 - 1300 v.C.

Familie. Jozef was de elfde zoon van Jacob en de eerste van Rachel. Hij had tien oudere broers.

Naam. De naam Jozef betekent “toe te voegen, te vermeerderen” en werd door Rachel aan hem gegeven, blijkbaar in het vertrouwen dat het niet bij dat ene kind zou blijven.

De geschiedenis van Jozef is zeer bekend (Gen 37 - Gen 50; Ex. 13: 19). Hij was boven zijn broers geliefd door zijn vader Jacob.

Dromen. Hij droomde twee dromen die, zo bleek later in zijn leven, zijn toekomstige hoge positie weergeven. Hij droomt van schoven.

Ge 37:7 En ziet, wij waren schoven bindende in het midden van het veld; en ziet, mijn schoof stond op, en bleef ook staande; en ziet, uw schoven kwamen rondom, en bogen zich neer voor mijn schoof. (...) Ge 37:9 En hij droomde nog een andere droom, en verhaalde die aan zijn broederen; en hij zei: Ziet, ik heb nog een droom gedroomd, en ziet, de zon, en de maan, en elf sterren bogen zich voor mij neer. (CP^[2])

Verkocht. Om deze dromen en omdat hij het lieverdje van zijn vader was, haten zijn broers Jozef en benijden hem. Om van hem af te komen, werpen ze hem, als ze ver van huis zijn, in een put en vervolgens verkopen ze hem aan passerende heidenen (Ismaëlieten en Midianieten) die hem meenemen naar Egypte. Later zouden de broers bekennen:

Ge 42:21 ... Werkelijk, wij zijn schuldig vanwege onze broer. Wij zagen zijn zielsbenauwdheid toen hij ons om genade smeekte, maar wij gaven hem geen gehoor! (HSV)

Na hun thuiskomst spiegelen de broers hun vader Jacob voor dat Jozef door een wild dier is verscheurd.

In Egypte wordt Jozef aanvankelijk verhoogd in het huis van Potifar. Diens vrouw probeert hem herhaaldelijk tot overspel te verleiden, maar hij weigert. Onder beschuldiging van overspel belandt Jozef in de gevangenis. Ook daar wordt hij verhoogd. Wanneer Farao, die op een nacht twee vreemde dromen had, verneemt dat Jozef dromen kan verklaren, ontbiedt hij hem en, als Jozef zijn droom onthult en verklaart en goede raad geeft, verhoogt hij hem tot onderkoning. Jozef is dan 30 jaren oud (Gen. 41:46).

Ge 45:8 ... maar God. Hij heeft mij aangesteld als een vader voor de farao, als heer over heel zijn huis en [als] heerser over heel het land Egypte. Ge 45:9 ... gaat naar mijn vader en zegt tegen hem: Dit zegt uw zoon Jozef: God heeft mij tot heer over heel Egypte aangesteld; kom naar mij toe, wacht er niet mee. (HSV)

Safenath-Paneach. De farao geeft hem de naam Safenat-Paneach, die waarschijnlijk betekent “levensbehouder”, “behouder van het leven”.

Ge 41:45 De farao gaf Jozef de naam Zafnath Paäneah ... (HSV)

Jozef wordt geacht als Levensbehouder, de Redder der wereld, die de Egyptenaren tijdens zeven magere jaren voorziet van koren. Tenslotte wordt hij met zijn broeders verzoend en met zijn familie herenigd.

Tot zijn broers zei hij, nadat hij zich aan hen bekend had gemaakt:

Ge 45:5 Maar nu, wees niet bedroefd en laat jullie ogen niet [in toorn] ontvlammen omdat jullie mij hiernaartoe hebben verkocht, want God heeft mij vóór jullie uit gezonden tot behoud van [jullie] leven (HSV).

De Egyptenaren zeiden later:

Ge 47:25 En zij zeiden: U hebt ons leven behouden; laat ons genade vinden in de ogen van mijn heer, en wij zullen Farao’s knechten zijn. (CP^[2])

Later, na de dood van zijn vader, zal Jozef tot zijn verontruste broers zeggen:

Ge 50:20 Jullie [weliswaar], jullie hebben kwaad tegen mij bedacht, [maar] God heeft dat ten goede gedacht, om te doen zoals [het] op deze dag [is]:een groot volk in leven te houden. (HSV)

In Ps. 105 wordt Jozef als de Behouder van Israël voorgesteld: hij werd vooruitgezonden om Israël tijdens de hongersnood, die in zeven magere jaren voorviel, in het leven te behouden.

Ps 105:16 Hij riep een hongersnood over het land af, Hij liet het volledig aan brood ontbreken. Ps 105:17 Hij zond een man voor hen uit: Jozef werd als slaaf verkocht. Ps 105:18 Men drukte zijn voeten vast in de boeien, hijzelf kwam [in] de ijzers. Ps 105:19 Tot de tijd dat Zijn woord uitkwam, heeft de belofte van de HEERE hem gelouterd. Ps 105:20 De koning stuurde [boden] en liet hem vrij, de heerser van de volken liet hem los. Ps 105:21 Hij stelde hem aan tot heer over zijn huis, tot heerser over al zijn bezit, Ps 105:22 om zijn vorsten zijn wil op te leggen en zijn oudsten wijsheid te leren. Ps 105:23 Daarna kwam Israël in Egypte, Jakob verbleef als vreemdeling in het land van Cham. (HSV)

Vrouw en kinderen. Jozef huwde met Asnath, hem door Farao geschonken (Gen. 41:45). Zij was een dochter van Potifera, vorst (of priester) van de Beneden-Egyptische stad On. Vóórdat de periode van hongersnood kwam kreeg Jozef van zijn vrouw Asnath twee kinderen, Manasse ("doen vergeten") en Efraïm ("dubbel vruchtbaar").

Grootvader Jakob zegende de jongens echter in omgekeerde volgorde. Het is alsof we op de juiste volgorde worden gewezen: ellende - dan vruchtbaar - dan vergeten, in plaats van ellende - dan vergeten - dan vruchtbaar. Gedachtig de ellende niettemin vruchtbaar zijn, niet pas vruchtbaar zijn als we onze ellende zijn vergeten. Paulus had een doorn in het vlees en droeg desondanks vrucht. Hij had zelfs een welgevallen in moeiten, omdat hij daarin Gods genade ondervond.

Einde. Toen Jozef ging sterven had hij het geloof dat God zeker Israël zou bevrijden uit Egypte en gaf hij aanwijzingen wat er met zijn botten moest gebeuren. Hij bereikte de leeftijd van 110 jaar (Gen. 50:26). Zijn beenderen werden door Mozes mee teruggenomen naar Kanaän. De graftombe van Jozef ligt in Sichem, dat tegenwoordig Nabloes heet.

Zegen van Jakob

In de profetische zegen van Jakob aangaande zijn zonen had Jozef een prominente plaats (Gen 49: 22-26). De zegenende woorden voor Jozef luidden:

Ge 49:22 Jozef is een vruchtbare tak, een vruchtbare tak aan een fontein; elk der takken loopt over den muur. Ge 49:23 De schutters hebben hem wel bitterheid aangedaan, en beschoten, en hem gehaat; Ge 49:24 Maar zijn boog is in stijvigheid gebleven, en de armen zijner handen zijn gesterkt geworden, door de handen van den Machtige Jakobs; daarvan is hij een herder, een steen Israëls; Ge 49:25 Van uws vaders God, Die u zal helpen, en van den Almachtige, Die u zal zegenen, met zegeningen des hemels van boven, met zegeningen des afgronds, die daaronder ligt, met zegeningen der borsten en der baarmoeder! Ge 49:26 De zegeningen uws vaders gaan te boven de zegeningen mijner voorvaderen, tot aan het einde van de eeuwige heuvelen; die zullen zijn op het hoofd van Jozef, en op den hoofdschedel des afgezonderden zijner broederen! (SV)

Jozef zou zeer vruchtbaar zijn, met takken gaande over de muur: de zegen van Israël door Christus zou zich over de scheidsmuur uitstrekken tot de heidenen.

Jozef werd zwaar bedroefd, gehaat en beschoten, net als de Heer, maar zijn boog bleef stevig, en uit hem werd een herder en een steen van Israël (‘herder’ en ‘steen’ zijn ook aanduidingen van de Heer Jezus).

De zegeningen van de hemel en van de diepte, zegeningen van de borsten en van de baarmoeder, worden vermenigvuldigd op het hoofd van Jozef, als de afgezonderde van zijn broeders: al deze zegening voorafschaduwt en wordt overtroffen door de vele kronen en heerlijkheden in de hemel en op aarde van Hem die nu geheiligd is in de hemelse heerlijkheid, de Here Jezus. Voor de zegen van Mozes zie Deut. 33: 13-17.

Voorafbeelding van Christus

In veel opzichten is Jozef een opvallend type (voorafbeelding) van de Heer Jezus. Hij is het mooiste type van Christus in het Oude Testament.

Zie Typologie van Jozef.

Meer informatie

Een begronde tijdlijn van het leven van Jozef geeft: Joseph’s timeline and family tree op BibleTales.online.

Boeken:

Henk Binnendijk, Hij zond een man voor hen uit. Kampen: Voorhoeve, 1998. Pagina's: 96.
G.H. Elbers, Jozef alledag. Den Haag: Initiaal, 1995. Pagina's: 160.
A. de Jager, Jozef; zijn geschiedenis. Winschoten: Uit het Woord der Waarheid, z.j. Pagina's: 64.

Lezing:

Dato Steenhuis, Het leven van Jozef. Negen lezingen gehouden 2013-2014. Te downloaden van GroeienInGeloof.nl: downloadpagina.

Bronnen

Voor de eerste versie van dit artikel is in maart 2011 is tekst genomen en vertaald uit: A New and Concise Bible Dictionary s.v. Joseph. George Morris, 1899.

Voetnoten

↑ De jaartallen zijn meerendeels ontleend aan Bijbels ontstaansmodel; tijdbalk Masoreten (Stichting De Oude Wereld, 2009). Ze zijn onzeker.
↑ ^2,0 ^2,1 Hertaling of vertaling door Christipedia, uitgaande van de Statenvertaling.

[1] De jaartallen zijn meerendeels ontleend aan Bijbels ontstaansmodel; tijdbalk Masoreten (Stichting De Oude Wereld, 2009). Ze zijn onzeker.

[:0-2] 2,0 ^2,1 Hertaling of vertaling door Christipedia, uitgaande van de Statenvertaling.

[1]

[2]